انواع سونوگرافی بارداری

سونوگرافی بارداری چیست؟

سونوگرافی بارداری (یا سونوگرام) آزمایشی است که در طول بارداری برای بررسی وضعیت رشد و سلامت جنین انجام می‌شود. پزشک یا ماما ممکن است به دلایل مختلفی در دوران بارداری این آزمایش را توصیه کند. گاهی سونوگرافی برای اطمینان از رشد صحیح جنین انجام می‌شود و در موارد دیگر ممکن است برای بررسی دقیق‌تر یک مشکل یا عارضه در بارداری درخواست شود.

در طی سونوگرافی، امواج صوتی از طریق دستگاهی به نام ترنسدیوسر از راه شکم یا واژن به بدن منتقل می‌شوند. این امواج صوتی از ساختارهای داخلی بدن، از جمله جنین و اندام‌های تولیدمثلی، منعکس شده و سپس به تصاویر قابل‌مشاهده بر روی صفحه نمایش تبدیل می‌شوند. توجه داشته باشید که در سونوگرافی از اشعه‌هایی مانند اشعه ایکس استفاده نمی‌شود.

اهمیت سونوگرافی در بارداری

سونوگرافی یکی از روش‌هایی است که پزشک یا ماما می‌تواند با استفاده از آن جنین را مشاهده کند. این روش به آن‌ها در تعیین سن بارداری، ارزیابی رشد جنین و شناسایی هرگونه عوارض احتمالی مرتبط با بارداری کمک می‌کند. سونوگرافی را می‌توان در هر مرحله‌ای از بارداری و بر اساس نیاز پزشک به اطلاعات خاص انجام داد.

علت انجام سونوگرافی در بارداری

دلایل مختلفی برای انجام سونوگرافی در دوره بارداری وجود دارد. برخی از سونوگرافی‌ها به صورت روتین برای بررسی و ارزیابی رشد و سلامت جنین انجام می‌شوند. اگر پزشک در سونوگرافی یا آزمایش خون قبلی مشکلی مشاهده کند، ممکن است سونوگرافی‌های بیشتری درخواست کند. همچنین، سونوگرافی ممکن است به دلایل غیرپزشکی مانند ثبت تصاویر برای والدین یا تعیین جنسیت جنین انجام شود. با وجود اینکه سونوگرافی برای مادر و جنین بی‌ضرر است، پزشکان توصیه می‌کنند که این آزمایش تنها در مواردی که دلیل یا فایده پزشکی خاصی دارد، انجام شود.

علت انجام سونوگرافی در سه‌ماهه اول بارداری

در سه ماهه نخست بارداری (هفته اول تا ۱۲)، سونوگرافی ممکن است به دلایل زیر انجام شود:

• تایید بارداری
• بررسی ضربان قلب جنین
• تعیین سن جنین و تاریخ زایمان
• بررسی چندقلویی
• ارزیابی جفت، رحم، تخمدان‌ها و دهانه رحم
• بررسی بارداری خارج‌رحمی (EP) یا احتمال سقط جنین
• تشخیص ناهنجاری‌های رشدی در جنین

علت انجام سونوگرافی در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری

در سه ماهه دوم (هفته ۱۲ تا ۲۴) و سوم (هفته ۲۴ تا ۴۰ یا زمان تولد)، سونوگرافی ممکن است به دلایل زیر انجام شود:

• تحت نظر گرفتن رشد و موقعیت قرارگیری جنین (عرضی، سفالیک و بریچ)
• تعیین جنسیت جنین
• تایید بارداری چندقلویی
• ارزیابی جفت از نظر مشکلاتی مانند جفت سرراهی (پوشاندن دهانه رحم توسط جفت) و جدا شدن جفت (جدا شدن جفت از رحم قبل از زایمان)
• ارزیابی معیارهای سندروم داون (بین هفته ۱۳ تا ۱۴)
• بررسی ناهنجاری‌ها یا نقایص مادرزادی
• معاینه جنین از نظر اختلال‌های ساختاری یا مشکلات جریان خون
• ارزیابی حجم مایع آمنیوتیک
• بررسی کافی بودن اکسیژن‌رسانی به جنین
• تشخیص مشکلات مربوط به رحم و تخمدان مانند تومورهای بارداری
• اندازه‌گیری طول سرویکس یا دهانه رحم
• کمک به انجام سایر تست‌ها مانند آمنیوسنتز
• تایید مرگ داخل‌رحمی

از دلایل انجام سونوگرافی در سه ماهه نخست بارداری می‌توان به تشخیص ضربان قلب و سن بارداری اشاره کرد، و در سه ماهه دوم و سوم بارداری، ارزیابی ناهنجاری‌های جنین از جمله مهم‌ترین دلایل است.

آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی😍

دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.

انواع سونوگرافی بارداری جنین از نظر روش انجام

سونوگرافی‌های دوره بارداری به چند دسته مختلف تقسیم می‌شوند، اما تکنولوژی اجرای آن‌ها مشابه است. در ادامه با نحوه انجام انواع مختلف سونوگرافی در دوران بارداری آشنا می‌شویم:

سونوگرافی شکمی

در این نوع سونوگرافی، پزشک پروب سونوگرافی را روی پوست شکم قرار می‌دهد و برای ثبت تصویر از جنین، آن را حرکت می‌دهد. گاهی برای ثبت تصاویر بهتر، پروب کمی فشار داده می‌شود. این نوع سونوگرافی معمولاً بعد از هفته ۱۲ بارداری استفاده می‌شود.

سونوگرافی ترنس واژینال

در سونوگرافی ترنس واژینال (TVS)، پزشک یک وسیله کوچک را وارد واژن می‌کند. این نوع سونوگرافی در مراحل آغازین بارداری برای تشخیص ضربان قلب جنین یا تعیین سن بارداری مفید است و تصاویر واضح‌تری نسبت به سونوگرافی شکمی ارائه می‌دهد.

سونوگرافی داپلر

در این سونوگرافی، جریان خون جنین در عروق خونی بررسی می‌شود و اغلب در مراحل انتهایی بارداری درخواست می‌شود.

اکوکاردیوگرام

این نوع سونوگرافی به‌طور اختصاصی وضعیت قلب جنین را از نظر اندازه، شکل، عملکرد و ساختار بررسی می‌کند. دلایل انجام اکوکاردیوگرام شامل شک به ناهنجاری مادرزادی قلب جنین، سابقه تولد فرزندی با مشکلات قلبی و سابقه ابتلا به برخی بیماری‌های خاص در مادر است.

سونوگرافی NT

در این سونوگرافی، ضخامت فضای پشت گردن جنین اندازه‌گیری می‌شود و به شناسایی برخی اختلالات کروموزومی مانند سندرم داون کمک می‌کند.

سونوگرافی بیوفیزیکال

سونوگرافی بیوفیزیکال بخشی از پروفایل بیوفیزیکال (BPP) است که شامل ترکیب سونوگرافی و تست بدون استرس (NST) می‌شود. این تست برای اطمینان از کافی بودن اکسیژن‌رسانی به جنین استفاده می‌شود و تنفس، سفتی عضلات، حرکت و حجم مایع اطراف جنین را در مدت ۳۰ دقیقه ارزیابی می‌کند.

سونوگرافی سه‌بعدی

برخلاف سونوگرافی دو‌بعدی که معمولاً انجام می‌شود، سونوگرافی سه‌بعدی به پزشک اجازه می‌دهد تا طول، عرض و ارتفاع جنین را ببیند. این نوع سونوگرافی برای تشخیص مشکلات احتمالی در بارداری مفید است و نیاز به پروب و نرم‌افزار مخصوص دارد.

سونوگرافی چهاربعدی

به سونوگرافی چهاربعدی، سونوگرافی سه‌بعدی داینامیک یا پویا هم می‌گویند. این نوع سونوگرافی یک فیلم متحرک از جنین ارائه می‌کند و تصویر بهتری از صورت و حرکات جنین نشان می‌دهد. این سونوگرافی نیاز به تجهیزات ویژه‌ای دارد و مشابه سایر انواع سونوگرافی است.

انواع سونوگرافی‌های بارداری از نظر زمان انجام

در ماه‌های مختلف بارداری و بر اساس شرایط شما، پزشک ممکن است سونوگرافی‌های مختلفی را درخواست کند. اغلب سونوگرافی‌های روتین بارداری شامل سونوگرافی استاندارد شکمی هستند؛ اما در برخی موارد خاص، پزشک ممکن است پیشنهاد انجام سایر انواع سونوگرافی‌ها را بدهد.

سونوگرافی‌های سه‌ماهه اول بارداری

اکثر زنان نخستین سونوگرافی بارداری خود را بین هفته‌های ۱۰ تا ۱۳ انجام می‌دهند. این سونوگرافی که شامل سونوگرافی استاندارد شکمی است، برای تعیین تعداد جنین‌ها، ضربان قلب جنین و اندازه جنین استفاده می‌شود و به پزشک در پیش‌بینی تاریخ زایمان کمک می‌کند.

اگر سن بارداری ۱۱ هفته یا بیشتر باشد، پزشک ممکن است سونوگرافی NT (اندازه‌گیری ضخامت گردن جنین) را نیز درخواست کند. این سونوگرافی به تشخیص سندرم داون و دیگر بیماری‌های ژنتیکی کمک می‌کند.

سونوگرافی‌های سه‌ماهه دوم بارداری

سونوگرافی استاندارد بعدی معمولاً بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ بارداری انجام می‌شود و به آن اسکن آناتومی می‌گویند. این سونوگرافی علاوه بر بررسی اعضای بدن جنین، مشکلات احتمالی در جفت یا مایع آمنیوتیک را نیز بررسی می‌کند. از آنجا که در این سونوگرافی اعضای بدن جنین قابل مشاهده هستند، می‌تواند مشکلات قلب، کلیه، ریه و دیگر اعضای بدن را شناسایی کند. همچنین این سونوگرافی فرصتی برای تعیین جنسیت جنین فراهم می‌کند و جنین از نظر برخی ناهنجاری‌ها نیز بررسی می‌شود.

سونوگرافی‌های سه‌ماهه سوم بارداری

برخی پزشکان حداقل یک سونوگرافی روتین دیگر در سه‌ماهه سوم بارداری درخواست می‌کنند، اما برخی دیگر تنها زمانی سونوگرافی را درخواست می‌کنند که فرد بارداری مشکلاتی نظیر دیابت، فشار خون بالا یا خونریزی غیرطبیعی داشته باشد. یکی از رایج‌ترین دلایلی که در سه‌ماهه سوم بارداری سونوگرافی انجام می‌شود، عدم همخوانی اندازه شکم با سن بارداری مادر است.

مهم‌ترین سونوگرافی‌های بارداری

همه افراد باردار باید سونوگرافی اول و دوم بارداری را انجام دهند. بسته به شرایط شما و جنین، پزشک ممکن است توصیه کند که سونوگرافی‌های بیشتری انجام دهید.

سونوگرافی اول بارداری

این سونوگرافی بین هفته‌های ۸ تا ۱۲ بارداری انجام می‌شود و معمولاً همراه با سونوگرافی NT صورت می‌گیرد. در این سونوگرافی موارد زیر مشخص می‌شوند:

• هفته بارداری شما
• زمان تقریبی زایمان
• احتمال ابتلای جنین به بیماری‌های ژنتیکی

سونوگرافی دوم بارداری

این سونوگرافی بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۰ بارداری انجام می‌شود و همزمان با آن، سونوگرافی آنومالی نیز انجام می‌گیرد. در این سونوگرافی موارد زیر مشخص می‌شوند:

• جنسیت جنین
• وجود مشکلات ژنتیکی در جنین

چرا گاهی لازم است سونوگرافی‌های بیشتری انجام دهیم؟

دلایل مختلفی وجود دارد که پزشک ممکن است تصمیم بگیرد سونوگرافی‌های بیشتری برای شما در دوره بارداری درخواست کند. از جمله این دلایل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مشکلات در تخمدان‌ها، رحم، دهانه رحم یا دیگر اعضای ناحیه لگن
• اندازه کمتر جنین نسبت به سن بارداری یا شک به IUGR (محدودیت رشد داخل‌رحمی)
• مشکلات مرتبط با جفت مانند جفت سرراهی یا جداشدگی جفت
• حاملگی چندقلویی
• وضعیت قرارگیری جنین به‌صورت بریچ (یعنی کودک به‌جای سر با پا یا باسن به‌دنیا می‌آید)
• حجم مایع آمنیوتیک بیش از حد طبیعی (پلی‌هیدرآمنیوس)
• حجم مایع آمنیوتیک کمتر از حد طبیعی (الیگوهیدرآمنیوس)
• ابتلای مادر به مشکلاتی مانند دیابت بارداری یا پره‌اکلامپسی (فشار خون بالای مرتبط با بارداری)
• وجود ناهنجاری‌های مادرزادی در جنین

سونوگرافی‌های اول و دوم بارداری، جزو غربالگری‌های ضروری دوران بارداری هستند. با توجه به نتایج این سونوگرافی‌ها و سایر تست‌ها و همچنین سابقه شما، ممکن است نیاز باشد تست‌های بیشتری را انجام دهید.

عوارض و خطرات انجام سونوگرافی در بارداری

تفسیر نهایی سونوگرافی بر عهده پزشک است. به محض آماده شدن جواب سونوگرافی، می‌توانید قرار ملاقات بعدی را با پزشک زنان خود تنظیم کنید تا او نتایج سونوگرافی را به شما توضیح دهد. با این حال، آشنایی مختصر با نتایج تست می‌تواند به شما کمک کند که با آمادگی بیشتری برای سونوگرافی مراجعه کنید.

سونوگرافی هیچ عارضه جانبی برای مادر و جنین ندارد؛ با این حال، فقط سونوگرافی‌هایی را که پزشک توصیه می‌کند انجام دهید و از انجام سونوگرافی‌های غیرضروری پرهیز کنید.

اصطلاحات رایج در سونوگرافی بارداری

جواب سونوگرافی به صورت یک عکس و یک گزارش به شما داده می‌شود. تفسیر عکس و گزارش کاری تخصصی است و فقط پزشک متخصص می‌تواند آن را انجام دهد؛ با این حال، آشنایی با برخی اصطلاحات سونوگرافی بارداری می‌تواند مفید باشد:

• EFW (Estimated Fetal Weight): این پارامتر وزن جنین را براساس اندازه‌گیری اجزای مختلف مانند اندازه سر، شکم و طول استخوان ران تخمین می‌زند.
• OFD (Occipital-Frontal Diameter): اندازه فاصله بین پشت سر و پیشانی که در ارزیابی رشد و تکامل سر کودک مفید است.
• BPD (Biparietal Diameter): اندازه‌گیری فاصله بین دو نقطه از سر جنین که برای ارزیابی رشد و تکامل سر کودک مفید است.
• FL (Femur Length): اندازه طول استخوان ران کودک که برای تخمین قد کودک و تعیین رشد او استفاده می‌شود.
• HC (Head Circumference): اندازه‌گیری محیط سر کودک که در ارزیابی رشد و تکامل سر جنین مفید است.
• AC (Abdominal Circumference): اندازه‌گیری محیط شکم کودک که در ارزیابی رشد و تکامل جنین مفید است.
• CRL (Crown-Rump Length): اندازه‌گیری طول کودک از بالاترین قسمت سر تا پایین بالاتنه که برای تخمین سن بارداری استفاده می‌شود.

اگر نتیجه سونوگرافی طبیعی نباشد چه کنم؟

در صورتی که در سونوگرافی یافته‌ای غیرطبیعی مشاهده شود، ممکن است رادیولوژیست از شما بخواهد که برای سونوگرافی مجدد به یکی از همکاران او مراجعه کنید؛ یا ممکن است تست‌های تکمیلی دیگری برای شما درخواست شود. در این صورت، پزشک به شما درباره نحوه انجام تست‌های تکمیلی توضیح می‌دهد تا بتوانید تصمیم بگیرید که می‌خواهید آن‌ها را انجام دهید یا خیر. همچنین ممکن است پزشک شما را به متخصص یا بیمارستان دیگری ارجاع دهد.

چرا سونوگرافی جنین در بارداری مهم است؟

سونوگرافی یکی از معدود راه هایی است که ارائه دهنده مراقبت های بارداری شما می تواند نوزاد شما را ببیند و صدای او را بشنود. این کار می تواند به آنها کمک کند تا تعیین کنند که در چه دوره ای از بارداری هستید، آیا کودک شما به درستی رشد می کند یا آیا مشکلات احتمالی دربارداری وجود دارد یا خیر. سونوگرافی بسته به آنچه ارائه دهنده شما به دنبال آن است در هر زمانی از بارداری ممکن است انجام شود.

کلام آخر با دکتر فاطمه صالحی

سونوگرافی دوره بارداری می‌تواند همزمان هیجان‌انگیز و استرس‌زا باشد. اما فراموش نکنید که پزشک اغلب سونوگرافی را برای اطمینان از سلامت شما و فرزندتان درخواست می‌کند و این کار هیچ عارضه‌ای برای شما و جنین ندارد. انواع مختلفی از سونوگرافی بارداری وجود دارد و پزشک بر اساس شرایط شما تصمیم می‌گیرد که چه زمانی و از کدام نوع استفاده کند. در صورتی که هرگونه نگرانی درباره انجام سونوگرافی در دوره بارداری داشتید، حتماً پزشکتان را در جریان قرار دهید.

در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.

با سپاس از شما و آرزوی بهترین‌ها برای سلامتی و شادی برای شما