دیابت بارداری به وضعیتی اطلاق می شود که افزایش قند خون برای اولین بار در طول دوره بارداری مشاهده می شود. این نوع دیابت تقریباً در ۴ درصد از موارد بارداری رخ می دهد. علت دقیق دیابت خانم باردار مشخص نیست، اما توجه به برخی علائم اولیه می تواند در تشخیص زودرس این بیماری مؤثر باشد. با توجه به اثراتی که دیابت بارداری ممکن است بر جنین و مادر باردار داشته باشد، پیشگیری و کنترل آن در طول دوره بارداری امری ضروری و حیاتی است.
دیابت بارداری به عنوان یک وضعیت عدم تحمل گلوکز شناخته می شود که در زنان باردار بدون سابقه دیابت ظاهر می شود، حالتی که با ناسازگاری با بدن همراه است. برای تشخیص این وضعیت، بعد از انجام دو بار آزمایش، اگر میزان گلوکز ناشتا در خون بیش از ۱۲۶ میلی‌گرم در دسی لیتر باشد، فرد به عنوان دیابتی شناخته می شود.
اما این ممکن است یک نوع ساده از عدم تحمل گلوکز باشد که نیاز به مراقبت دارد. این موضوع در دیابت به نام عدم تحمل گلوکز شایع است و (تقریباً در ۵٪ از حالات بارداری) ممکن است به بروز مشکلات جدی برای مادر و جنین منجر شود. این بیماری معمولاً در هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری ظاهر می شود، همراه با افزایش ترشح هورمون لاکتوژن که باعث کاهش حساسیت به انسولین در مادر می شود.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی😍
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
دیابت بارداری چیست؟
در حین دوره بارداری، ممکن است سطح قند خون برخی از زنان افزایش یابد. این وضعیت که به نام دیابت بارداری (GDM) مشهور است، معمولاً در هفته های 24 تا 28 از بارداری رخ می دهد. بر اساس آمار مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های ایالات متحده (CDC)، تخمین زده می شود که این حالت در 2 تا 14 درصد از حالات بارداری در ایالات متحده اتفاق می افتد.
ابتلا به دیابت بارداری نشانگر داشتن دیابت قبل از بارداری یا پیش بینی دچار شدن به دیابت بعد از آن نیست. با این حال، قند خون بارداری خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را در آینده افزایش می دهد. اگر این بیماری به خوبی کنترل نشود، می تواند خطر ابتلا کودک به افزایش قند خون و همچنین بروز عوارض جدی برای شما و جنینتان در طول دوره بارداری و زایمان را افزایش دهد.
علایم دیابت بارداری
علایم دیابت بارداری می توانند شامل موارد زیر باشند:
1. نوشیدن بیش از حد آب: این ممکن است به علت افزایش دفع ادرار باشد که یکی از نشانه های دیابت بارداری است.
2. تکرر ادرار: زنان مبتلا به دیابت بارداری ممکن است تکرار ادرار داشته باشند، که به علت افزایش قند خون می باشد.
3. پرخوری: افزایش اشتها و پرخوری نیز از علایم ممکن است که در دیابت بارداری ظاهر شود.
4. گزگز کردن نوک انگشتان دست ها و پاها: این علامت نشانگر مشکلات عروقی و اعصابی مرتبط با افزایش قند خون است.
5. داشتن بی حالی و کرختی: افزایش قند خون ممکن است منجر به احساس بی حالی و خستگی شود.
6. احساس بی حسی در اندام ها: ممکن است زنان دارای دیابت بارداری احساس بی حسی در اندام ها، به خصوص در پاها، داشته باشند.
7. طولانی تر شدن زمان بهبود زخم ها: دیابت بارداری می تواند باعث کاهش قابلیت بهبود زخم ها شود و زمان بهبود آنها را طولانی تر کند.
در کل، علائم اولیه دیابت بارداری عبارتند از پرخوری، تکرار ادرار، و نوشیدن بیش از حد آب. این علائم البته ممکن است در دیگر انواع بیماری قند نیز مشاهده شوند. در صورت تجربه هر یک از این علائم، مشورت با پزشک برای ارزیابی دقیق و تشخیص صحیح امری حیاتی است.
علایم دیابت بارداری در سه ماه اول
رشد بیش از حد جنین در این دوره، قبل از تشخیص دیابت بارداری نوع ۲ شروع می‌شود و نیاز است که در ابتدای این دوره عدم تحمل گلوکز را بررسی کرد. افرادی که دچار عدم تحمل گلوکز هستند، ممکن است میزان قند خون ناشتایی آنها طبیعی یا اندکی بالا باشد. به زودی به شما درباره نوع اول و دوم این بیماری توضیح خواهم داد.
انجام آزمایش HbA1c – که یک نوع آزمایش خون است و نشان می‌دهد چقدر در کنترل بیماری دیابت موفق بوده‌اید – در سه ماهه اول بارداری به شما کمک می‌کند تا وضعیت خود را زودتر ارزیابی کرده و اقدامات کنترل و پیشگیری از دیابت بارداری را آغاز نمایید. از آنجایی که این نوع دیابت معمولاً سه ماه پس از بارداری شما ایجاد می‌شود، نشانه‌های خاصی در این مدت ظاهر نمی‌شود.
علایم دیابت بارداری در سه ماه دوم
یکی از نشانه‌های اصلی قند خون بارداری در سه ماه دوم بارداری، افزایش سطح گلوکز خون مادر باردار است. گاهی اوقات، شما ممکن است هیچ علامتی از ابتلا به دیابت در این دوره نداشته باشید، همانطور که بیشتر زنان باردار تجربه می‌کنند. به همین دلیل، پزشک شما برای تشخیص دقیقتر، ممکن است آزمایش‌های لازم را برای شما تجویز کند.
معمولاً این موضوع در بازه هفته‌های بیست و چهارم تا بیست و هشتم بارداری شدت می‌یابد. این آزمایش قادر است میزان گلوکز یا همان قند خون شما را ارزیابی کرده و نتایج را بررسی نماید.
علت دیابت بارداری
تقریباً در اکثر زنان، به دلیل تغییرات هورمونی که در طول دوره بارداری رخ می دهد، مشاهده می شود که درجاتی از ناتوانی در تحمل گلوکز ایجاد می شود. به عبارت دیگر، میزان قند خون آنها افزایش می یابد، اما به اندازه ای که ممکن است این افزایش را به عنوان بروز بیماری دیابت در نظر گرفت.
در سه ماهه آخر بارداری، تغییرات هورمونی ذکرشده زنان باردار را در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری قرار می دهد. در این دوره از بارداری، افزایش هورمون های خاصی که از جفت تولید می شوند (جفت به عنوان اتصال فیزیکی بین ناحیه ناف نوزاد و رحم مادر عمل می کند)، به انتقال مواد غذایی از مادر به جنین و در نتیجه تسریع در رشد جنین کمک می کنند.
هورمون های دیگری که در جفت تولید می شوند، برای جلوگیری از افت قند خون مادر و با مهار عملکرد انسولین فعالیت می کنند؛ بنابراین، این هورمون ها در طول بارداری ممکن است زمینه ای برای اختلال ناتوانی در تحمل گلوکز (افزایش قند خون) فراهم کنند.
در واکنش به این افزایش، بدن مادر مجبور است انسولین بیشتری ترشح کند تا قند به سلول ها منتقل شده و برای تولید انرژی در سلول های بدن استفاده شود. سلول های موجود در لوزالمعده مادران، اغلب توانایی افزایش تولید انسولین (تا سه برابر حد طبیعی) را به منظور پوشش اثرات هورمونی افزایش قند خون دارند. اگر لوزالمعده نتواند انسولین را به اندازه کافی ترشح کند، میزان قند خون افزایش می یابد و در نتیجه دیابت بارداری را فراهم می آورد.
روش تشخیص دیابت بارداری
دیابت بارداری اغلب در دوران حاملگی بدون ظهور هر گونه علامتی شناخته می‌شود. در تمام زنان باردار، معمولاً در هفته‌های 24 تا 28 اندازه‌گیری قند خون انجام می‌شود به علت عدم وجود علامت‌های خاص در دیابت بارداری. این اندازه‌گیری اغلب به صورت یک یا دو مرحله صورت می‌پذیرد و از محلول‌های قندی با غلظت‌های مختلف (50، 75 یا 100 گرم) با توجه به نظر پزشک استفاده می‌کند.
در برخی موارد، دیابت بارداری ممکن است با افزایش شدید قند خون و علامت‌های آشکار همراه باشد. در این حالت، مادر ممکن است بیشتر احساس تشنگی، گرسنگی و تکرار ادرار شود. اما این علائم معمولاً در دوران حاملگی رایج هستند و الزاماً نشانگر دیابت بارداری نیستند.با این حال، اگر مادر به دلیل عوامل خاصی مثل سابقه دیابت بارداری در حاملگی قبلی با خطر مواجه باشد یا علائمی نظیر وجود قند در ادرار داشته باشد،
اندازه‌گیری قند خون در ویزیت اولین بارداری و سپس در هفته‌های 24 تا 28 ممکن است انجام شود. اگر نتیجه آزمایش اولیه منفی باشد، اندازه‌گیری مجدد در این بازه زمانی ممکن است توصیه شود. وجود یک افزایش طفیف در سطح قند خون دلیل مطمئنی بر ابتلا به دیابت بارداری نیست و برای تشخیص قطعی، لازم است که بر اساس نظر پزشک، آزمایش‌های مجدد صورت گیرد.
درمان دیابت بارداری
در اکثر موارد، پزشک پیشنهاد می‌دهد که قبل و بعد از مصرف غذا، قند خون خود را با استفاده از یک دستگاه تست قند اندازه‌گیری کنید و با پیشرفت در رژیم غذایی غنی از مواد مغذی و فعالیت ورزشی منظم، وضعیت خود را کنترل نمایید. اگر لزوم به تزریق انسولین پیش آید، پزشک شما ممکن است توصیه کند که زمان مناسب برای تزریق انسولین را در رابطه با وعده‌های غذایی و فعالیت ورزشی مطرح کنید، به منظور جلوگیری از نوسانات غیرطبیعی در سطح قند خون.
اگر شاهد افت شدید یا افزایش مستمر در سطح قند خون خود باشید، پزشک شما مناسب‌ترین راهکارها را برای شما تعیین خواهد کرد و راهنمایی‌های لازم را ارائه خواهد داد. در هر مرحله، اطمینان حاصل کنید که در مورد نحوه مدیریت دیابت بارداری و استفاده از انسولین، به توصیه‌های پزشک خود پایبند باشید.
برای مدیریت دیابت بارداری، توصیه می‌شود به اقدامات زیر پرداخت:
پایش منظم سطح قند خون:
– در مراحل اولیه، توصیه می‌شود که قند خون را ۴ بار در روز کنترل کنید (قبل از صبحانه و ۲ ساعت پس از هر وعده غذایی). در برخی موارد، ممکن است نیاز به اندازه‌گیری قند خون قبل از تمام وعده‌های غذایی نیز وجود داشته باشد.
بررسی ادرار برای وجود کتون‌ها:
– این بررسی نشانگر کنترل ناکافی دیابت است و در ادرار وجود کتون‌ها نشان می‌دهد.
رعایت رژیم غذایی:
– نظم غذایی بسیار مهم است. پزشک ممکن است درخواست کند که کالری‌ها را در چند نوبت منظم در طول روز توزیع کنید.
فعالیت بدنی و ورزش:
– با تأیید پزشک، فعالیت بدنی مثل پیاده‌روی منظم می‌تواند به کنترل قند خون کمک کند. مشاوره با پزشک ضروری است تا از بروز عوارض مرتبط با ورزش جلوگیری شود.
بررسی افزایش وزن:
– افزایش وزن در طول بارداری باید در حدود ۷ تا ۱۴ کیلو باشد. در صورت شروع بارداری با چاقی، افزایش وزن باید به خصوص در صورت ابتلا به دیابت بارداری، کمتر باشد.
مصرف انسولین در صورت نیاز:
– در صورت عدم کنترل مناسب قند خون، مصرف انسولین توسط پزشک توصیه می‌شود.
کنترل فشار خون:
– نظارت دقیق بر افزایش فشار خون بسیار حائز اهمیت است.
به یاد داشته باشید که هر گونه تغییر در برنامه‌های درمانی باید با راهنمایی و تأیید پزشک معالج انجام شود.
عوارض دیابت بارداری
اثرات جانبی دیابت بارداری:
دیابت ممکن است بر روند رشد و نمو جنین در طول بارداری تأثیر گذار باشد. در اوایل دوره بارداری، دیابت مادر ممکن است باعث بروز نقص‌های مادرزادی و افزایش خطر سقط جنین شود. این نواقص ممکن است تأثیرات غیرمطلوبی بر روی ارگان‌های حیاتی مثل مغز و قلب داشته باشند.
در طول دوره دوم و سوم بارداری، دیابت ممکن است منجر به رشد غیرمتعادل و زیاد نوزاد شود. وزن زیاد و بزرگی نوزاد ممکن است خطر زایمان‌های دشوار و با درد را افزایش دهد. به عنوان مثال، نوزادان بزرگ اغلب نیاز به عمل جراحی سزارین دارند، و اگر به طور طبیعی متولد شوند، ممکن است خطر آسیب به ناحیه شانه‌ها وجود داشته باشد. همچنین، وزن بالای نوزاد می‌تواند باعث تأخیر در زمان زایمان و خطرات مرتبط با کمبود اکسیژن برای مغز نوزاد شود.
همچنین، زمانی که جنین بیش از حد تغذیه می‌شود و سطح انسولین خون افزایش می‌یابد، پس از زایمان، احتمال افت شدید قند خون در نوزاد افزایش می‌یابد. این امر به دلیل عدم دریافت مقادیر بالای قند از خون مادر بعد از تولد نوزاد به وجود می‌آید.
با توجه به عوارض فوق، بهترین راه پیشگیری از دیابت بارداری است؛ اما اگر به هر دلیلی با این بیماری مواجه شدید، با درمان مناسب و مشاوره پزشک، می‌توانید راهی را پیش گیرید تا علیرغم این شرایط، نوزادی سالم به دنیا آورید.
رژیم غذایی برای قند خون بارداری
رژیم غذایی برای کنترل قند خون در دوران بارداری می تواند به بهبود وضعیت سلامت مادر و جنین کمک کند. در ادامه چند نکته برای رژیم غذایی در دوره دیابت بارداری آورده شده است:
1. توازن میان کربوهیدرات، پروتئین و چربی:
– تاکید بر توازن در مصرف میان وعده‌ها با ترکیبی از کربوهیدرات پایین گلیسمیک (کربوهیدراتی که به آرامی قند خون را افزایش می‌دهند)، پروتئین‌ها و چربی‌های سالم.
2. کنترل اندازه قسمت‌های غذایی:
– کنترل اندازه قسمت‌های غذایی به منظور جلوگیری از افزایش ناگهانی قند خون.
3. مصرف میوه و سبزیجات:
– انتخاب میوه‌ها و سبزیجات با مقدار کربوهیدرات ویتامینی و مواد مغذی بالا.
4. کنترل مصرف قند و شکر:
– محدود کردن مصرف قند و شکر به منظور کاهش افزایش قند خون.
5. مصرف مواد غذایی با فیبر:
– انتخاب مواد غذایی حاوی فیبر برای کمک به کنترل قند خون و افزایش سیری.
6. مصرف پروتئین‌های سالم:
– انتخاب منابع پروتئین سالم مانند مرغ، ماهی، حبوبات و میوه‌های خشک.
7. مدیریت چربی‌ها:
– محدود کردن مصرف چربی‌های اشباع شده و ترجیحاً انتخاب چربی‌های نژاد.
8. مصرف مواد غذایی با کلسیم:
– تضمین مصرف کافی مواد غذایی حاوی کلسیم برای حفظ سلامت استخوان‌ها.
9. کنترل نمک:
– محدود کردن مصرف نمک به منظور کنترل فشار خون و جلوگیری از مشکلات مرتبط با دیابت.
10. مصرف مایعات:
– مطمئن شدن از مصرف کافی آب برای جلوگیری از خشکی و حفظ سلامتی کلیه.
همواره مهم است که رژیم غذایی متناسب با نیازها و وضعیت سلامتی خود و با مشورت پزشک یا متخصص تغذیه تنظیم شود. همچنین، متابولیسم و نیازهای غذایی هر فرد ممکن است متفاوت باشد، بنابراین تنظیمات خاصی باید به صورت فردی اعمال شوند.
ورزش برای حامله های دیابتی
ورزش و فعالیت بدنی در افراد مبتلا به دیابت بارداری
همانطور که اشاره شد، فعالیت بدنی می‌تواند به بهبود کنترل سطوح قند خون و بهبود پیامدهای مرتبط با مادر و نوزاد کمک کند. هنگام ورزش، مصرف گلوکز توسط عضلات افزایش می‌یابد و بعد از اتمام فعالیت، عضلات به مدتی به انسولین حساس‌تر می‌شوند، که باعث کاهش سطح قند خون می‌شود.
برای بهره‌وری حداکثر از این فواید، مناسب است به مدت 15 تا 30 دقیقه در روز فعالیت‌های سبکی مثل دوچرخه‌سواری ثابت، یوگا یا پیاده‌روی کوتاه داشته باشید. بهتر است قبل از شروع هر برنامه ورزشی، با پزشک خود مشورت کنید تا از انتخاب مناسب و بدون خطر برای شما مطمئن شوید. همچنین، پیگیری سطح قند خون قبل و بعد از ورزش می‌تواند به شما کمک کند تا تاثیرات مثبت ورزش بر کنترل دیابت بارداری را ارزیابی کنید.
کلام آخر دکتر فاطمه صالحی
دیابت بارداری یک وضعیت است که در دوران بارداری ایجاد می‌شود و به افزایش میزان گلوکز (قند خون) در خون زنان باردار اشاره دارد. این وضعیت معمولاً در دوران دوم بارداری ظاهر می‌شود و ممکن است برای مادر و جنین خطرناک باشد.
علائم دیابت بارداری ممکن است شامل افزایش تشنج، عطش زیاد، ادرارزدایی فراوان، خستگی و افت انرژی باشد. این وضعیت ممکن است به مشکلات مانند افزایش وزن نوزاد، افزایش خطر نقص مغزی، و افزایش خطر زایمان زودرس منجر شود.
مدیریت دیابت بارداری معمولاً شامل تغییرات در رژیم غذایی، فعالیت بدنی منظم، و در موارد لزوم، مصرف انسولین یا داروهای دیگر می‌شود. بسیار مهم است که زنان باردار به طور منظم تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه قرار گیرند تا بهبود وضعیت سلامت خود و جنین را تضمین کنند.
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
با سپاس از شما و آرزوی بهترین‌ها برای سلامتی و شادی برای شما
