یائسگی زودرس و نارسایی زودرس تخمدان اغلب به‌طور متناوب برای توصیف شرایط مشابه استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌هایی میان آن‌ها وجود دارد. یائسگی طبیعی معمولاً در سنین ۵۱ تا ۵۳ سالگی رخ می‌دهد.
سن یکی از عوامل کلیدی در این تفاوت‌هاست. یائسگی زودرس تخمدان معمولاً در سنین پایین‌تر از سن یائسگی طبیعی، یعنی در دهه‌های ۲۰، ۳۰ یا ۴۰ سالگی، اتفاق می‌افتد. یائسگی زودرس به معنی وقوع یائسگی قبل از سن ۴۵ سال و نارسایی زودرس تخمدان (POI) زمانی رخ می‌دهد که سن کمتر از ۴۰ سال باشد.
به طور ساده، در سنین ۴۵ سال و بالاتر، نارسایی زودرس تخمدان به معنای عدم عملکرد مناسب تخمدان‌ها است، که به کاهش یا توقف تولید تخمک‌ها و هورمون‌های استروژن و پروژسترون منجر می‌شود.
در مقایسه، نارسایی زودرس تخمدان (POF) که در سنین جوانی اتفاق می‌افتد، با یائسگی طبیعی که معمولاً در سنین ۵۲ سالگی رخ می‌دهد، متفاوت است. در POF، عملکرد تخمدان‌ها به طور کامل متوقف نمی‌شود و ممکن است عملکرد تخمدان‌ها در طول زمان نوسان داشته باشد.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
عوامل ایجاد POF
نارسایی زودرس تخمدان (POF) می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. یکی از انواع آن به نام POF خودبه‌خود یا ایدیوپاتیک شناخته می‌شود. از جمله علل شناسایی‌شده این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بیماری‌های خودایمنی:
در بیماری‌های خودایمنی، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های خود حمله می‌کند. اگر این حمله به تخمدان‌ها صورت گیرد، می‌تواند باعث نارسایی زودرس تخمدان شود. تخمین زده می‌شود که حدود ۵ درصد از زنان به دلیل بیماری‌های خودایمنی به POF مبتلا می‌شوند. این بیماری با سایر اختلالات خودایمنی مانند کم‌کاری تیروئید، دیابت نوع ۱ و بیماری آدیسون نیز مرتبط است.
علل ژنتیکی:
اختلالات ژنتیکی نیز می‌توانند علت POF باشند. برای مثال، سندرم ترنر که ناشی از فقدان یک کروموزوم X است، از علل اصلی نارسایی زودرس تخمدان به شمار می‌رود که با تأثیر بر عملکرد هورمون‌ها، مشکلاتی ایجاد می‌کند.
عفونت:
در موارد نادری، POF می‌تواند به دنبال برخی از عفونت‌ها مانند اوریون، سل یا مالاریا بروز کند.
عمل جراحی:
برداشتن تخمدان‌ها به وسیله عمل جراحی قبل از سن ۴۰ سالگی می‌تواند یکی دیگر از دلایل نارسایی زودرس تخمدان باشد. این کار اغلب باعث شروع ناگهانی علائم یائسگی می‌شود. این جراحی ممکن است به دلایلی مانند سرطان تخمدان، کیست‌های تخمدانی، آندومتریوز یا برخی مشکلات قاعدگی انجام شود. بهتر است این عمل جراحی از قبل برنامه‌ریزی شود تا فرد بتواند با پزشک خود درباره گزینه‌های جایگزین هورمونی مشورت کرده و علائم یائسگی را به حداقل برساند.
درمان سرطان:
برخی درمان‌های سرطان، مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی، ممکن است به تخمدان‌ها آسیب برسانند. احتمال این آسیب به نوع داروی شیمی‌درمانی، مدت درمان، محل پرتودرمانی و سن بیمار بستگی دارد.
هورمون‌ها
استروژن:
استروژن یکی از هورمون‌های اصلی جنسی در زنان است که توسط تخمدان‌ها ترشح می‌شود. این هورمون برای رشد و بلوغ تخمک‌ها و فرآیند تولید مثل ضروری است. همچنین، استروژن نقش مهمی در حفظ سلامت قلب، عروق و استخوان‌ها دارد و با همکاری سایر بافت‌های بدن به حفظ تعادل و عملکرد بهینه سیستم‌های مختلف بدن کمک می‌کند.
استروژن تنها یک هورمون نبوده بلکه ترکیبی از سه هورمون می‌باشد:
استرادیول:
استرادیول یکی از قوی‌ترین و مهم‌ترین انواع استروژن است که نقش کلیدی در دوران بلوغ دارد. این هورمون موجب بزرگ شدن رحم و ضخیم شدن پوشش داخلی آن (آندومتر) می‌شود. همچنین، استرادیول به تخمدان‌ها کمک می‌کند تا به هیپوتالاموس و هیپوفیز سیگنال بفرستند و در نتیجه ترشح هورمون تحریک‌کننده فولیکول (FSH) کاهش یابد. استروژن نه‌تنها از تخمدان‌ها، بلکه از غدد فوق کلیوی و سلول‌های چربی نیز تولید می‌شود. استریول نیز از تبدیل استرادیول و استرون در کبد به وجود می‌آید.
پروژسترون:
پروژسترون هورمون زنانه‌ای است که توسط تخمدان‌ها تولید می‌شود و نقش اصلی آن در حفظ بارداری است. این هورمون در نیمه دوم چرخه قاعدگی از جسم زرد (Corpus luteum) ترشح می‌شود و به رحم سیگنال می‌دهد تا برای آزادسازی تخمک آماده شود.
هورمون تحریک‌کننده فولیکول (FSH):
FSH هورمونی است که توسط غده هیپوفیز برای تحریک تخمدان‌ها ترشح می‌شود. در ابتدا، فولیکول‌ها به میزان کم این هورمون واکنش نشان نمی‌دهند و این باعث می‌شود هیپوفیز مقدار بیشتری FSH ترشح کند تا فولیکول‌ها رشد کنند. سطح FSH بالای ۳۰ ممکن است نشانه نارسایی زودرس تخمدان (POF) باشد، اما باید ۴ تا ۶ هفته بعد آزمایش تکرار شود.
هورمون LH (Luteinizing Hormone):
LH هورمونی است که توسط غده هیپوفیز ترشح شده و از طریق جریان خون به تخمدان‌ها می‌رسد تا فرآیند تخمک‌گذاری را آغاز کند. در این فرآیند، فولیکول‌های بالغ پاره شده و تخمک آزاد می‌شود. سپس کیسه فولیکول پاره‌شده به جسم زرد تبدیل می‌شود که پروژسترون تولید می‌کند. در نارسایی زودرس تخمدان (POI)، سطح LH افزایش می‌یابد، اما معمولاً کمتر از میزان FSH است.
تستوسترون:
اگرچه تستوسترون بیشتر به عنوان هورمون مردانه شناخته می‌شود، اما در زنان نیز نقش مهمی دارد. این هورمون بر سلامت جنسی، میل جنسی، قدرت استخوان‌ها و سطح انرژی تأثیر می‌گذارد. حدود نیمی از تستوسترون توسط تخمدان‌ها و نیمی دیگر توسط غدد فوق کلیوی تولید می‌شود. با افزایش سن، سطح تستوسترون به‌تدریج کاهش می‌یابد، اما در برخی موارد، مانند برداشتن تخمدان‌ها از طریق جراحی، این کاهش ناگهانی و تا ۵۰ درصد خواهد بود. تحقیقات نشان داده است که زنانی که به نارسایی زودرس تخمدان (POF) مبتلا هستند، در مقایسه با هم‌سن‌وسال‌های خود سطح تستوسترون کمتری دارند.
جمه بندی
یائسگی زودرس یا نارسایی زودرس تخمدان (POF) وضعیتی است که در آن عملکرد تخمدان‌ها قبل از سن ۴۰ سالگی کاهش می‌یابد و تخمک‌گذاری متوقف می‌شود. این وضعیت باعث کاهش سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون می‌شود که منجر به علائمی مانند قطع قاعدگی، گرگرفتگی، خشکی واژن و کاهش میل جنسی می‌گردد. علل یائسگی زودرس شامل عوامل ژنتیکی، بیماری‌های خودایمنی، جراحی یا درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است.
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
