خارش بدن در بارداری یکی از تجربه‌های شایع در این دوران است که بسیاری از زنان با آن مواجه می‌شوند. خارش بدن در بارداری معمولاً به دلیل کشش پوست و تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود و اغلب بی‌ضرر است. با این حال، در برخی موارد ممکن است نشانه‌ای از یک وضعیت جدی‌تر مانند کلستاز بارداری باشد که نیاز به بررسی و رسیدگی فوری دارد.
در این مقاله از دکتر فاطمه صالحی متخصص زنان قصد داریم دلایل مختلف خارش بدن در بارداری را بررسی کنیم و به این پرسش پاسخ دهیم که این خارش چه زمانی نگران‌کننده است و در چه شرایطی باید حتماً پزشک خود را در جریان بگذارید.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
بهترین متخصص زنان درتهران
دکتر فاطمه صالحی، متخصص زنان و زایمان با فلوشیپ پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، یکی از پزشکان برجسته و با تجربه در حوزه تخصصی خود در تهران هستند. ایشان بیش از ۱۵ سال تجربه حرفه‌ای در زمینه پزشکی و درمان‌های تخصصی زنان و زایمان دارند و به عنوان یکی از متخصصین برجسته در این زمینه شناخته می‌شوند.
دکتر صالحی تحصیلات خود را در دانشگاه علوم پزشکی تهران آغاز کردند و موفق به دریافت مدرک پزشکی عمومی از این دانشگاه شدند. پس از آن، برای ادامه تحصیلات خود، تخصص زنان و زایمان را در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذراندند. علاوه بر این، ایشان دوره فلوشیپ پریناتولوژی را نیز در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذرانده‌اند که این دوره به ایشان توانایی ارائه مراقبت‌های ویژه در دوران بارداری، مراقبت‌های قبل و بعد از زایمان و درمان‌های خاص مربوط به بارداری‌های پرخطر را می‌دهد.
خارش بدن در بارداری
در دوران بارداری، بدن برای پشتیبانی از رشد جنین دستخوش تغییرات زیادی می‌شود. در سه‌ماهه اول، افزایش سطح هورمون‌ها و حجم خون می‌تواند باعث تغییراتی در پوست شود. با ورود به سه‌ماهه دوم و سوم، پوست در واکنش به بزرگ شدن شکم و رشد جنین به تدریج کشیده می‌شود. این کشیدگی پوست، همراه با تورم احتمالی در پاها، ممکن است منجر به تحریک و احساس خارش در نواحی مختلف بدن شود.
خارش بدن در بارداری چقدر رایج است؟
تقریباً از هر چهار زن، یک نفر در دوران بارداری دچار خارش می‌شود. این مسئله یکی از علائم شایع بارداری به شمار می‌رود و معمولاً به دلیل تغییرات پوستی و هورمونی در این دوره اتفاق می‌افتد.
علت خارش بدن در بارداری
علاوه بر کشیده شدن پوست در دوران بارداری، عوامل دیگری نیز می‌توانند باعث ایجاد خارش شوند. برخی از این عوامل، مانند کلستاز بارداری، می‌توانند نشانه‌ای از یک مشکل جدی باشند که نیاز به بررسی و مراقبت پزشکی فوری دارد. در ادامه با دلایل مختلف خارش بدن در بارداری آشنا خواهید شد.
۱. کشیدگی پوست
در بارداری‌های اول و همچنین بارداری‌های چندقلویی، احتمال کشیدگی بیشتر پوست وجود دارد که این موضوع می‌تواند باعث افزایش خارش بدن در بارداری شود.
۲. خشکی پوست
نوسانات هورمونی در دوران بارداری ممکن است منجر به خارش، خشکی و پوسته‌پوسته شدن پوست شوند. همچنین تماس با مواد شیمیایی گوناگون یا پوشیدن لباس‌های تنگ و نامناسب می‌تواند خارش پوست را در این دوره تشدید کند.
۳. تغییرات هورمونی
تغییرات هورمونی دوران بارداری می‌توانند طیف وسیعی از اثرات را بر بدن داشته باشند؛ از نوسانات خلقی گرفته تا تغییر در جریان خون، این تغییرات ممکن است باعث بروز خارش در نواحی مختلف بدن شوند.
۴. کلستاز بارداری
کلستاز بارداری یک بیماری کبدی است که باعث تجمع اسیدهای صفراوی در خون و در نتیجه ایجاد خارش در بدن می‌شود. این بیماری ممکن است بدون وجود بثورات پوستی موجب خارش شود و معمولاً در سه‌ماهه سوم بارداری اتفاق می‌افتد. علت دقیق بروز این بیماری هنوز مشخص نیست. خارش معمولاً از کف دست‌ها و پاها شروع می‌شود و ممکن است به سایر نواحی مانند سینه، شکم، پشت، بازوها و پاها گسترش یابد.
با پیشرفت بارداری، شدت خارش ممکن است افزایش یابد، اما پس از زایمان به طور کامل رفع می‌شود. برخی از زنان مبتلا به کلستاز ممکن است علائمی مانند زردی، خستگی، تهوع، درد شکم و اختلال در خواب نیز تجربه کنند. از آنجا که این بیماری می‌تواند خطراتی برای جنین داشته باشد، در صورت تشخیص، توصیه می‌شود که تحت نظر پزشک قرار بگیرید و هر دو هفته یک بار آزمایش خون انجام دهید.
۵. فوران چند شکلی بارداری (PUPPP)
PUPPP (Pruritic Urticarial Papules and Plaques of Pregnancy) یک بیماری پوستی است که در آن بثورات خارش‌دار به‌ویژه در اواخر بارداری و در اطراف استرچ مارک‌ها (علامت‌های کشش پوستی) ظاهر می‌شود. این بثورات قرمز، برجسته و خارش‌دار معمولاً از ناحیه شکم آغاز می‌شوند و در هر ۱۶۰ بارداری یک نفر به آن دچار می‌شود. این وضعیت عمدتاً در اواخر سه‌ماهه سوم بارداری و به‌ویژه در اولین بارداری مشاهده می‌شود و چند هفته پس از زایمان به طور کامل رفع می‌شود.
PUPPP با پاپول‌های کوچک که لکه‌های قرمز و برجسته‌ای هستند، شروع می‌شود. این لکه‌ها به هم متصل شده و نواحی قرمز بزرگتری به نام پلاک‌ها را تشکیل می‌دهند. بثورات ممکن است به نواحی دیگر مانند باسن، پاها و دست‌ها نیز گسترش یابند. در بسیاری از موارد، این ضایعات خارش شدیدی ایجاد می‌کنند که ممکن است خواب فرد را مختل کند.
علت دقیق PUPPP ناشناخته است، اما احتمالاً به دلیل کشش پوست در دوران بارداری رخ می‌دهد. این مشکل در بارداری‌های چندقلویی یا در مواقعی که وزن جنین زیاد است، شایع‌تر است. خوشبختانه، PUPPP برای جنین خطری ندارد و تنها در موارد نادر ممکن است کودک با این ضایعات به‌دنیا بیاید که به سرعت از بین می‌روند.
۶. فوران آتوپیک بارداری
فوران آتوپیک بارداری به مجموعه‌ای از بثورات خارش‌دار در دوران بارداری اطلاق می‌شود که معمولاً با مسائل آتوپیک (آلرژیک) مانند اگزما و آسم ارتباط دارد. این وضعیت می‌تواند منجر به خشکی پوست شود. بثورات ممکن است شبیه به اگزما ظاهر شده و به صورت لکه‌های قرمز روی صورت، گردن و چین‌های پوستی ظاهر شوند. این بثورات ممکن است برجسته شده و به نواحی وسیع‌تری از بدن گسترش یابند.
خوشبختانه، این مشکل معمولاً برای جنین بی‌خطر است و با استفاده از درمان‌های ساده مانند کرم‌های استروئیدی قابل کنترل و درمان می‌باشد. در حالی که این ضایعات اغلب پس از زایمان بهبود می‌یابند، اما اگر این مشکل در بارداری تجربه شود، احتمال بروز مسائل آلرژیک در آینده برای مادر بیشتر خواهد بود.
۷. پمفیگوئید بارداری
این وضعیت نادر پوستی با برجستگی‌های قرمز آغاز می‌شود که به تاول‌های خارش‌دار تبدیل می‌شوند و معمولاً برای درمان نیاز به مصرف قرص‌های استروئیدی دارند. این بیماری می‌تواند خطر زایمان زودرس و وزن کم نوزاد را افزایش دهد. احتمال کمی وجود دارد که نوزاد با تاول‌ها به‌دنیا بیاید، اما این تاول‌ها معمولاً پس از تولد نوزاد از بین می‌روند.
۸. پروریگو
این برجستگی‌های پوسته‌دار و خارش‌دار ممکن است در دست‌ها، پاها و شکم در هر سه‌ماهه بارداری ظاهر شوند. در حالی که مرطوب‌کننده‌ها می‌توانند در کاهش علائم مؤثر باشند، اغلب استروئیدهای موضعی و آنتی‌هیستامین‌های خوراکی برای درمان تجویز می‌شوند. اگر در بارداری قبلی دچار پروریگو شده‌اید، احتمال ابتلا به آن در بارداری‌های آینده بیشتر است. بثورات معمولاً بلافاصله پس از زایمان بهبود می‌یابند، اما در برخی موارد ممکن است هفته‌ها یا حتی ماه‌ها پس از زایمان ادامه پیدا کنند.
علت خارش دست‌ها و پاها در بارداری
توجه به محل دقیق خارش بدن در بارداری بسیار حائز اهمیت است. بیشتر زنان در این دوره خارش را در اطراف شکم و سینه تجربه می‌کنند، زیرا تغییرات عمده در این نواحی رخ می‌دهد. خارش اطراف استرچ مارک‌ها ممکن است نشانه‌ای از PUPP باشد، در حالی‌که خارش در نواحی دست و پا بیشتر به دلیل مالش پارچه لباس یا ابتلا به پروریگو اتفاق می‌افتد.
علت خارش بدن در شب‌ها در بارداری
خارش خفیف معمولاً برای شما و جنین خطرناک نیست، اما اگر متوجه شدید که شدت خارش در طول عصر یا شب افزایش می‌یابد، ممکن است نشانه‌ای از مشکلی جدی مانند کلستاز بارداری یا PUPPP باشد. در این صورت، مشاوره با پزشک یا مامای خود ضروری است.
آیا خارش بدن در بارداری مسئله‌ای جدی است؟
خارش خفیف و گهگاهی در دوران بارداری معمولاً طبیعی است، اما خارش شدید در نواحی شکم، دست‌ها و پاها می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی باشد. برخی از زنان در دوران بارداری ممکن است دچار خارش واژن شوند که نیاز به درمان دارد. همچنین، ممکن است بثورات پوستی مرتبط با خارش بارداری نیز ظاهر شوند.
خارش معمولاً به عنوان یک علامت اولیه بارداری شناخته نمی‌شود و در حقیقت، بیشتر بثورات پوستی در مراحل پایانی بارداری ظاهر می‌شوند و برخی ممکن است تنها پس از زایمان بهبود یابند. به همین دلیل، هر نوع خارش شدید یا طولانی مدت در دوران بارداری باید به پزشک گزارش داده شود.
عوارض و مشکلات احتمالی خارش بدن در بارداری برای مادر و جنین
عوارض خارش بدن برای مادر و جنین تا حد زیادی بستگی به علت اصلی آن دارد. دلایل شایع‌تر خارش پوستی مانند کشیدگی پوست، خشکی و حساسیت معمولاً برای مادر و جنین خطر خاصی ندارند و بعد از زایمان برطرف می‌شوند. اما آن‌چه که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد، کلستاز بارداری است. اگر در بارداری قبلی دچار کلستاز شده‌اید، احتمال بروز آن در بارداری‌های بعدی نیز بیشتر است.
برخی مطالعات نشان داده‌اند که مادران مبتلا به کلستاز بارداری ممکن است در معرض خطر زایمان زودرس و مرده‌زایی قرار داشته باشند. بنابراین، ممکن است پزشک تصمیم بگیرد که زایمان را زودتر از موعد انجام دهد. در این صورت، زمان زایمان بعد از هفته ۳۵ و بر اساس سطح اسیدهای صفراوی در خون مادر تعیین می‌شود.
برای خارش بدن در بارداری از چه متخصصی کمک بگیریم؟
اگر در دوران بارداری دچار خارش شدید شدید، ابتدا باید پزشک یا ماما را در جریان قرار دهید. پس از ارزیابی وضعیت بالینی شما، در صورت نیاز، پزشک شما را به متخصص پوست یا مراکز تخصصی دیگر ارجاع خواهد داد.
برای دریافت توضیحات کامل‌تر و مشاوره تخصصی در مورد خارش بدن در بارداری و همچنین سایر سوالات مرتبط با سلامت زنان و زایمان، می‌توانید از طریق واتساپ با دکتر فاطمه صالحی در ارتباط باشید. دکتر صالحی با بیش از ۱۵ سال تجربه در حوزه زنان، زایمان و پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، آماده ارائه راهنمایی‌های دقیق و علمی در این زمینه هستند. ارتباط با ایشان از طریق واتساپ این امکان را فراهم می‌کند تا در سریع‌ترین زمان ممکن، پاسخ سوالات خود را دریافت کنید و از توصیه‌های یک متخصص برجسته بهره‌مند شوید. برای اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره، لطفاً از طریق شماره واتساپ مطب با دکتر صالحی تماس حاصل فرمایید.
راه‌های مدیریت و درمان خارش بدن در بارداری
در ادامه، به معرفی روش‌های مختلف برای مدیریت و درمان خارش بدن در بارداری خواهیم پرداخت. درمان این مشکل بستگی به علت اصلی آن دارد.
بیشتر بدانید با دکتر فاطمه صالحی متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر و جنین (پریناتولوژی):
مراقبت‌های خانگی برای تسکین خارش بدن در بارداری
در اینجا چند درمان خانگی که می‌توانند به تسکین خارش بدن در بارداری کمک کنند آورده شده است:
- عطر و مواد شوینده خود را تغییر دهید؛ در برخی موارد ممکن است نیاز به استفاده از عطر یا صابونی مخصوص برای جلوگیری از تحریک پوست باشد.
- لباس‌های گشاد و از جنس پارچه‌های طبیعی و نخی بپوشید تا از ایجاد اصطکاک و عرق‌سوز شدن جلوگیری کنید.
- از مرطوب‌کننده‌ها برای درمان خشکی پوست استفاده کنید. روغن‌های طبیعی مانند روغن نارگیل و روغن زیتون می‌توانند به حفظ رطوبت پوست کمک کنند.
- لوسیون کالامین می‌تواند برای تسکین خارش مفید باشد.
- مصرف آب را افزایش دهید و از نوشیدنی‌هایی مانند آب نارگیل یا آب همراه با الکترولیت برای کمک به جذب بهتر آب استفاده کنید.
- استفاده از بخور سرد می‌تواند به کاهش خارش و تسکین بثورات ناشی از گرما کمک کند.
داروها و روش‌های مورد تأیید پزشکی
اگر پزشک تشخیص دهد که شما دچار کلستاز بارداری شده‌اید، برای ارزیابی وضعیت شما آزمایش‌های کبدی درخواست خواهد کرد. در ابتدا ممکن است لازم باشد این آزمایش‌ها به‌طور هفتگی تکرار شوند. زمان‌بندی آزمایش‌های بعدی بستگی به نتایج آزمایش قبلی و علائم شما دارد.
در صورتی که پزشک برای درمان خارش بدن در بارداری دارویی تجویز کند، ممکن است از موارد زیر استفاده شود:
- کرم‌های مرطوب‌کننده حاوی منتول که برای استفاده در دوران بارداری بی‌خطر هستند و می‌توانند به تسکین خارش کمک کنند.
- داروی اورسودئوکسی کولیک اسید (UDCA) ممکن است برای بهبود خارش تجویز شود. با این حال، مطالعات اخیر نشان داده‌اند که این دارو ممکن است در کاهش خارش و اسیدهای صفراوی چندان مؤثر نباشد. اگرچه مصرف UDCA در بارداری بی‌خطر است، اما باید با رضایت آگاهانه شما تجویز شود، زیرا تحقیقات کافی درباره تأثیر آن در دوران بارداری انجام نشده است. این دارو معمولاً تنها در بیمارستان تجویز می‌شود.
- داروهای آنتی‌هیستامین مانند کلرفنامین می‌توانند درمان مناسبی برای خارش باشند و همچنین به بهبود خواب شبانه کمک کنند. در صورتی که پس از مصرف این داروها احساس خواب‌آلودگی کردید، باید از انجام رانندگی و کارهایی که نیاز به دقت و تمرکز دارند، اجتناب کنید.
- علاوه بر این، پزشک ممکن است مکمل ویتامین K را تجویز کند، زیرا کلستاز بارداری می‌تواند بر جذب این ویتامین تأثیر منفی بگذارد.
آیا خارش بدن در بارداری به جنسیت جنین ارتباطی دارد؟
خیر؛ خارش بدن در بارداری هیچ ارتباطی با جنسیت جنین ندارد. تنها راه نسبتاً قطعی برای تشخیص جنسیت جنین، انجام سونوگرافی در زمان مناسب است.
روزهای کاری کلینیک دکتر فاطمه صالحی
کلام آخر
بارداری اگرچه دوران هیجان‌انگیز و پر از تغییرات جدید است، اما برخی از عوارض آن می‌توانند ناخوشایند باشند. یکی از علائمی که ممکن است در این دوران تجربه کنید، خارش بدن در بارداری، به‌ویژه در نواحی شکم و سینه است. اگرچه خارش بدن در بارداری یک علامت شایع است، اما ضروری است که حتماً پزشک یا ماما را در جریان قرار دهید تا مسائل مهمی مانند کلستاز بارداری را بررسی کنند.
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
