بسیاری از خانم‌ها با مشاهده خونریزی در بارداری دچار اضطراب می‌شوند. در عین حال، برخی دیگر ممکن است به اشتباه فکر کنند این خونریزی ناشی از پریود است و از آن بی‌توجهی کنند؛ تا اینکه زمانی متوجه مشکل جدی شوند. خونریزی یا لکه‌بینی در بارداری می‌تواند در برخی موارد طبیعی باشد، اما در مواردی دیگر نشانه‌ی وضعیتی خطرناک بوده و نیازمند مداخله‌ی فوری است. در این مقاله به بررسی انواع خونریزی در بارداری، علل احتمالی، تشخیص علائم طبیعی و خطرناک و راه‌های درمان آن می‌پردازیم.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
بهترین متخصص زنان درتهران
دکتر فاطمه صالحی، متخصص زنان و زایمان با فلوشیپ پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، یکی از پزشکان برجسته و با تجربه در حوزه تخصصی خود در تهران هستند. ایشان بیش از ۱۵ سال تجربه حرفه‌ای در زمینه پزشکی و درمان‌های تخصصی زنان و زایمان دارند و به عنوان یکی از متخصصین برجسته در این زمینه شناخته می‌شوند.
دکتر صالحی تحصیلات خود را در دانشگاه علوم پزشکی تهران آغاز کردند و موفق به دریافت مدرک پزشکی عمومی از این دانشگاه شدند. پس از آن، برای ادامه تحصیلات خود، تخصص زنان و زایمان را در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذراندند. علاوه بر این، ایشان دوره فلوشیپ پریناتولوژی را نیز در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذرانده‌اند که این دوره به ایشان توانایی ارائه مراقبت‌های ویژه در دوران بارداری، مراقبت‌های قبل و بعد از زایمان و درمان‌های خاص مربوط به بارداری‌های پرخطر را می‌دهد.
خونریزی در بارداری
خونریزی یا لکه‌بینی در هر مرحله‌ای از بارداری ممکن است رخ دهد. میزان خونریزی می‌تواند از مشاهده‌ی چند لکه خونی تا خونریزی شدید متغیر باشد. اگرچه خونریزی خفیف در دوران بارداری عموماً طبیعی محسوب می‌شود، اما در برخی موارد ممکن است نشانه‌ای از مشکل جدی باشد.
به‌ویژه در سه‌ماهه اول بارداری، خونریزی بسیار شایع است؛ به‌طوری که طبق مطالعات علمی منتشر شده در PubMed، حدود ۲۵ درصد از زنان در سه ماهه اول بارداری خود دچار خونریزی یا لکه‌بینی می‌شوند.
تفاوت خونریزی در بارداری و لکه بینی در بارداری
علت خونریزی و لکه‌بینی در بارداری بسته به زمان وقوع آن متغیر است. به‌طور کلی، معمولاً دلایل خونریزی در بارداری را در دو دسته سه‌ماهه اول و سه‌ماهه دوم و سوم بررسی می‌کنند.
در سه‌ماهه اول بارداری
۱. لانه‌گزینی
بین هفته‌های ۴ تا ۵، تخمک لقاح‌یافته به دیواره رحم می‌چسبد و لانه‌گزینی اتفاق می‌افتد. در این دوره، برخی خانم‌ها با خونریزی خفیف مواجه می‌شوند که ممکن است به اشتباه آن را با خونریزی پریود یا لکه‌بینی قبل از آن اشتباه بگیرند. این خونریزی معمولاً از چند ساعت تا چند روز به طول می‌انجامد.
۲. سقط ناخواسته
سقط جنین در سه‌ماهه اول رایج‌تر است و به همین دلیل خونریزی در این دوره باید جدی گرفته شود. با این حال، در صورتی که صدای قلب جنین شنیده شود، احتمال موفقیت بارداری با وجود خونریزی بیش از ۹۰ درصد است. علائم سقط ممکن است شامل انقباض شدید در پایین شکم و خروج بافت یا لخته‌های خونی باشد.
۳. بارداری نابه‌جا یا خارج رحمی
در بارداری خارج رحمی، تخمک لقاح‌یافته به جای لانه‌گزینی در رحم، در محل دیگری مانند لوله‌های فالوپ قرار می‌گیرد. این وضعیت نادر (حدود ۲ درصد بارداری‌ها) می‌تواند خطرناک بوده و علائمی چون درد شدید در پایین شکم، انقباض و احساس سبکی سر همراه داشته باشد.
۴. حاملگی مولار
در حاملگی مولار، به جای رشد جنین، بافت‌های غیرطبیعی در رحم ایجاد می‌شوند. علائم این وضعیت شامل حالت تهوع و استفراغ شدید و بزرگ‌شدن سریع رحم است.
۵. عفونت
عفونت‌های واژن و دهانه رحم یا عفونت‌های مقاربتی (مانند کلامیدیا، سوزاک و هرپس تناسلی) نیز می‌توانند باعث خونریزی شوند.
۶. تحریک دهانه رحم به دلیل رابطه جنسی
افزایش جریان خون به دهانه رحم در اوایل بارداری باعث می‌شود که رابطه جنسی به‌راحتی دهانه رحم را تحریک کرده و خونریزی خفیفی ایجاد کند.
۷. معاینه لگن
تماس یا فشار ناشی از معاینه لگن نیز ممکن است موجب خونریزی خفیف شود که معمولاً نگران‌کننده نیست.
۸. هماتوم جفتی (خونریزی زیر جفت)
در این حالت، غشاهای اطراف جنین در روزهای اولیه خونریزی می‌کنند و معمولاً به‌طور خودبه‌خود بهبود می‌یابند.
۹. پولیپ دهانه رحم
پولیپ‌های ناشی از افزایش استروژن در بارداری می‌توانند باعث خونریزی شوند. این پولیپ‌ها گاهی بدون علامت بوده و در برخی موارد ممکن است با زایمان زودرس همراه شوند.
۱۰. بارداری با IVF
در بارداری‌های حاصل از روش IVF، خونریزی در سه‌ماهه اول شایع‌تر است؛ زیرا این افراد ممکن است بیشتر در معرض بارداری نابه‌جا و هماتوم جفتی قرار گیرند.
لانه‌گزینی شایع‌ترین علت لکه‌بینی در سه‌ماهه اول محسوب می‌شود؛ در حالی که سقط ناخواسته، حاملگی مولار، حاملگی نابه‌جا و تحریک دهانه رحم مواردی با شیوع کمتر هستند.
در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری
۱۱. جفت سرراهی
این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که جفت در قسمت پایینی رحم قرار گرفته و قسمتی یا تمام دهانه ورودی کانال زایمان را می‌پوشاند. هرچند که بسیار نادر است (حدود یکی از هر ۲۰۰ زن در اواخر سه‌ماهه سوم بارداری)، خونریزی ناشی از جفت سرراهی یک وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود.
۱۲. پارگی یا جدایی جفت
پارگی جفت از دیواره رحم یا جداشدن آن باعث جمع‌شدن خون بین رحم و جفت می‌شود. اگرچه این اتفاق در حدود ۱ درصد بارداری‌ها رخ می‌دهد، خطر جدی برای مادر و جنین به همراه دارد. نشانه‌های آن شامل درد شکمی، خروج لخته‌های خونی از واژن و کمردرد است.
۱۳. نارسایی دهانه رحم
نارسایی یا باز شدن زودرس دهانه رحم منجر به خونریزی می‌شود. علاوه بر این، التهاب، عفونت یا رشد غیرطبیعی بافت‌ها در دهانه رحم نیز می‌توانند موجب این مشکل شوند.
۱۴. علائم نزدیک شدن زایمان
در روزهای پایانی بارداری، پیش از شروع انقباض‌های زایمانی، ممکن است لخته‌ای از ترشحات که دهانه رحم را پوشانده، دفع شود؛ که این امر معمولاً با خونریزی خفیفی همراه است.
۱۵. زایمان زودرس
در صورت بروز علائم زایمان قبل از هفته ۳۷ بارداری، باید به سرعت به پزشک مراجعه کرد. علائم زایمان زودرس شامل انقباض‌های مکرر، تغییر در ترشحات واژینال، احساس فشار در شکم، ترکیدن کیسه آب و درد در پایین کمر است.
۱۶. رگ سرراهی
یک وضعیت نادر که در آن رگ‌های خونی جفت و بند ناف، ورودی کانال زایمان را پوشش می‌دهند. در مواردی ممکن است این رگ‌ها پاره شوند و خونریزی ایجاد کنند؛ معمولاً بدون درد و با خون قرمز تیره، که اغلب در سونوگرافی‌های روتین تشخیص داده می‌شود.
۱۷. پارگی رحم
در موارد نادر، زخم‌های حاصل از سزارین‌های قبلی ممکن است در طول بارداری باز شوند. پارگی رحم یک وضعیت اورژانسی است که به تهدید جدی برای مادر منجر می‌شود و نیازمند مداخله فوری با سزارین اورژانسی است. علامت اصلی آن درد شدید شکمی است.
۱۸. سقط ناخواسته یا مرده‌زایی
پس از هفته بیستم بارداری، از دست دادن جنین (مرده‌زایی) همراه با خونریزی می‌تواند رخ دهد.
۱۹. مشکلات انعقادی
تغییرات فیزیولوژیکی بارداری ممکن است باعث بروز مشکلاتی مانند اختلال لختگی منتشر داخل عروق (DIC) شود که منجر به لخته‌شدن خون در نواحی مختلف بدن می‌شود. علائم DIC شامل خونریزی شدید واژینال، خونریزی در بخش‌های مختلف بدن (مانند لثه، پوست و مقعد) و علائم شوکی است؛ هرچند که این اختلال نادر بوده و خطر جدی برای مادر و جنین به همراه دارد.
این بررسی جامع از علل احتمالی خونریزی در بارداری، اطلاعات لازم را جهت شناسایی وضعیت و تشخیص به موقع فراهم می‌کند. در صورت بروز هرگونه علائم نگران‌کننده یا تغییرات غیرعادی، حتماً با پزشک متخصص زنان مشورت کنید.
علت لکه بینی قهوه‌ای در بارداری چیست؟
گاهی ممکن است خون موجود در دیواره رحم به‌طور کامل دفع نشود و به شکل لکه‌های قهوه‌ای دیده شود؛ این لکه‌ها نشان‌دهنده خون کهنه‌ای هستند که به هر دلیلی مدت زمان طولانی در رحم باقی مانده‌اند. از جمله عوامل احتمالی ایجاد این وضعیت عبارتند از:
- لانه‌گزینی
- تغییرات هورمونی
- تغییرات هورمونی همراه با افزایش حساسیت دهانه رحم
- رابطه جنسی
- معاینه لگن
- نزدیک شدن به روزهای پایانی بارداری و دفع ماده مخاطی
- فرا رسیدن زمان زایمان
اگرچه این نوع لکه‌بینی در بارداری معمولاً طبیعی بوده و نگرانی خاصی ایجاد نمی‌کند، اما در صورت بروز علائم دیگری همراه با آن، توصیه می‌شود با پزشک مشورت کنید؛ زیرا ممکن است نشانه‌ای از زایمان زودرس، بارداری نابه‌جا، جفت سرراهی، پولیپ دهانه رحم یا سقط جنین باشد.
چه مقدار خونریزی در بارداری طبیعی است؟
لکه‌بینی در سه‌ماهه اول بارداری اغلب طبیعی است و لزوماً نشانه‌ی مشکل خاصی محسوب نمی‌شود؛ اما بهتر است پزشک معالج خود را از آن مطلع کنید. در صورتی که خونریزی شدید رخ داد یا همراه با علائمی مانند درد باشد، هرچه سریع‌تر با پزشک تماس بگیرید.
برای دریافت توضیحات کامل‌تر و مشاوره تخصصی در مورد چسبندگی لوله رحم و همچنین سایر سوالات مرتبط با سلامت زنان و زایمان، می‌توانید از طریق واتساپ با دکتر فاطمه صالحی در ارتباط باشید. دکتر صالحی با بیش از ۱۵ سال تجربه در حوزه زنان، زایمان و پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، آماده ارائه راهنمایی‌های دقیق و علمی در این زمینه هستند. ارتباط با ایشان از طریق واتساپ این امکان را فراهم می‌کند تا در سریع‌ترین زمان ممکن، پاسخ سوالات خود را دریافت کنید و از توصیه‌های یک متخصص برجسته بهره‌مند شوید. برای اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره، لطفاً از طریق شماره واتساپ مطب با دکتر صالحی تماس حاصل فرمایید.
چه زمانی خونریزی در بارداری خطرناک است؟
اگر خونریزی با الگوی مشابه به خونریزی دوره‌ای (یعنی جریان پیوسته و چند روزه) رخ دهد، غیرطبیعی محسوب می‌شود؛ بنابراین اگر بیش از ۲۴ ساعت خونریزی داشتید و مقدار آن فراتر از یک لکه‌بینی معمولی بود، لازم است فوراً به پزشک مراجعه کنید.
همچنین، خونریزی در بارداری هنگامی خطرناک است که همراه با هر یک از علائم زیر باشد و نیازمند مراجعه فوری به اورژانس است:
- درد و انقباض شدید در ناحیه پایین شکم
- خونریزی شدید، چه همراه با درد و چه بدون آن
- ترشحات واژینال حاوی بافت
- احساس سرگیجه یا از حال رفتن
- تب و لرز
- کمردرد
- انقباضات شکمی
- پارگی کیسه آب
- درد یک‌طرفه شکم یا درد در ناحیه شانه
- احساس فشار در ناحیه لگن
- خروج لخته‌های خونی یا ترشحات خونی
- خروج مایع شفاف صورتی یا قهوه‌ای از واژن
- از بین رفتن ناگهانی علائم بارداری
- کاهش وزن ناخواسته
اقدامات هنگام خونریزی در بارداری
- اولین اقدامی که در مواجهه با خونریزی یا لکه‌بینی بارداری باید انجام دهید، تماس با پزشک معالج است.
- برای رصد بهتر تغییرات، از یک نوار بهداشتی جهت بررسی میزان، بافت (آبکی، غلیظ، لخته‌ای و غیره) و رنگ خون (صورتی، قهوه‌ای یا قرمز) استفاده کنید.
- در صورتی که متوجه خروج بافت از واژن شدید، نمونه را جهت آزمایش‌های تکمیلی نزد پزشک به ارمغان ببرید.
- هنگام بروز خونریزی، از برقراری رابطه جنسی و استفاده از تامپون خودداری کنید.
- بر اساس توصیه پزشک، در صورت امکان استراحت کافی کرده و از فعالیت‌های ورزشی یا مسافرت خودداری نمایید.
تشخیص علت خونریزی در بارداری چگونه است؟
در ابتدا، پزشک با گرفتن شرح‌حال از شما الگوی خونریزی و علائم همراه آن را بررسی می‌کند. سپس ممکن است با انجام معاینه لگن و واژن، منبع احتمالی خونریزی را شناسایی کند.
پس از معاینه، آزمایش خون یا ادرار برای اندازه‌گیری سطح هورمون hCG که توسط جفت تولید می‌شود، انجام می‌شود؛ این تغییرات اطلاعات مهمی درباره روند بارداری در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
علاوه بر این، سونوگرافی واژینال یا شکمی به منظور ارزیابی مواردی نظیر:
- ضربان قلب جنین
- علائم سقط جنین یا بارداری خارج رحمی
- وضعیت و محل قرارگیری جفت
انجام می‌شود. فرآیند تشخیص علت دقیق خونریزی در بارداری ممکن است زمان‌بر و استرس‌زا باشد، به همین دلیل صبوری و حمایت اطرافیان و شریک زندگی در این شرایط بسیار مهم است.
درمان خونریزی در بارداری
پس از شناسایی علت خونریزی، پزشک درمان مناسب را تجویز می‌کند. در بیشتر موارد، خونریزی بارداری سبک است و معمولاً پس از چند روز خودبه‌خود بهبود می‌یابد. درمان‌های معمول برای کنترل خونریزی بارداری شامل موارد زیر هستند:
- استراحت کامل
- کاهش میزان فعالیت بدنی
- خودداری از برقراری رابطه جنسی
- پرهیز از سفر
- بستری در بیمارستان (در صورت خونریزی شدید و احتمال سقط)
در صورت وقوع سقط جنین، ممکن است لازم باشد برای پاکسازی رحم از بافت‌های باقی‌مانده، عمل جراحی انجام شود.
آیا می‌توان لکه‌بینی در بارداری را به‌طور خانگی درمان کرد؟
در این دوران، بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید، پیروی از توصیه‌های پزشک است. برخی از اقدامات که به شما کمک می‌کنند تا بهبودی سریع‌تری داشته باشید عبارتند از:
- مصرف داروهای تجویز شده به‌طور منظم
- استراحت کافی و خواب مناسب
- خودداری از بلند کردن اجسام سنگین
- استفاده از نوار بهداشتی و پرهیز از استفاده از تامپون
- پیگیری تغییرات در الگوی خونریزی یا علائم احتمالی زایمان زودرس و اطلاع‌رسانی به پزشک
- شمارش حرکات جنین در سه‌ماهه آخر (طبق دستور پزشک)
- اجتناب از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (مانند بروفن، آسپرین، ناپروکسن و …)
- عدم مصرف الکل، سیگار و تنباکو
خونریزی بارداری ممکن است باعث نگرانی و احساس گناه در شما شود. این احساسات کاملاً طبیعی است، اما به خاطر داشته باشید که شما هیچ نقشی در بروز این مشکل نداشته‌اید. اگر احساس افسردگی و اضطراب مداوم دارید، ممکن است نیاز به مشاوره با یک متخصص داشته باشید.
آیا تغذیه در خونریزی بارداری اثر دارد؟
رژیم غذایی سالم و متعادل می‌تواند در کاهش خونریزی بارداری موثر باشد. برخی از مواد غذایی مفید که می‌توانید در این دوران مصرف کنید عبارتند از:
- سبزی‌های برگ سبز (مثل اسفناج)
- آجیل و حبوبات
- بروکلی
- سالمون
- تخم‌مرغ
- گوشت قرمز و پروتئین
- غلات کامل (مثل کینوا، اوت‌میل و …)
- آووکادو
- میوه خشک
- آب کافی
از سوی دیگر، مصرف بی‌رویه برخی مواد غذایی می‌تواند علائم سقط و خونریزی را تشدید کند. این مواد شامل موارد زیر می‌شوند:
- گوشت خام یا نیم‌پز
- جگر، روغن ماهی، قرص ویتامین A و سایر مواد غذایی حاوی ویتامین A
- آناناس (مصرف بیش از حد در سه‌ماهه اول، مانند خوردن ۷ تا ۱۰ میوه کامل)
- پاپایا
- آلوئه‌ورا
- کافئین
- سیب‌زمینی‌هایی که جوانه زده‌اند
- تخم‌مرغ خام یا نیم‌پز
- لبنیات غیرپاستوریزه
- مورینگا (گیاه گز روغنی)
- سوشی با ماهی خام
- خرچنگ
توجه به انتخاب مواد غذایی مناسب و متعادل در این دوران می‌تواند به بهبود سلامت شما و جنین کمک کند.
چه کسانی بیشتر در خطر خونریزی بارداری هستند؟
عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند خطر خونریزی در بارداری را افزایش دهند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- سن بالا
- سابقه جراحی رحم (مانند سزارین)
- بارداری‌های مکرر
- مصرف سیگار
- فشار خون بالا
- سابقه ابتلا به بیماری‌های مقاربتی
- ابتلا به بیماری‌های مزمن (مثل دیابت)
این عوامل ممکن است احتمال بروز خونریزی را افزایش دهند و نیاز به مراقبت‌های ویژه در دوران بارداری داشته باشند.
پیشگیری از خونریزی در بارداری
برخی عوامل ایجاد خونریزی در بارداری، مانند سن، قابل اجتناب نیستند، اما عواملی مانند مصرف سیگار یا فشار خون بالا را می‌توان به راحتی کنترل کرد. خونریزی در سه‌ماهه اول بارداری، که معمولاً ناشی از لانه‌گزینی یا تغییرات هورمونی است، غیرقابل پیشگیری بوده و به‌طور معمول با گذر زمان بهبود می‌یابد.
به‌طور کلی، بهترین اقدام این است که قبل از تصمیم به بارداری، تحت نظر پزشک متخصص قرار بگیرید. پس از اطمینان از سلامت جسمی کافی، احتمال بروز خونریزی و مشکلات جسمی و سقط جنین کاهش می‌یابد.
آیا سابقه سقط جنین خطر خونریزی را در بارداری بعدی افزایش می‌دهد؟
نتایج یک پژوهش جدید نشان می‌دهد که سقط جنین تأثیری بر افزایش احتمال خونریزی در بارداری‌های بعدی ندارد. با این حال، فردی که یک بار سقط را تجربه کرده، حدود ۲۰ درصد احتمال دارد که دوباره این تجربه را داشته باشد و این احتمال با سقط‌های مکرر افزایش می‌یابد. بنابراین، اگر سابقه سقط جنین دارید، توصیه می‌شود قبل از اقدام به بارداری مجدد، برای انجام آزمایش‌های تخصصی و پیشگیری از سقط دوباره، به پزشک مراجعه کنید.
چه موقع برای خونریزی بارداری به پزشک مراجعه کنیم؟
اگرچه بیشتر افرادی که در اوایل بارداری خونریزی دارند، بارداری خود را به‌طور طبیعی ادامه می‌دهند و زایمان موفقی خواهند داشت، گاهی اوقات خونریزی ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل جدی باشد. بنابراین، اطلاع‌رسانی به پزشک در مورد خونریزی، در هر مرحله‌ای از بارداری، اهمیت زیادی دارد.
کلام آخر
خونریزی در بارداری، به‌ویژه در سه‌ماهه اول، معمولاً طبیعی است و می‌تواند ناشی از تغییرات فیزیولوژیکی بدن مادر باشد. با این حال، گاهی خونریزی می‌تواند نشان‌دهنده یک مشکل جدی باشد. شناسایی علائم غیرطبیعی همراه با خونریزی به شما کمک می‌کند تا از مشکلاتی مانند سقط یا زایمان زودرس جلوگیری کرده و بارداری سالمی را تجربه کنید.
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
با سپاس از شما و آرزوی بهترین‌ها برای سلامتی و شادی برای شما
