آی وی اف (IVF) یا لقاح مصنوعی یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های درمان ناباروری است که در آن، تخمک و اسپرم در محیط آزمایشگاهی با هم ترکیب می‌شوند تا لقاح انجام شود. این روش معمولا برای زوج‌هایی توصیه می‌شود که با مشکلاتی مانند کاهش تعداد یا تحرک اسپرم در مردان و کاهش تعداد تخمک در زنان مواجه هستند. به بیان ساده، زمانی که هر دو زوج در باروری با چالش‌هایی روبه‌رو باشند، IVF می‌تواند یکی از بهترین راهکارها برای افزایش شانس بارداری باشد.
اگر شما هم به دنبال پاسخ این سوال هستید که عمل IVF چیست و چگونه انجام می‌شود، در این مقاله از مجله دکتر صالحی همراه ما باشید تا با جزئیات این روش علمی و موثر بیشتر آشنا شوید.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
بهترین متخصص زنان درتهران
دکتر فاطمه صالحی، متخصص زنان و زایمان با فلوشیپ پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، یکی از پزشکان برجسته و با تجربه در حوزه تخصصی خود در تهران هستند. ایشان بیش از ۱۵ سال تجربه حرفه‌ای در زمینه پزشکی و درمان‌های تخصصی زنان و زایمان دارند و به عنوان یکی از متخصصین برجسته در این زمینه شناخته می‌شوند.
دکتر صالحی تحصیلات خود را در دانشگاه علوم پزشکی تهران آغاز کردند و موفق به دریافت مدرک پزشکی عمومی از این دانشگاه شدند. پس از آن، برای ادامه تحصیلات خود، تخصص زنان و زایمان را در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذراندند. علاوه بر این، ایشان دوره فلوشیپ پریناتولوژی را نیز در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذرانده‌اند که این دوره به ایشان توانایی ارائه مراقبت‌های ویژه در دوران بارداری، مراقبت‌های قبل و بعد از زایمان و درمان‌های خاص مربوط به بارداری‌های پرخطر را می‌دهد.
عمل لقاح مصنوعی چیست؟
آی وی اف (IVF) که مخفف عبارت In Vitro Fertilization است، به معنی بارور کردن تخمک در محیط آزمایشگاهی می‌باشد. این روش که به آن لقاح خارج رحمی هم گفته می‌شود، یکی از راه‌های موثر درمان ناباروری است و معمولاً برای افرادی استفاده می‌شود که برای چندین سال نتوانسته‌اند صاحب فرزند شوند یا با مشکلات مرتبط با دستگاه تناسلی مواجه هستند.
در این روش، تخمک‌های بالغ زن از تخمدان‌ها استخراج می‌شوند و سپس در یک محیط آزمایشگاهی با اسپرم مرد ترکیب می‌شوند تا فرایند باروری انجام گیرد. پس از تشکیل جنین‌ها (تخمک‌های بارورشده) و رشد موفقیت‌آمیز آنها، جنین‌ها به رحم منتقل می‌شوند تا بارداری آغاز شود.
لقاح مصنوعی با اسپرم اهدایی
استفاده از اسپرم اهدایی یکی از روش‌های موثر درمان ناباروری در زوجین است که از طریق عمل IVF انجام می‌شود. در این فرایند، برای بارور کردن تخمک زن از اسپرم یک مرد دیگر که به بانک اسپرم اهدا کرده، بهره‌برداری می‌شود. سپس جنین تشکیل‌شده با استفاده از روش لقاح مصنوعی به رحم زن منتقل می‌گردد.
مراحل لقاح مصنوعی به چه صورت است؟
کاشت جنین از طریق IVF دارای مراحل متعددی است که در یک دوره نسبتا طولانی (حدود سه هفته) انجام می‌شود. در ادامه، مراحل مختلف این فرایند را شرح می‌دهیم:
۱- تحریک تخمدان‌ها
در این مرحله، با تزریق هورمون‌ها تخمدان‌ها تحریک می‌شوند تا به جای تولید یک تخمک، چندین تخمک بالغ تولید کنند. وضعیت فولیکول‌های تخمدان و رحم با استفاده از سونوگرافی و آزمایش خون بررسی می‌شود تا مشخص شود امکان استخراج تخمک وجود دارد یا خیر.
۲- جمع‌آوری تخمک‌ها
تخمک‌گیری حدود سه روز پس از تزریق داروی تحریک‌کننده تخمدان‌ها صورت می‌گیرد. در این فرایند، از سوزن مخصوصی که با کمک دستگاه سونوگرافی از طریق واژن به تخمک‌ها می‌رسد استفاده می‌شود. تخمک‌های استخراج‌شده پس از بررسی برای مراحل بعدی IVF در آزمایشگاه نگهداری می‌شوند.
۳- جمع‌آوری اسپرم
در روز جمع‌آوری تخمک‌ها، اسپرم از مرد نیز دریافت می‌شود. نمونه اسپرم در آزمایشگاه بررسی می‌شود تا اسپرم‌های فعال‌تر و با کیفیت بالا انتخاب شوند. توصیه می‌شود مردان پیش از تهیه نمونه اسپرم، حدود پنج روز رابطه جنسی نداشته باشند. در صورت تهیه نمونه در خانه، باید آن را ظرف کمتر از یک ساعت به آزمایشگاه منتقل کرد.
۴- لقاح آزمایشگاهی
لقاح در روز جمع‌آوری تخمک و اسپرم انجام می‌شود. تخمک‌های استخراج‌شده در آزمایشگاه با اسپرم مرد پیوند داده می‌شوند. ابتدا اسپرم‌ها به تخمک‌ها اضافه می‌شوند تا لقاح به صورت طبیعی انجام شود. اگر این فرایند به طور طبیعی انجام نشد، از تکنیک تزریق اسپرم به سیتوپلاسم تخمک (ICSI) استفاده می‌شود.
۵- انتقال جنین
در این مرحله، یک یا چند تخمک بارورشده به کمک کاتتر از طریق واژن وارد رحم می‌شوند. به طور معمول، پزشکان برای افزایش شانس بارداری، سه تخمک بارورشده را به طور همزمان به رحم منتقل می‌کنند.
۶- لانه‌گزینی و بارداری
پس از انتقال جنین، باید منتظر ماند تا تخمک‌های بارورشده در دیواره رحم لانه‌گزینی کنند و حاملگی آغاز شود. این مرحله معمولا حدود دو هفته طول میکشد و پس از آن آزمایش بارداری برای بررسی موفقیت IVF انجام می‌شود.
لقاح مصنوعی برای چه کسانی است؟
روش IVF معمولا زمانی به عنوان یکی از راهکارهای درمان ناباروری به کار می‌رود که زوجین با مشکلات زیر مواجه باشند:
- چسبندگی لگنی
- واریکوسل در مردان
- انسداد لوله‌های فالوپ
- کاهش تعداد یا تحرک اسپرم
- کاهش ذخیره تخمدانی
- اندومتریوز پیشرفته
- ناباروری با علل نامشخص
عمل لقاح مصنوعی چند ساعت طول میکشد؟
بسیاری از زوج‌ها پیش از شروع فرایند IVF نگران مدت زمان انجام آن هستند. این روش درمان ناباروری شامل مراحل مختلفی است که هر کدام به‌صورت جداگانه انجام می‌شوند. پیش از آغاز درمان، نخستین ویزیت، مشاوره، بررسی مدارک پزشکی، سونوگرافی و انجام آزمایش‌های لازم صورت می‌گیرد.
به‌طور کلی، می‌توان بازه زمانی از اولین ویزیت تا انتقال جنین به رحم را حدود چهار هفته در نظر گرفت. در هفته نخست، آزمایش‌های اولیه انجام می‌شوند و سه هفته بعدی شامل مراحل درمان IVF است. در نهایت، حدود دو هفته پس از انجام IVF، آزمایش خون (تست بتا) انجام می‌شود تا وضعیت بارداری مشخص شود.
شانس موفقیت بارداری با روش لقاح مصنوعی
موفقیت عمل IVF به عوامل مختلفی بستگی دارد که شامل موارد زیر می‌شوند:
- ذخیره تخمدانی کم: کاهش ذخیره تخمدان می‌تواند شانس بارداری را کاهش دهد، زیرا تعداد و کیفیت تخمک‌های بارورشده برای انتقال به رحم کمتر خواهد بود.
- کیفیت اسپرم: اسپرم‌های ضعیف و بی‌کیفیت تأثیر مستقیمی بر موفقیت IVF دارند. برای یک IVF موفق، مایع منی باید حداقل ۱۰ تا ۲۰ میلیون اسپرم داشته باشد. در مواردی که اسپرم کیفیت لازم را ندارد، از روش تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) استفاده می‌شود تا اسپرم مستقیماً به تخمک تزریق شود.
- مورفولوژی اسپرم: درصد پایین اسپرم‌های طبیعی (مورفولوژی صفر) می‌تواند بر نتیجه IVF تأثیر بگذارد. در این شرایط، متخصصان معمولاً از روش ICSI برای افزایش احتمال باروری و لانه‌گزینی استفاده می‌کنند.
- مشکلات رحمی: نازکی اندومتر، ضعف دیواره رحم، چسبندگی‌های داخلی و وجود فیبروم‌های رحمی از جمله عواملی هستند که می‌توانند احتمال موفقیت IVF را کاهش دهند.
- عوامل محیطی و سبک زندگی: عواملی مانند کاشت جنین در محل نامناسب، اضطراب و استرس شدید، مصرف سیگار، تغذیه نامناسب و تماس با مواد شیمیایی یا آلودگی‌ها می‌توانند بر نتیجه IVF تأثیر منفی بگذارند و احتمال موفقیت بارداری را کاهش دهند.
لقاح مصنوعی برای تعیین جنسیت چگونه انجام می‌شود؟
پزشک متخصص زنان می‌تواند با استفاده از غربالگری و آزمایش ژنتیک، جنسیت جنین را پیش از کاشت و لانه‌گزینی در فرایند لقاح آزمایشگاهی (IVF) تعیین کند. در این روش، حدود پنج روز پس از لقاح، یک سلول از جنین برداشته شده و از نظر کروموزومی بررسی می‌شود. سپس با انجام آزمایش ژنتیک، جنسیت جنین در نخستین مراحل رشد مشخص می‌شود.
سخن نهایی
لقاح مصنوعی (IVF) یکی از روش‌های درمان ناباروری است که در شرایط خاصی مانند کاهش ذخیره تخمدانی، مشکلات اسپرم، انسداد لوله‌های فالوپ، اندومتریوز و ناباروری با علل نامشخص به کار می‌رود. این فرایند شامل مراحلی مانند تحریک تخمدان، جمع‌آوری تخمک و اسپرم، لقاح در آزمایشگاه، انتقال جنین و انتظار برای لانه‌گزینی و بارداری است.
موفقیت IVF به عواملی مانند کیفیت تخمک و اسپرم، مشکلات رحمی (مانند نازکی اندومتر یا فیبروم)، سبک زندگی، استرس و محل کاشت جنین بستگی دارد. برای بهبود شانس بارداری، در برخی موارد از روش تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) استفاده می‌شود.
علاوه بر این، پزشک متخصص می‌تواند با استفاده از غربالگری و آزمایش ژنتیک، جنسیت جنین را پیش از کاشت و لانه‌گزینی تعیین کند. این کار حدود پنج روز پس از لقاح انجام می‌شود، جایی که یک سلول از جنین برای بررسی کروموزومی برداشته شده و جنسیت آن مشخص می‌شود.
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
