فریز کردن تخمک یا انجماد تخمک فرآیندی است که طی آن تخمک‌های زن برای حفظ توانایی باروری در آینده، استخراج و در شرایط خاصی منجمد می‌شوند. این روش معمولاً برای زنانی که قصد به تأخیر انداختن بارداری به دلایل شخصی یا پزشکی را دارند، استفاده می‌شود. دلایل پزشکی ممکن است شامل درمان‌های سرطان (مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی) باشد که می‌تواند به تخمدان‌ها آسیب برساند.
در فرآیند فریز کردن تخمک، ابتدا تخمک‌ها از تخمدان‌ها استخراج و سپس به‌سرعت منجمد می‌شوند تا در زمان مناسب در آینده برای لقاح مصنوعی و بارداری استفاده شوند. این تخمک‌ها در شرایطی ویژه در آزمایشگاه نگهداری می‌شوند و می‌توانند برای سال‌ها حفظ شوند.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
فریز کردن تخمک چیست؟
فریز کردن تخمک، که در اصطلاح پزشکی به آن اووسیت کرایوپرزرواسیون (Oocyte cryopreservation) گفته می‌شود، یکی از روش‌های پیشرفته فناوری کمک باروری (ART) است.
در این روش، ابتدا با استفاده از داروهای مخصوص، رشد تخمک‌ها تحریک می‌شود. سپس تخمک‌های بالغ از تخمدان‌ها برداشت شده و برای نگهداری طولانی‌مدت، منجمد می‌شوند. در آینده می‌توان این تخمک‌ها را از حالت انجماد خارج کرده و با اسپرم ترکیب نمود تا جنین تشکیل شود و سپس جنین برای لانه‌گزینی به رحم منتقل گردد.
برخی افراد فریز تخمک را برای استفاده شخصی در آینده انجام می‌دهند، در حالی که برخی دیگر تخمک‌های خود را اهدا می‌کنند تا شخص دیگری برای بارداری از آن استفاده کند. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید مقاله اهدای تخمک را مطالعه کنید.
هدف اصلی فریز تخمک، حفظ و ذخیره تخمک برای آینده است. این روش به شما اجازه می‌دهد تخمک‌ها را در سنین پایین‌تر برداشت کنید و امکان باروری در سنین بالاتر را فراهم سازید. هرچند این روش تضمین‌کننده بارداری قطعی نیست، اما شانس موفقیت در بارداری آینده را افزایش می‌دهد.
علت فریز کردن تخمک چیست؟
خانم‌ها به دلایل متعددی اقدام به فریز کردن تخمک می‌کنند، اما رایج‌ترین علت‌ها شامل به تعویق انداختن بارداری و اهدای تخمک است. بسیاری از خانم‌ها به دلیل مشغله‌های کاری یا مسائل شخصی، تصمیم می‌گیرند بارداری خود را به زمان دیگری موکول کنند. فریز تخمک در سنین پایین‌تر شانس موفقیت این فرآیند و احتمال باروری در آینده را افزایش می‌دهد.
علاوه بر این، در برخی شرایط پزشکی مانند سرطان، تخمدان پلی‌کیستیک یا آندومتریوز، پزشک ممکن است فریز تخمک را توصیه کند تا فرصت باروری بعد از درمان حفظ شود. همچنین افرادی که قصد تغییر جنسیت دارند نیز می‌توانند با فریز کردن تخمک، امکان باروری خود را برای آینده حفظ کنند.
فریز تخمک دختر مجرد
اگر مجرد هستید و فعلاً قصد ازدواج یا بارداری ندارید، می‌توانید با فریز کردن تخمک در سنین پایین‌تر، شانس باروری خود را در آینده حفظ کنید. تخمک‌های منجمد شده حتی پس از ده سال نیز قابل استفاده برای بارداری خواهند بود.
فریز کردن تخمک برای دختران مجرد دو مزیت مهم دارد. اول اینکه تخمک‌ها در سنین پایین سالم‌تر هستند و با افزایش سن، احتمال بروز مشکلات کروموزومی در جنین افزایش می‌یابد. دوم اینکه با این کار، ریسک سقط‌جنین در سنین بالاتر کاهش می‌یابد. بنابراین اگر قصد بارداری بعد از ۳۵ یا ۴۰ سالگی دارید، بهتر است تخمک‌های خود را در حوالی ۲۵ یا ۲۶ سالگی فریز کنید.
زمان مناسب برای فریز کردن تخمک
در سال‌های اولیه باروری، بسیاری از زنان احساس اطمینان نسبت به زمان تشکیل خانواده دارند. داشتن یک شریک که آماده داشتن فرزند است و برخورداری از سلامت جسمی مناسب برای بارداری، می‌تواند به زنان در رسیدن به هدف باروری کمک کند. با این حال، برخی از زنان در مسیر بارداری با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شوند یا ممکن است در مورد زمان مناسب برای حفظ توانایی باروری تردید داشته باشند و ندانند تا چه زمانی باید منتظر بمانند تا اقدام کنند.
انجماد تخمک‌ها چگونه عمل می‌کند؟
اگرچه منجمد کردن اسپرم و رویان نسبتاً ساده است، تخمک‌ها به عنوان بزرگ‌ترین سلول‌های بدن، حاوی مقادیر زیادی آب هستند. زمانی که سلول‌ها منجمد می‌شوند، کریستال‌های یخ می‌توانند به سلول آسیب برسانند. برای جلوگیری از این مشکل، طی سال‌ها به این نتیجه رسیده‌ایم که قبل از انجماد تخمک، باید آب آن را خارج کنیم و به جای آن مایعی شبیه به ضد یخ را وارد سلول کنیم تا از تشکیل کریستال‌های یخ و آسیب به تخمک جلوگیری شود.
همچنین، به دلیل سخت شدن پوسته تخمک‌ها پس از انجماد، اسپرم باید از طریق تزریق مستقیم با یک سوزن به داخل تخمک وارد شود؛ روشی که به نام تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) شناخته می‌شود.
تخمک‌ها با دو روش اصلی منجمد می‌شوند: روش انجماد آهسته و روش انجماد سریع که به آن “Vitrification” می‌گویند. امروزه، از روش انجماد سریع (Vitrification) برای همه تخمک‌ها استفاده می‌شود.
چه چیز‌هایی در فریز کردن تخمک نقش دارند؟
برای برداشت تخمک جهت فریز کردن، بیمار باید تحت درمان با تزریق هورمون قرار گیرد. تفاوت اصلی در این است که پس از برداشت آن، به جای بارور کردن آن‌ها بلافاصله، تخمک‌ها منجمد می‌شوند تا در آینده ذوب و بارور شده و به عنوان رویان به رحم منتقل شوند.
فرآیند انجماد تخمک حدود ۴ تا ۶ هفته طول می‌کشد و مشابه مراحل اولیه IVF است. این مراحل شامل ۲ تا ۴ هفته تزریق هورمون و استفاده از قرص‌های جلوگیری از بارداری برای کنترل اثرات هورمون‌های طبیعی بدن است (در موارد اورژانسی مانند قبل از درمان سرطان، این مرحله ممکن است حذف شود).
در مرحله بعد، بیمار به مدت ۱۰ تا ۱۴ روز تزریق هورمون دریافت می‌کند تا تخمدان‌ها تحریک شده و چندین تخمک به‌طور همزمان بالغ شوند. هنگامی که تخمک‌ها به اندازه کافی بالغ شدند، با استفاده از سونوگرافی واژینال و وارد کردن یک سوزن به تخمدان‌ها، تخمک‌ها برداشت می‌شوند.
این عمل تحت بی‌حسی وریدی انجام شده و بدون درد است. سپس تخمک‌ها بلافاصله منجمد می‌شوند. وقتی که بیمار در آینده آماده بارداری باشد، تخمک‌ها ذوب شده و با تزریق اسپرم بارور می‌شوند و سپس به عنوان رویان به رحم منتقل می‌شوند.
تا چه زمانی تخمک‌ها منجمد باقی می‌مانند؟
در فرآیند باروری، تخمک‌ها را به روش مشابه با انجماد رویان‌ها فریز می‌کنیم. دمایی که برای انجماد تخمک‌ها استفاده می‌شود، ۱۹۶ درجه سانتی‌گراد است. بر اساس شواهد علمی و تجربه ما در ایجاد بارداری با رویان‌های منجمد، حتی در مواردی که رویان‌ها به مدت ۱۰ سال منجمد شده‌اند، اطمینان داریم که نگهداری طولانی‌مدت تخمک‌های منجمد شده باعث کاهش کیفیت و توانایی باروری نمی‌شود.
چند تعداد تخمک برای دستیابی به باروری باید ذخیره شود؟
بر اساس مطالعات ما و دیگر تحقیقات، میزان موفقیت ذوب و لقاح تخمک‌ها در زنان تا سن ۳۸ سالگی حدود ۷۵ درصد است. بنابراین، اگر ۱۰ تخمک منجمد شود، انتظار می‌رود ۷ عدد آن‌ها پس از ذوب سالم باقی بمانند و ۵ تا ۶ عدد از آن‌ها بارور شده و به رویان تبدیل شوند. معمولاً ۳ تا ۴ رویان برای زنان زیر ۳۸ سال به داخل رحم منتقل می‌شود. بر این اساس، توصیه می‌شود برای هر تلاش بارداری حدود ۱۰ تخمک ذخیره شود. در زنان زیر ۳۸ سال، معمولاً در هر سیکل بین ۱۰ تا ۲۰ تخمک برداشت می‌شود.
اگر سن من بالای ۳۸ سال باشد چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
شانس بارداری از تخمک‌های منجمد شده به سن زن در زمان فریز کردن تخمک بستگی دارد، نه به زمانی که برای بارداری اقدام می‌کند. بنابراین، زنان بالای ۳۸ سال در زمان فریز کردن تخمک، شانس بارداری کمتری نسبت به افراد جوان‌تر دارند. آمارها نشان می‌دهد تعداد بارداری‌های موفق با تخمک‌های منجمد در زنان بالای ۳۸ سال کمتر است، که بیشتر به دلیل توقف فریز تخمک‌ها در سنین پایین‌تر و تعداد کم زنانی است که برای استفاده از تخمک‌های منجمد مراجعه می‌کنند.
با این حال، بارداری‌های موفق در زنانی که در زمان فریز کردن تخمک ها بالای ۴۰ سال بوده‌اند مشاهده شده است، و همچنین زنان تا ۴۳ سالگی با استفاده از رویان‌های منجمد، به‌طور معمول باردار می‌شوند. با تحقیقات بیشتر، ممکن است در آینده به میزان موفقیت بالاتری برای بارداری با تخمک‌های منجمد دست یابیم. هرچند هنوز مشخص نیست که آیا تخمک‌های زنان بالای ۴۰ سال به همان اندازه تخمک‌های زنان جوان‌تر به فرآیند انجماد پاسخ می‌دهند یا خیر.
آیا منجمد کردن ایجاد مشکل می‌کند؟
براساس آمار، تاکنون ۵۰۰۰ نوزاد از طریق تخمک‌های منجمد به دنیا آمده‌اند. یک مطالعه بزرگ که بر روی بیش از ۹۰۰ کودک متولد شده از تخمک‌های منجمد انجام شده، نشان داده است که هیچ افزایش معناداری در نقایص مادرزادی در مقایسه با جمعیت عمومی مشاهده نشده است. همچنین در مطالعه ما، میزان نقایص کروموزومی در جنین‌های حاصل از تخمک‌های تازه در مقایسه با تخمک‌های منجمد تفاوتی نداشت.
در سال ۲۰۱۴، یک مطالعه جدید نشان داد که میزان مشکلات حاملگی در جنین‌های حاصل از تخمک‌های منجمد افزایش نیافته است. تاکنون بیش از ۳۰۰,۰۰۰ نوزاد در سراسر جهان از طریق رویان‌های منجمد به دنیا آمده‌اند و هیچ افزایش در نقایص مادرزادی گزارش نشده است. اگرچه این داده‌ها اطمینان‌بخش هستند، اما برای اثبات قطعی اینکه نوزادان متولد شده از تخمک‌های منجمد از نظر نقایص مادرزادی مشابه نوزادان حاصل از لقاح طبیعی هستند، نیاز به پیگیری‌های بیشتری وجود دارد.
عوارض فریز کردن تخمک چیست؟
فریز کردن تخمک، مانند سایر روش‌های پزشکی، کاملاً بدون ریسک نیست و ممکن است با برخی عوارض همراه باشد. بسیاری از خانم‌ها پس از مرحله تحریک تخمدان و استخراج تخمک، تجربه راحتی ندارند. در ۲۴ ساعت اول پس از استخراج، ممکن است علائمی مانند گرفتگی شکم، نفخ، یبوست یا لکه‌بینی مشاهده شود که طبیعی هستند. این علائم معمولاً با مصرف مسکن یا استفاده از حوله گرم تسکین می‌یابند، اما در صورت بروز هر یک از موارد زیر، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:
- درد شدید در ناحیه شکم
- احساس ضعف یا سبکی سر
- خونریزی شدید واژن
در برخی موارد نادر، ممکن است فرد به سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) مبتلا شود. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که داروهای تحریک‌کننده تخمدان باعث افزایش شدید هورمون‌ها شوند و فرد در معرض بزرگ‌شدن تخمدان، نشت مایع به شکم و اختلالات الکترولیتی قرار گیرد. تحقیقات نشان می‌دهد احتمال ابتلا به OHSS در خانم‌های زیر ۳۵ سال بیشتر است و کسانی که به PCOS مبتلا هستند یا BMI پایینی دارند، ریسک بالاتری دارند.
یکی دیگر از عوارض رایج فریز کردن تخمک، نوسانات خلق‌وخو است. داروهای تحریک‌کننده تخمدان باعث تغییر سطح هورمون‌ها می‌شوند و مشابه اثرات سیکل قاعدگی، ممکن است خلق و خو را تحت تأثیر قرار دهند. علاوه بر این، استرس مرتبط با فرآیند فریز تخمک نیز می‌تواند شدت نوسانات روحی را افزایش دهد.
عوارض دیگر فریز کردن تخمک شامل تحریک پوست در محل تزریق دارو و پیچ‌خوردگی تخمدان است. پیچ‌خوردگی زمانی رخ می‌دهد که تخمدان روی خودش می‌پیچد و جریان خون محدود می‌شود. این عارضه نادر است اما می‌تواند بسیار دردناک باشد.
در چه سنی می‌توان فریز کردن تخمک را انجام داد؟
در این بخش، سنینی که می‌توان فریز کردن تخمک را انجام داد به ترتیب میزان موفقیت آورده شده است:
زیر 25 سال
سن یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده توانایی باروری است. اگر کمتر از ۲۵ سال دارید، معمولاً نگرانی خاصی برای بارداری وجود ندارد و در این سن، فریز کردن تخمک معمولاً ضروری نیست، زیرا ذخیره تخمدان هنوز بالاست. با این حال، اگر درباره مسائل ژنتیکی، وضعیت پزشکی یا سبک زندگی خود دغدغه دارید، بهتر است با پزشک مشورت کرده و در صورت نیاز آزمایش‌های ژنتیکی انجام دهید.
بین 25 تا 30 سال
با افزایش سن، توانایی باروری کاهش می‌یابد. بنابراین بهتر است در سال‌های جوانی به فکر برنامه‌ریزی برای بارداری باشید و هرچه فریز کردن تخمک را در سنین پایین‌تر انجام دهید، شانس موفقیت بالاتری خواهید داشت.
بین 31 تا 38 سال
فریز تخمک در اوایل و میانه دهه ۳۰ زندگی بسیار رایج است، زیرا پس از ۳۵ سالگی توانایی باروری به‌طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. اگر در بازه سنی ۳۵ تا ۳۸ سال هستید و قصد دارید در آینده باردار شوید، مراجعه به متخصص باروری ضروری است. بهتر است از سنین پایین‌تر به روش‌هایی فکر کنید که می‌توانند در آینده شانس بارداری را افزایش دهند.
بیشتر از 39 سال
شانس بارداری طبیعی در خانم‌های ۴۰ ساله به حدود ۵ درصد در هر ماه کاهش می‌یابد؛ بنابراین اگر بالای ۳۹ سال سن دارید، فریز کردن تخمک ممکن است گزینه‌ای مناسب برای شما نباشد. با این حال، اگر در این بازه سنی قصد فریز تخمک دارید، بهتر است وقت را از دست ندهید و هرچه سریع‌تر به متخصص باروری مراجعه کنید.
برای دریافت توضیحات کامل‌تر و مشاوره تخصصی در مورد فریز کردن تخمک و همچنین سایر سوالات مرتبط با سلامت زنان و زایمان، می‌توانید از طریق واتساپ با دکتر فاطمه صالحی در ارتباط باشید. دکتر صالحی با بیش از ۱۵ سال تجربه در حوزه زنان، زایمان و پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، آماده ارائه راهنمایی‌های دقیق و علمی در این زمینه هستند. ارتباط با ایشان از طریق واتساپ این امکان را فراهم می‌کند تا در سریع‌ترین زمان ممکن، پاسخ سوالات خود را دریافت کنید و از توصیه‌های یک متخصص برجسته بهره‌مند شوید. برای اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره، لطفاً از طریق شماره واتساپ مطب با دکتر صالحی تماس حاصل فرمایید.
بهترین سن فریز کردن تخمک چیست؟
بهترین زمان برای فریز کردن تخمک معمولاً اواخر دهه ۲۰ یا اوایل ۳۰ سالگی است، زیرا در این بازه بیشترین احتمال موفقیت وجود دارد. با این حال، اگر به بیماری خاصی مبتلا هستید که کیفیت یا تعداد تخمک‌های شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد، ممکن است بهتر باشد این فرایند را زودتر انجام دهید. برای تعیین سن مناسب فریز تخمک متناسب با شرایط خود، توصیه می‌شود با متخصص باروری مشورت کنید تا تصمیم‌گیری به‌صورت اختصاصی و دقیق انجام شود.
میزان موفقیت بارداری در فریز کردن تخمک چقدر است؟
در گذشته، ارزیابی میزان موفقیت بارداری با تخمک فریز شده دشوار بود؛ اما اکنون مشخص شده که دو عامل اصلی بر موفقیت تأثیرگذارند: سن خانم در زمان فریز تخمک و تعداد تخمک‌های منجمد شده.
مطالعاتی که روی ۵۲۰ خانم سالم در بیمارستان زنان بریگهام و زنان بوستون انجام شد، نشان داد:
- در خانم‌های زیر ۳۵ سال که ۲۰ تخمک فریز شده دارند، احتمال تولد حداقل یک نوزاد سالم حدود ۹۴.۴ درصد است.
- در خانم‌های مسن‌تر که تنها ۵ تخمک فریز شده دارند، احتمال تولد نوزاد سالم به ۵.۹ درصد کاهش می‌یابد.
چطور بعد از فریز کردن تخمک می‌توان بچه‌دار شد؟
وقتی تصمیم به بارداری گرفتید، ابتدا یک متخصص جنین‌شناسی تخمک‌های منجمد را بررسی می‌کند تا صحت و مالکیت آن‌ها تأیید شود. سپس، با کمک محلول ویژه‌ای که گرما دارد، تخمک‌ها به‌آرامی از حالت انجماد خارج می‌شوند.
جمع بندی
فریز کردن تخمک ها یک روش مطمئن برای حفظ باروری است که تاکنون هزاران نوزاد سالم از طریق آن متولد شده‌اند. مطالعات نشان داده‌اند که میزان نقایص مادرزادی و مشکلات کروموزومی در نوزادان حاصل از تخمک‌های منجمد تفاوتی با نوزادان حاصل از لقاح طبیعی ندارد. هرچند که نتایج فعلی امیدوارکننده هستند، اما نیاز به تحقیقات بیشتر برای اطمینان کامل از ایمنی این روش وجود دارد.
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
