تنگی نفس در بارداری چه علتی دارد

تنگی نفس در بارداری معمولاً به دلیل بارداری رخ می‌دهد و به طور کلی نشان‌دهنده مشکلی خاص نیست؛ اما باید توجه داشت که تنگی نفس در بارداری همیشه بی‌خطر نیست. در برخی موارد، این مشکل می‌تواند ناشی از شرایط پزشکی دیگری باشد که نیاز به درمان فوری دارد. بنابراین، آشنایی با علل و نشانه‌های تنگی نفس در این دوره مهم است تا بتوانید تفاوت بین وضعیت‌های طبیعی و غیرطبیعی را تشخیص دهید.

تنگی نفس در بارداری یک مشکل شایع است که معمولاً با بزرگ شدن رحم و رشد جنین ایجاد می‌شود. با این حال، در برخی موارد، این علامت می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تر باشد و نباید آن را نادیده گرفت. هدف این مقاله افزایش آگاهی شما درباره وضعیت‌هایی است که ممکن است ظاهراً طبیعی به نظر برسند. تا پایان مطلب همراه ما باشید.

تنگی نفس در بارداری از کی شروع می‌شود؟

کمی تنگی نفس یا دیس‌پنه (dyspnea) در دوران بارداری، به‌ویژه در سه‌ماهه اول و سوم، کاملاً طبیعی و بسیار شایع است. این وضعیت در ۶۰ تا ۷۰ درصد بارداری‌ها رخ می‌دهد و معمولاً جای نگرانی ندارد. با این حال، حدود ۲ تا ۳ درصد مادران در ۲۰ هفته اول بارداری ممکن است تنگی نفس شدید را تجربه کنند. پزشکان معمولاً نمی‌توانند یک علت مشخص برای این مشکل ارائه دهند و به همین دلیل، اغلب آن را به‌عنوان یکی از علائم طبیعی بارداری در نظر می‌گیرند.

انواع تنگی نفس در بارداری

تنگی نفس در بارداری معمولاً به دو شکل مشاهده می‌شود:

1. تنگی نفس فیزیولوژیک: حتی در حالت استراحت یا با انجام فعالیت‌های سبک، احساس کمبود نفس دارید.
2. تنگی نفس هنگام فعالیت: فقط هنگام انجام فعالیت یا حرکت بدنی دچار تنگی نفس می‌شوید و با استراحت، تنفس شما به حالت طبیعی برمی‌گردد.

علت تنگی نفس در بارداری

تنگی نفس در بارداری که به آن “دیس پنه بارداری” نیز گفته می‌شود، یکی از شکایات رایج زنان باردار است. این مشکل ممکن است در هر مرحله‌ای از بارداری، حتی در اوایل آن، بروز کند؛ اما بیشتر زنان در سه‌ماهه آخر بارداری به تنگی نفس دچار می‌شوند. در ادامه، به بررسی تغییرات و علل این وضعیت در مراحل مختلف بارداری خواهیم پرداخت.

سه ماهه اول

در سه‌ماهه اول بارداری، تغییرات هورمونی شدیدی در بدن ایجاد می‌شود که تأثیر زیادی بر الگوی تنفس زنان باردار دارد. به عنوان مثال، افزایش ترشح هورمون‌های پروژسترون و استروژن در این دوره باعث سرعت گرفتن تنفس و بروز احساس تنگی نفس در بارداری می‌شود.

همچنین، تغییرات در عضلات دیافراگم نیز می‌تواند به تنگی نفس منجر شود. دیافراگم، که عضله‌ای است که قلب و ریه‌ها را از شکم جدا می‌کند، نقش مهمی در تنفس دارد. در سه‌ماهه اول بارداری، دیافراگم به طور متوسط چهار سانتی‌متر بالاتر می‌رود که می‌تواند در برخی زنان باعث بروز تنگی نفس شود.

عامل دیگری که ممکن است باعث تنگی نفس در بارداری شود، افزایش نیاز بدن به اکسیژن است. به دلیل افزایش نیاز به اکسیژن، ریه‌ها باید برای تأمین این نیاز تلاش بیشتری کنند.

سه ماهه دوم

در این دوره از بارداری، بسیاری از زنان دچار تنگی نفس می‌شوند. یکی از دلایل رایج این وضعیت، بزرگ‌شدن تدریجی رحم است که برای نگهداری از جنین گسترش می‌یابد.

علاوه بر این، تغییرات در سیستم تنفسی و قلب و عروق نیز می‌تواند به تنگی نفس منجر شود. در دوران بارداری، حجم خون بدن به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد. در نتیجه، قلب برای پمپاژ این حجم زیاد خون به بدن مادر و جنین باید بیشتر تلاش کند و این افزایش فعالیت قلب می‌تواند منجر به احساس تنگی نفس شود.

سه ماهه سوم

تنگی نفس در سه‌ماهه سوم بارداری شایع‌تر و شدیدتر می‌شود. در این مرحله، جنین فضای زیادی از شکم مادر را اشغال می‌کند و این باعث وارد شدن فشار زیادی بر روی دیافراگم مادر می‌شود. با توجه به نقش حیاتی دیافراگم در فرآیند تنفس و کمک به پر و خالی شدن ریه‌ها، این فشار اضافی می‌تواند منجر به بروز تنگی نفس شود.

انتهای بارداری

در چند هفته پایانی بارداری، شدت تنگی نفس ممکن است افزایش یابد و سپس کاهش یابد. در این زمان، جنین به تدریج به سمت پایین حرکت کرده و در لگن مادر قرار می‌گیرد تا برای زایمان آماده شود. این تغییر موقعیت می‌تواند تنفس را برای مادر آسان‌تر کند. معمولاً این تغییر در زایمان اول بین هفته‌های ۳۶ تا ۳۸ بارداری رخ می‌دهد؛ اما در زایمان‌های بعدی، جنین ممکن است تا لحظات پایانی زایمان در همان موقعیت باقی بماند.

قبل از اینکه جنین به سمت پایین بچرخد (معمولاً در هفته‌های ۳۱ تا ۳۴)، ممکن است سر جنین به قسمت زیر دنده‌های مادر فشار بیاورد. این فشار می‌تواند باعث تشدید تنگی نفس شده و معمولاً با سرفه‌های خشک و مداوم همراه است.

ارگاسم در زنان

استفاده از بی بی چک

سایر دلایل تنگی نفس در بارداری

اگر در دوران بارداری دچار تنگی نفس شدید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. تغییرات فیزیولوژیک بدن برای رشد جنین، فشار به اندام‌های داخلی شکم و کم‌خونی همگی می‌توانند باعث بروز این مشکل شوند. شدت و نوع علائم ممکن است در طول بارداری متفاوت باشد. علاوه بر این عوامل، برخی شرایط پزشکی نیز می‌توانند در ایجاد تنگی نفس نقش داشته باشند.

عوامل مؤثر در تنگی نفس در بارداری شامل موارد زیر هستند:

• تغییرات هورمونی: افزایش هورمون‌هایی مانند پروژسترون باعث تغییر الگوی تنفس و عملکرد ریه‌ها می‌شود.
• تغییرات سیستم ایمنی: سیستم ایمنی ضعیف‌تر در دوران بارداری ممکن است خطر ابتلا به عفونت‌های تنفسی مثل آنفولانزا یا کووید-۱۹ را افزایش دهد و تنگی نفس یکی از علائم آن باشد.
• افزایش متابولیسم: افزایش نیاز بدن به اکسیژن و دی‌اکسیدکربن بیشتر باعث افزایش تهویه دقیقه‌ای ریه‌ها می‌شود و ممکن است احساس تنگی نفس ایجاد کند.
• کم‌خونی: حدود نیمی از مادران باردار دچار کم‌خونی ناشی از فقر آهن می‌شوند که با علائمی مثل ضربان قلب نامنظم، سبکی سر و تنگی نفس همراه است. پزشک می‌تواند سطح آهن شما را بررسی کرده و در صورت نیاز مکمل تجویز کند.
• آسم: افراد مبتلا به آسم خفیف معمولاً تغییر چندانی ندارند، اما مبتلایان به آسم شدید ممکن است در هفته‌های ۲۴ تا ۳۶ بارداری تنگی نفس بیشتری تجربه کنند. در این موارد، باید با پزشک درباره درمان‌های ایمن دوران بارداری صحبت شود.
• اضطراب و استرس: نگرانی و اضطراب ناشی از مسئولیت مادری می‌تواند باعث حملات عصبی و دشواری در تنفس شود.
• کاردیومایوپاتی دوران بارداری: نوعی نارسایی قلبی که ممکن است در اواخر بارداری یا چند ماه پس از زایمان ایجاد شود و علائمی مانند ورم زانو، خستگی و کاهش فشار خون دارد.
• پره‌اکلامپسی: فشار خون بالا در بارداری می‌تواند منجر به تجمع مایع در ریه و تنگی نفس شود.
• آمبولی ریه: گرفتگی شریان ریه توسط لخته خون می‌تواند باعث تنگی نفس شدید، درد قفسه سینه و سرفه شود و نیاز به درمان فوری دارد.

در صورت تجربه هر یک از علائم شدید یا ناگهانی، فوراً با پزشک یا مراکز درمانی تماس بگیرید تا بررسی‌های لازم انجام شود.

علت تنگی نفس در بارداری هنگام خواب

اختلال تنفسی در خواب (SDB) در دوران بارداری شایع است و معمولاً ناشی از تغییرات هورمونی، فیزیولوژیکی و فیزیکی بدن مادر ایجاد می‌شود. افزایش وزن در این دوران یکی از عوامل اصلی بروز SDB است. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب این اختلال اهمیت زیادی برای سلامت مادر و جنین دارد.

درمان و مدیریت تنگی نفس در بارداری

اگرچه نمی‌توانید برخی عوامل مانند تغییرات هورمونی دوران بارداری را کنترل کنید، با رعایت چند نکته می‌توانید تنفس را راحت‌تر کنید:

بهبود وضعیت بدن: چه ایستاده باشید و چه نشسته، از خم‌شدن بیش از حد خودداری کنید. خم شدن فضای ریه‌ها را محدود می‌کند و تنفس عمیق را دشوار می‌سازد.

استفاده از بالش هنگام خواب: چند بالش در پشت و بالای بدن قرار دهید تا نیمه‌نشسته بخوابید. این کار فشار رحم روی ریه‌ها را کاهش می‌دهد و تنفس راحت‌تر می‌شود.

تمرین دادن ریه‌ها: تمرینات عضلات تنفسی به مدت ۱۵ دقیقه در روز، پنج روز در هفته و به مدت چهار هفته می‌تواند تا ۶۳ درصد تنگی نفس در بارداری را کاهش دهد. تمرینات هوازی و حرکات کششی مانند بالا بردن دست‌ها فشار روی دنده‌ها را کم کرده و اکسیژن دریافتی را افزایش می‌دهد. قبل از شروع هر تمرینی با پزشک مشورت کنید. یوگای قبل از زایمان نیز به بهبود وضعیت بدن و تنفس کمک می‌کند، اما زیاده‌روی نکنید و به هشدارهای بدن گوش دهید.

تمرین تنفس عمیق: اگر تنگی نفس با اضطراب همراه است، تمرینات تنفس عمیق از شکم انجام دهید. این تمرین شامل پر کردن آرام و پیوسته ریه‌ها و مکث کوتاه بین دم و بازدم است.

آرامش و استراحت: تنفس کم‌عمق با اضطراب تشدید می‌شود، پس سعی کنید آرام باشید و زمانی که نیاز به استراحت دارید، بدن خود را خسته نکنید. با نزدیک‌شدن به زایمان، فشار روی دیافراگم کاهش یافته و تنفس راحت‌تر می‌شود.

واکسیناسیون به‌موقع: تزریق واکسن‌هایی مانند آنفولانزا در دوران بارداری می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌های تنفسی و تنگی نفس ناشی از آن را کاهش دهد.

آیا تنگی نفس در بارداری خطرناک است؟

تنگی نفس در بارداری امری شایع است و اغلب جای نگرانی ندارد. بااین‌حال، در صورت تجربه تنگی نفس بهتر است موضوع را با پزشک در میان بگذارید، زیرا ممکن است نیاز به بررسی بیشتر توسط متخصص قلب یا ریه باشد تا علل احتمالی مربوط به مشکلات قلبی یا تنفسی تشخیص داده شود.

چه زمانی باید نسبت به تنگی نفس بارداری نگران بود؟

در طول بارداری، به‌طور منظم به پزشک زنان مراجعه کنید تا فشار خون و ضربان قلب شما کنترل شود و از سلامت کلی اطمینان حاصل شود. در صورت داشتن هر سؤال یا نگرانی، حتماً آن را با پزشک مطرح کنید.

اگر تنگی نفس شما ناگهان شدید شد، با تغییر وضعیت (مثلاً از نشسته به درازکش به یک طرف) بهتر نشد یا با درد تیرکشنده همراه بود، فوراً پزشک را مطلع کنید. همچنین در صورت مشاهده علائم هشداردهنده مانند درد قفسه سینه یا افزایش شدید ضربان قلب، بلافاصله با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.

برای دریافت توضیحات کامل‌تر و مشاوره تخصصی در مورد تنگی نفس در بارداری و همچنین سایر سوالات مرتبط با سلامت زنان و زایمان، می‌توانید از طریق واتساپ با دکتر فاطمه صالحی در ارتباط باشید. دکتر صالحی با بیش از ۱۵ سال تجربه در حوزه زنان، زایمان و پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، آماده ارائه راهنمایی‌های دقیق و علمی در این زمینه هستند. ارتباط با ایشان از طریق واتساپ این امکان را فراهم می‌کند تا در سریع‌ترین زمان ممکن، پاسخ سوالات خود را دریافت کنید و از توصیه‌های یک متخصص برجسته بهره‌مند شوید. برای اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره، لطفاً از طریق شماره واتساپ مطب با دکتر صالحی تماس حاصل فرمایید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در دوران بارداری، بسیار مهم است که هر علامت غیرمعمولی از جمله تنگی نفس را با پزشک خود در میان بگذارید. برخی از علائم ممکن است نشانه مشکلات زمینه‌ای جدی‌تر باشند و در این موارد باید فوراً به پزشک مراجعه کنید، از جمله:

• شروع ناگهانی یا شدید مشکلات تنفسی
• تنگی نفس همراه با درد قفسه‌سینه
• بدتر شدن مشکلات تنفسی
• تنگی نفس همراه با سرفه یا خس‌خس
• مشکل تنفس همراه با تپش قلب
• تنگی نفس همراه با استفراغ
• احساس گرفتگی گلو یا فشار در قفسه‌سینه
• مشکل تنفس هنگام دراز کشیدن
• رنگ‌پریدگی یا کبودی لب‌ها و انگشتان
• سرفه مداوم، خونی یا همراه با تب و لرز
• احساس غش یا ضعف شدید
• ضربان قلب سریع یا نامنظم
• ورم غیرطبیعی صورت، دست‌ها یا قوزک پا
• خستگی شدید یا غیرمعمول
• سردرد یا افت فشار خون
• احساس ضربان کوبشی قلب
• بیدار شدن با احساس مشکل در تنفس

در صورت مشاهده هر یک از این علائم، فوراً با پزشک یا اورژانس تماس بگیرید تا بررسی و درمان سریع انجام شود.

 برای درمان تنگی نفس در بارداری چه بخوریم؟

حفظ یک رژیم غذایی سالم در دوران بارداری اهمیت زیادی دارد. در صورتی که تنگی نفس شما ناشی از کم‌خونی یا فقر آهن باشد، با توصیه پزشک از منابع غنی آهن مانند گوشت قرمز، حبوبات و سبزیجات استفاده کنید. همچنین برای تقویت سیستم ایمنی بدن، مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین C را افزایش دهید و میزان قند و کربوهیدرات‌های ساده را کاهش دهید.

تنگی نفس در اوایل بارداری نشانه چیست؟

تنگی نفس در اوایل بارداری اغلب ناشی از افزایش هورمون‌های پروژسترون و استروژن است. بدن باید نیاز اکسیژن دو نفر را تأمین کند، بنابراین هورمون پروژسترون به مغز فرمان می‌دهد که سریع‌تر نفس بکشید. در نتیجه، شما آگاهانه‌تر تنفس می‌کنید و ممکن است احساس تنگی نفس داشته باشید. همچنین با رشد جنین، دیافراگم کمی بالا می‌رود و فضای ریه کاهش می‌یابد. با این حال، گاهی تنگی نفس می‌تواند ناشی از مشکلات زمینه‌ای قلبی یا ریوی باشد، بنابراین بهتر است آن را به پزشک اطلاع دهید.

تنگی نفس در بارداری با جنسیت ربط دارد؟

خیر، جنسیت جنین توسط ژن‌های مادر و پدر تعیین می‌شود و در همان روزهای اولیه شکل‌گیری رویان (پس از ترکیب تخمک و اسپرم) مشخص می‌گردد. تنگی نفس ناشی از تغییرات هورمونی و رشد جنین در رحم است و هیچ تأثیری بر جنسیت کودک ندارد.

علت تنگی نفس در اواخر بارداری چیست؟

تنگی نفس در سه‌ماهه سوم بارداری بیشتر دیده می‌شود و معمولاً شدت آن نیز افزایش می‌یابد. در این مرحله، جنین فضای قابل‌توجهی از شکم مادر را پر کرده و فشار زیادی به دیافراگم وارد می‌کند. از آنجایی که دیافراگم نقش کلیدی در عملکرد ریه‌ها دارد، این فشار اضافی می‌تواند باعث احساس تنگی نفس در بارداری شود.

آیا تنگی نفس در بارداری نشانه دوقلو است؟

تنگی نفس در زنانی که بارداری دوقلو یا چندقلو دارند بیشتر دیده می‌شود، اما این به این معنی نیست که هر کسی که در دوران بارداری دچار تنگی نفس می‌شود، چندقلو باردار است. این وضعیت در بارداری طبیعی است و بیشتر زنان باردار تجربه‌اش می‌کنند.

کلام آخر 

تنگی نفس در بارداری اغلب طبیعی است و معمولاً به‌خاطر رشد جنین، افزایش وزن، بزرگ شدن رحم، تغییرات هورمونی و افزایش حجم خون رخ می‌دهد. با این حال، ممکن است عوامل دیگری هم در ایجاد تنگی نفس نقش داشته باشند؛ بنابراین در صورت تجربه این حالت، حتماً آن را با پزشک خود در میان بگذارید.

در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.

با سپاس از شما و آرزوی بهترین‌ها برای سلامتی و شادی برای شما