آزمایش کوردوسنتز که به آن نمونه گیری خون از بند ناف از طریق پوست (PUBS) نیز گفته می‌شود، یکی از روش‌های تشخیصی است که به منظور بررسی خون جنین و شناسایی ناهنجاری‌های احتمالی او به کار می‌رود. این آزمایش به دلیل خطر بالاتر در مقایسه با روش‌هایی مانند آمنیوسنتز و CVS، تنها در موارد ضروری انجام می‌شود. در این مطلب از دکتر فاطمه صالحی، به معرفی آزمایش کوردوسنتز، کاربردهای آن، مراقبت‌های قبل و بعد از آزمایش و نحوه تفسیر نتایج خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
نمونه گیری خون از بند ناف چیست؟
نمونه گیری خون از بند ناف یا آزمایش کوردوسنتز (Cordocentesis) یکی از روش‌های تهاجمی در دوران بارداری است که برای تشخیص ناهنجاری‌های احتمالی جنین پیش از تولد انجام می‌شود. در این روش، نمونه‌ای از خون بند ناف گرفته می‌شود تا اختلالات خونی، عفونت‌ها، جهش‌های ژنتیکی و ناهنجاری‌های کروموزومی شناسایی شود. همان‌طور که در ادامه خواهید خواند، این آزمایش می‌تواند با خطراتی مانند زایمان زودرس، نیاز به سزارین اورژانسی یا حتی سقط جنین همراه باشد.
بیشتر بدانید: چسب ضد بارداری
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
کاربرد آزمایش کوردوسنتز
۱. تشخیص ناهنجاری در کروموزوم‌ها
اصلی‌ترین کاربرد نمونه گیری خون از بند ناف تشخیص مشکلات جنینی است که با سایر روش‌های تشخیصی قابل شناسایی نیستند یا نتایج آن‌ها نامشخص است. این آزمایش می‌تواند ناهنجاری‌های کروموزومی مانند سندرم داون را تشخیص دهد. همچنین، به شناسایی جابه‌جایی‌های کروموزومی که ممکن است در آینده و هنگام فرزندآوری جنین در بزرگسالی، مشکلاتی را به همراه داشته باشد، کمک می‌کند. شکستگی‌های کروموزومی که باعث تجزیه کروموزوم‌ها در کشت سلولی می‌شوند نیز از دیگر موارد قابل تشخیص هستند، که می‌توانند در آینده سلامت جنین را تحت‌تأثیر قرار دهند. وجود کروموزوم‌های X یا Y اضافی نیز از طریق این آزمایش شناسایی می‌شود، که ممکن است در آینده و هنگام بچه‌دار شدن خود جنین مشکل ایجاد کند.
۲. تشخیص اختلالات خونی
کاربرد دیگر آزمایش کوردوسنتز تشخیص برخی اختلالات خونی در جنین است:
- بیماری کم‌خونی همولیتیک جنین، که در آن گلبول‌های قرمز به‌سرعت تخریب می‌شوند.
- تشخیص عفونت‌های جنینی مانند توکسوپلاسموز یا سرخجه.
- شمارش پلاکت‌های جنین برای شناسایی ترومبوسیتوپنی، که به معنای کاهش تعداد پلاکت‌ها در خون است.
- تشخیص کم‌خونی (آنمی) که در آن تعداد گلبول‌های قرمز سالم کاهش می‌یابد.
- ایزوایمونیزاسیون (Isoimmunisation) یا واکنش سیستم ایمنی مادر علیه گلبول‌های قرمز جنین، که در صورت تولید آنتی‌بادی علیه گروه خونی جنین توسط بدن مادر رخ می‌دهد.
۳. تشخیص جنسیت واقعی جنین
شاید بپرسید وقتی سونوگرافی وجود دارد، چرا باید از روش تهاجمی مانند کوردوسنتز برای تعیین جنسیت جنین استفاده کرد؟ واقعیت این است که آزمایش کوردوسنتز برای تعیین جنسیت به‌کار نمی‌رود؛ بلکه تعیین جنسیت یکی از نتایج جانبی این آزمایش است. به این معنا که اگر این آزمایش را برای تشخیص مشکلات و ناهنجاری‌های جنین انجام می‌دهید، می‌توانید درخواست کنید که جنسیت جنین نیز مشخص شود. اما چرا این موضوع مهم است؟
در برخی موارد، سونوگرافی ممکن است به‌طور نادرست جنسیت جنین را تعیین کند. حتی ممکن است جنسیت فیزیکی جنین با جنسیت ژنتیکی او تفاوت داشته باشد! شناسایی این تفاوت و ناهنجاری پیش از تولد از اهمیت بالایی برخوردار است.
۴. کاربرد درمانی
گاهی پس از انجام نمونه گیری خون از بند ناف، در صورت مشاهده عفونت یا کم‌خونی در جنین، از این روش برای انتقال آنتی‌بیوتیک یا تزریق خون به جنین از طریق بند ناف استفاده می‌شود.
نکات مهم:
- کوردوسنتز قادر به تشخیص نقص لوله عصبی نیست؛ این تشخیص معمولاً از طریق آمنیوسنتز انجام می‌شود.
- کوردوسنتز تنها زمانی استفاده می‌شود که برای تشخیص مشکلات ذکرشده، هیچ روش دیگری باقی نمانده باشد.
عوارض نمونه گیری خون از بند ناف
نمونه گیری خون از بند ناف به‌طور کلی بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود؛ اما از آنجا که یک روش تهاجمی است، نسبت به سایر روش‌های تشخیصی خطرات بیشتری، از جمله خطر مرگ برای جنین، به همراه دارد. پزشک تنها زمانی این آزمایش را پیشنهاد می‌کند که دیگر روش‌های تشخیصی در دسترس نباشند یا نتایج آن‌ها مبهم باشد. همچنین در مواردی که در مراحل پایانی بارداری (پس از هفته بیستم) قرار دارید و نتایج آنالیز کروموزومی باید در عرض سه روز مشخص شود، ممکن است پزشک به ناچار از کوردوسنتز استفاده کند.
اصلی‌ترین خطر این آزمایش سقط جنین است، که در هر ۱۰۰ مورد بین ۱ تا ۲ مورد رخ می‌دهد. همچنین ممکن است این آزمایش به زایمان زودرس از طریق سزارین اورژانسی منجر شود.
سایر عوارض احتمالی کوردوسنتز شامل موارد زیر است:
- از دست دادن خون در جنین یا مادر از طریق سوراخ ایجاد شده.
- هماتوم بند ناف، که به معنای تجمع خون در بند ناف است و ممکن است جریان خون به جنین را مختل کند.
- کاهش یا توقف ضربان قلب جنین.
- ایجاد عفونت در جنین یا درون رحم.
- پارگی زودرس غشاها که ممکن است منجر به زایمان زودرس شود.
- جدا شدن جفت از رحم.
آیا در نمونه گیری خون از بند ناف احتمال سقط جنین وجود دارد؟
بله، در تست کوردوسنتز احتمال سقط جنین وجود دارد. این یکی از اصلی‌ترین عوارض این روش تهاجمی است. احتمال سقط جنین پس از انجام کوردوسنتز معمولاً بین ۱ تا ۲ مورد از هر ۱۰۰ مورد گزارش می‌شود. این خطر به دلیل سوراخ شدن غشاهای جنینی یا تحریک رحم در اثر ورود سوزن وجود دارد. به همین دلیل، کوردوسنتز تنها در شرایط ضروری و در مواردی که روش‌های تشخیصی دیگر مناسب یا کارآمد نباشند، توصیه می‌شود.
جمع بندی
آزمایش کوردوسنتز یک روش تهاجمی تشخیصی در دوران بارداری است که برای تشخیص ناهنجاری‌های ژنتیکی و کروموزومی جنین، اختلالات خونی، عفونت‌ها و دیگر مشکلاتی که با روش‌های دیگر قابل شناسایی نیستند، انجام می‌شود. این آزمایش شامل نمونه‌گیری از خون بند ناف است و ممکن است در شرایط خاصی مانند عدم وضوح نتایج سایر تست‌ها یا نیاز به نتایج سریع کروموزومی پس از هفته بیستم بارداری، تجویز شود.
کوردوسنتز عوارضی از جمله سقط جنین (بین ۱ تا ۲ درصد موارد)، زایمان زودرس، کاهش یا توقف ضربان قلب جنین، عفونت، پارگی زودرس غشاها، هماتوم بند ناف و جدا شدن جفت از رحم دارد. با این وجود، پزشکان تنها زمانی این آزمایش را توصیه می‌کنند که هیچ گزینه دیگری برای تشخیص وجود نداشته باشد.
اگرچه تعیین جنسیت از طریق این آزمایش ممکن است، اما این تنها نتیجه جانبی آن است و هدف اصلی آزمایش بررسی ناهنجاری‌های جدی جنینی است.
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
