ویروس HPV یا ویروس پاپیلومای انسانی (Human Papillomavirus) یکی از شایع‌ترین ویروس‌های عفونی در جهان است که می‌تواند پوست و غشاهای مخاطی بدن را تحت تأثیر قرار دهد. این ویروس بیش از 100 نوع مختلف دارد که برخی از آنها بی‌ضرر هستند و ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکنند، اما برخی دیگر می‌توانند مشکلات جدی‌تری مانند زگیل‌های تناسلی یا حتی سرطان ایجاد کنند.
همه ما در طول زندگی با خطراتی مواجه می‌شویم که ممکن است حتی از وجودشان بی‌خبر باشیم. یکی از این تهدیدهای پنهان، ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است. این ویروس کوچک اما بسیار تاثیرگذار، در سراسر جهان گسترش یافته و می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامت انسان به همراه داشته باشد. از ایجاد ضایعات پوستی گرفته تا نقش آن در برخی از سرطان‌های ناحیه تناسلی و دهانی، HPV یکی از عوامل مهم بیماری‌زای انسانی محسوب می‌شود. اما چقدر از خطرات این ویروس آگاه هستید؟ آیا راه‌های پیشگیری از آن را می‌شناسید؟ در این مقاله، با دنیای پیچیده و پرچالش HPV بیشتر آشنا خواهیم شد و به بررسی راهکارهای محافظت از خود و عزیزانمان می‌پردازیم.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
ویروس پاپیلوم انسانی یا HPV چیست؟
ویروس HPV یا ویروس پاپیلومای انسانی، نوعی عفونت ویروسی است که در سلول‌های تخت و نازکی به نام سلول‌های اپیتلیال زندگی می‌کند. این سلول‌ها نه‌تنها در سطح پوست، بلکه در بخش‌هایی مانند واژن، مقعد، فرج، دهانه رحم، سر آلت تناسلی مردان، و همچنین داخل دهان و گلو نیز یافت می‌شوند.
این ویروس عمدتاً از طریق رابطه جنسی یا تماس مستقیم پوستی منتقل می‌شود. خوشبختانه واکسن HPV می‌تواند از بسیاری از سویه‌های این ویروس، از جمله انواعی که باعث زگیل تناسلی یا سرطان دهانه رحم می‌شوند، محافظت کند. انواعی از HPV که ناحیه تناسلی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، به‌عنوان عفونت‌های مقاربتی (STI) شناخته می‌شوند و از مهم‌ترین عوامل بیماری‌زا در این دسته محسوب می‌گردند.
واژینوپلاستی چیست و چرا انجام می شود ؟
انواع ویروس اچ پی وی
ویروس HPV به طور کلی به دو دسته کم‌خطر و پرخطر تقسیم می‌شود:
HPV کم‌خطر:
سویه‌هایی مانند HPV 6 و HPV 11 در این دسته قرار می‌گیرند. این سویه‌ها عامل ایجاد 90 درصد زگیل‌های تناسلی هستند و به ندرت موجب سرطان می‌شوند.
HPV پرخطر:
سویه‌های پرخطری مانند HPV 16 و HPV 18 می‌توانند تغییراتی در سلول‌های دهانه رحم ایجاد کنند که به آن دیسپلازی دهانه رحم گفته می‌شود. این وضعیت در صورت عدم درمان ممکن است به سرطان دهانه رحم منجر شود. دهانه رحم بخشی است که بین واژن و رحم قرار دارد. این دو سویه به‌تنهایی عامل حدود 70 درصد موارد سرطان دهانه رحم هستند.
علاوه بر این، سویه‌های دیگری مانند HPV 31، 33، 45، 52 و 58 نیز در دسته پرخطر قرار می‌گیرند.
انجام منظم آزمایش پاپ اسمیر برای شناسایی زودهنگام تغییرات سلولی در دهانه رحم بسیار ضروری است. با این حال، باید به این نکته توجه داشت که وجود HPV یا حتی دیسپلازی دهانه رحم، به معنای ابتلا به سرطان نیست، اما نیازمند پیگیری و مراقبت دقیق است.
ویروس HPV چقدر در جهان و ایران شایع است؟
بسیاری از افراد از ابتلای خود به ویروس HPV بی‌خبر هستند، به همین دلیل تعیین دقیق میزان شیوع این ویروس در ایران و جهان دشوار است. بااین‌حال، آمارهای موجود اطلاعاتی کلی ارائه می‌دهند:
شیوع HPV در جهان
براساس آخرین آمارها، از هر 3 مرد بالای 15 سال، یک نفر به یکی از انواع HPV مبتلا است. به طور کلی، حدود 31 درصد جمعیت جهان به یکی از انواع این ویروس و 21 درصد به سویه‌های پرخطر آن آلوده هستند. HPV نوع 16 (با شیوع 5 درصد) و HPV نوع 6 (با شیوع 4 درصد) از شایع‌ترین انواع این ویروس محسوب می‌شوند. همچنین، در ایالات متحده، HPV شایع‌ترین عفونت مقاربتی است.
شیوع HPV در ایران
طی سال‌های اخیر، شیوع ویروس HPV در ایران افزایش یافته است. در یک مطالعه، از میان 936 نمونه بررسی‌شده، حدود 34 درصد نتایج مثبت بودند. در این میان، مردان بیش از زنان به سویه‌های پرخطر HPV مبتلا شده‌اند. بر اساس آخرین تحقیقات، شهر تهران بالاترین میزان شیوع و اصفهان کمترین میزان ابتلا به HPV را دارد.
این آمارها نشان‌دهنده اهمیت آگاهی، پیشگیری و غربالگری منظم برای کنترل شیوع این ویروس هستند.
علائم HPV؛ چگونه متوجه حضور این ویروس شویم؟
در 90 درصد موارد، عفونت HPV به طور خودبه‌خود طی دو سال از بین می‌رود. بااین‌حال، در این مدت ویروس همچنان در بدن وجود دارد و ممکن است فرد ناآگاهانه آن را به دیگران منتقل کند. در مواردی که ویروس از بین نرود، ممکن است مشکلات جدی‌تری به وجود آید. علائم ناشی از این عفونت ممکن است سال‌ها پس از ابتلای اولیه ظاهر شوند.
برخی انواع HPV باعث ایجاد زگیل می‌شوند، درحالی‌که انواع دیگر آن می‌توانند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند.
زگیل‌هایی که به دلیل عفونت HPV ایجاد می‌شوند، بسته به نوع ویروس می‌توانند اشکال و ظاهر متفاوتی داشته باشند، از جمله:
1. زگیل تناسلی
ویروس HPV می‌تواند ناحیه تناسلی را درگیر کند و در بسیاری از موارد هیچ علامتی نشان نمی‌دهد. بااین‌حال، شایع‌ترین نشانه این ویروس، ظاهر شدن زگیل در ناحیه تناسلی است. این زگیل‌ها ممکن است به شکل ضایعات تخت، برجستگی‌های کوچک شبیه گل‌کلم یا برآمدگی‌های ساقه‌مانند ظاهر شوند. بروز این زگیل‌ها ممکن است هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از ابتلا به ویروس اتفاق بیفتد.
زگیل تناسلی اگرچه مسری است، اما معمولاً خطر جدی برای سلامتی ندارد. این زگیل‌ها می‌توانند اندازه، شکل و رنگ‌های مختلفی داشته باشند، از جمله:
- اندازه: بزرگ یا کوچک؛
- شکل: شبیه گل‌کلم؛
- رنگ: سفید، صورتی، قرمز، مایل به قهوه‌ای یا همرنگ پوست.
محل ظهور زگیل تناسلی:
- در زنان: بیشتر روی فرج، اما ممکن است نزدیک مقعد، در واژن یا دهانه رحم نیز ظاهر شود.
- در مردان: روی آلت تناسلی، کیسه بیضه (اسکروتوم) یا اطراف مقعد.
در موارد نادر، زگیل تناسلی ممکن است باعث ناراحتی، درد، خارش، سوزش یا حساسیت شود و نیاز به درمان داشته باشد.
2. زگیل معمولی
زگیل‌های معمولی به شکل برآمدگی‌های زبر و برجسته‌ای هستند که اغلب روی دست‌ها و انگشتان ظاهر می‌شوند. اگرچه این زگیل‌ها معمولاً بی‌خطر هستند، اما می‌توانند از نظر ظاهری ناخوشایند باشند. در برخی موارد، زگیل‌های معمولی ممکن است دردناک شوند یا به دلیل آسیب‌پذیری، دچار خراشیدگی و خونریزی شوند.
3. زگیل کف پا
زگیل کف پا توده‌ای سخت و دانه‌دار است که معمولاً در ناحیه پاشنه یا پنجه پا ظاهر می‌شود. این نوع زگیل اغلب باعث ناراحتی و گاهی درد می‌شود، به‌ویژه هنگام راه رفتن یا ایستادن. ویروسی که زگیل کف پا را ایجاد می‌کند، همان ویروسی است که زگیل دست‌ها و انگشتان را به وجود می‌آورد. با این حال، فشار وزن بدن بر پاها می‌تواند باعث شود این زگیل‌ها عمیق‌تر شوند و به همین دلیل دردناک‌تر باشند.
3. زگیل کف پا
زگیل کف پا توده‌ای سخت و دانه‌دار است که معمولاً در ناحیه پاشنه یا پنجه پا ظاهر می‌شود. این نوع زگیل اغلب باعث ناراحتی و گاهی درد می‌شود، به‌ویژه هنگام راه رفتن یا ایستادن. ویروسی که زگیل کف پا را ایجاد می‌کند، همان ویروسی است که زگیل دست‌ها و انگشتان را به وجود می‌آورد. با این حال، فشار وزن بدن بر پاها می‌تواند باعث شود این زگیل‌ها عمیق‌تر شوند و به همین دلیل دردناک‌تر باشند.
4. زگیل مسطح
زگیل مسطح یا تخت، نسبت به سایر زگیل‌ها کوچک‌تر و نرم‌تر است. این نوع زگیل به‌صورت ضایعاتی با سطح صاف و کمی برجسته ظاهر می‌شود. زگیل‌های مسطح ممکن است در هر نقطه از بدن ظاهر شوند، اما محل شایع بروز آنها بسته به گروه‌های مختلف متفاوت است:
- در کودکان: اغلب روی صورت؛
- در مردان: معمولاً در اطراف ناحیه ریش؛
- در زنان: بیشتر در نواحی پا.
زگیل مسطح در کودکان و نوجوانان نسبت به بزرگسالان شیوع بیشتری دارد و ممکن است در تعداد زیاد ظاهر شود.
چند نوع ویروس HPV وجود دارد؟
ویروس HPV معمولاً از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود و باعث ایجاد توده‌هایی در پوست یا غشای مخاطی به شکل زگیل می‌گردد. بیش از 100 نوع مختلف از ویروس پاپیلومای انسانی شناخته شده است که بیشتر از 30 سویه آن در ناحیه تناسلی اثر می‌گذارند.
برخی از انواع عفونت HPV بی‌ضرر بوده و تنها زگیل تناسلی ایجاد می‌کنند، در حالی که برخی دیگر خطر بالایی دارند و می‌توانند منجر به انواع مختلف سرطان شوند. HPV16 و HPV18 مهم‌ترین انواع ویروس‌هایی هستند که می‌توانند باعث سرطان شوند. از جمله این سرطان‌ها می‌توان به سرطان دهانه رحم (سرویکس) اشاره کرد که در ارتباط با واژن است. همچنین، انواع دیگر سرطان‌ها شامل سرطان مقعد، پنیس، واژن، فرج و پشت گلو (اوروفارنکس) نیز با عفونت HPV مرتبط هستند.
راه‌های انتقال HPV؛ چگونه این ویروس منتقل می‌شود؟
ویروس HPV عمدتاً از طریق تماس پوست به پوست، به ویژه تماس جنسی منتقل می‌شود. با این حال، روش‌های مختلفی برای انتقال این ویروس وجود دارد، از جمله:
- انتقال از طریق بریدگی، خراش یا پارگی‌های کوچک روی پوست؛
- انتقال عفونت HPV تناسلی از طریق رابطه جنسی، رابطه مقعدی و تماس پوستی در ناحیه تناسلی؛
- انتقال عفونت‌های HPV که عامل ضایعات دهانی یا مشکلات سیستم تنفسی فوقانی هستند از طریق رابطه جنسی دهانی؛
- انتقال HPV عامل زگیل تناسلی از مادر باردار به نوزاد در هنگام زایمان (در موارد نادر، عفونت می‌تواند باعث ایجاد توده‌های غیرسرطانی در حنجره کودک شود)؛
- تماس مستقیم با زگیل یا لمس کردن اشیاء که در تماس با زگیل بوده‌اند.
توجه داشته باشید که سویه‌های عامل زگیل HPV با انواعی که خطر سرطان را افزایش می‌دهند متفاوت هستند. ممکن است ویروس هیچ علامتی نداشته باشد یا علائم آن ظاهر و سپس ناپدید شوند. شما تا زمانی که ویروس را در بدن دارید، حتی بدون داشتن علائم، قادر به انتقال آن هستید. به عنوان مثال، حتی اگر زگیل تناسلی شما ظاهر نشده باشد، تا زمانی که ویروس در بدن شما باقی باشد، می‌توانید HPV را منتقل کنید. پس از اینکه سیستم ایمنی بدن ویروس را از بین برد، دیگر نمی‌توانید آن را منتقل کنید.
علت HPV در کودکان
HPV می‌تواند در طول زایمان به نوزاد منتقل شود؛ با این حال، از آنجا که سیستم ایمنی نوزاد در این دوران با عفونت مقابله می‌کند، خطر ابتلا به HPV در کودکان به طور کلی کم است.
علائم عفونت HPV در نوزاد ممکن است شامل زگیل تناسلی یا ضایعاتی در دهان باشد. همچنین، ممکن است کودک به بیماری به نام «پاپیلوماتوز تنفسی مکرر» دچار شود که در آن زگیل‌های مرتبط با HPV در داخل گلو یا راه‌های هوایی ایجاد می‌شود. در این شرایط برای جلوگیری از انسداد مجاری تنفسی نوزاد، از لیزردرمانی استفاده می‌شود.
حتی اگر مادر مبتلا به HPV مربوط به سرطان دهانه رحم باشد، نوزاد می‌تواند به‌طور سالم به دنیا بیاید.
اگر کودک شما علائم HPV نشان دهد، باید توجه داشت که این ممکن است نشانه‌ای از سوءاستفاده جنسی باشد.
چه افرادی در معرض خطر HPV هستند؟
تمام افراد در معرض خطر ابتلا به HPV هستند اگر با فرد مبتلا به این ویروس تماس جنسی یا تماس پوستی تناسلی داشته باشند، یا اگر زگیل او را لمس کنند (به‌ویژه زمانی که پوست فرد سالم آسیب‌دیده و دارای بریدگی، خراش یا پارگی باشد). همچنین، هر فردی که به HPV مبتلا باشد، می‌تواند ویروس را به شریک جنسی خود در طول رابطه جنسی، رابطه دهانی، رابطه مقعدی یا سایر انواع تماس‌های جنسی نزدیک منتقل کند.
عوامل خطر ابتلا به HPV چیست؟
عفونت HPV بسیار شایع است و عوامل مختلفی می‌توانند موجب ابتلا به این ویروس شوند، از جمله:
- تعدد شرکای جنسی: داشتن شرکای جنسی متعدد، احتمال قرارگیری در معرض HPV تناسلی را افزایش می‌دهد.
- رابطه جنسی با فرد دارای روابط متعدد: ارتباط جنسی با فردی که دارای روابط جنسی زیاد است، خطر ابتلا به HPV را بالا می‌برد.
- نداشتن استفاده از کاندوم: رابطه جنسی بدون استفاده از کاندوم مردانه یا دهانی خطر ابتلا به HPV را افزایش می‌دهد.
- سن: زگیل‌های معمولی بیشتر در کودکان مشاهده می‌شوند، در حالی که زگیل تناسلی بیشتر در بزرگسالان و نوجوانان ایجاد می‌شود.
- سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند (مانند مبتلایان به ایدز یا افرادی که داروهای سرکوب‌کننده ایمنی مصرف می‌کنند)، بیشتر در معرض عفونت HPV قرار دارند.
- پوست آسیب‌دیده: پوست آسیب‌دیده، مانند بریدگی‌ها یا خراش‌ها، بیشتر مستعد ایجاد زگیل معمولی است.
- تماس بدنی: تماس با زگیل فرد آلوده یا استفاده نکردن از وسایل حفاظتی قبل از تماس با سطوح عمومی مانند دوش‌های عمومی، استخرها، توالت‌های فرنگی یا حتی خون فرد آلوده می‌تواند خطر ابتلا به HPV را افزایش دهد.
- عدم واکسیناسیون: عدم دریافت واکسن HPV نیز می‌تواند فرد را در معرض خطر ابتلا قرار دهد.
در برخی افراد مبتلا به HPV، عوامل خاصی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند، از جمله:
- ابتلا به عفونت‌های مقاربتی مانند کلامیدیا، سوزاک یا هرپس سیمپلکس
- زایمان اولین فرزند در سن پایین
- مصرف طولانی‌مدت داروهای ضدبارداری خوراکی
- انجام رابطه جنسی دهانی
- تعداد بالای زایمان‌ها
- مصرف محصولات حاوی تنباکو
- سیستم ایمنی ضعیف.
بیماری‌های ناشی از ویروس HPV؛ از زگیل تا سرطان
همان‌طور که در ابتدای مقاله اشاره شد، ویروس HPV به دو دسته کم‌خطر و پرخطر تقسیم می‌شود. عفونت‌های ناشی از سویه‌های پرخطر این ویروس می‌توانند منجر به بروز سرطان شوند.
HPV و سرطان
بیشتر سویه‌های HPV موجب سرطان نمی‌شوند. سویه‌های پرخطر این ویروس علائمی ندارند، اما می‌توانند باعث تغییراتی در سلول‌ها شوند که منجر به رشد غیرقابل‌کنترل آنها گردد. در اغلب موارد، سیستم ایمنی بدن با این سلول‌های غیرطبیعی مبارزه می‌کند. اما اگر سیستم ایمنی نتواند این سلول‌ها را از بین ببرد، آنها در بدن باقی می‌مانند و رشد می‌کنند، که می‌تواند به بروز سرطان منجر شود. این فرآیند معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ سال طول می‌کشد تا توده‌های سرطانی شکل بگیرند. به‌طور کلی، سرطان‌های ناشی از HPV معمولاً تا مراحل پیشرفته خود علائمی ندارند.
سرطان‌هایی که به‌واسطه این ویروس ایجاد می‌شوند شامل:
- سرطان دهانه رحم
- سرطان مقعد
- سرطان پنیس
- سرطان گلو
- سرطان واژن
- سرطان فرج
- سرطان اوروفارنکس (شامل زبان و لوزه‌ها)
۹۵ درصد از سرطان‌های مقعدی به‌دلیل عفونت HPV ایجاد می‌شوند که بیشتر به‌واسطه سویه HPV نوع ۱۶ است.
سرطان دهانه رحم شایع‌ترین نوع سرطان مرتبط با HPV است، در حالی که سایر سرطان‌های ذکر شده شیوع کمتری دارند. به همین دلیل، تمرکز بیشتری بر روی سرطان دهانه رحم خواهیم داشت.
سرطان دهانه رحم
تقریباً تمامی سرطان‌های دهانه رحم به‌واسطه عفونت HPV ایجاد می‌شوند. اما پیشرفت این سرطان پس از عفونت HPV ممکن است ۲۰ سال یا بیشتر طول بکشد. در مراحل اولیه، عفونت HPV و سرطان دهانه رحم اغلب بدون علائم قابل‌توجه هستند. بنابراین، ارزیابی‌های منظم برای شناسایی تغییرات پیش‌سرطانی در دهانه رحم که می‌تواند به سرطان منجر شود، بسیار اهمیت دارد.
دستورالعمل‌های فعلی پیشنهاد می‌کنند که زنان ۲۱ تا ۲۹ سال هر ۳ سال یک‌بار تست پاپ اسمیر انجام دهند. زنان ۳۰ تا ۶۵ سال نیز باید هر ۳ سال یک‌بار یا هر ۵ سال یک‌بار (با انجام هم‌زمان آزمایش DNA HPV) تست پاپ اسمیر را انجام دهند. زنان بالای ۶۵ سال در صورتی که ۳ آزمایش پاپ اسمیر نرمال یا ۲ آزمایش DNA HPV همراه با پاپ اسمیر نرمال داشته باشند، می‌توانند انجام آزمایش را متوقف کنند.
وجود سرطان دهانه رحم به‌تنهایی به معنای ابتلا به سایر انواع سرطان نیست. ارزیابی‌های منظم می‌توانند به تشخیص زودهنگام و درمان مناسب کمک کرده و از بروز سرطان‌های بیشتر جلوگیری کنند. نوع درمان بستگی به نوع سرطان، مرحله آن، سن و وضعیت سلامت عمومی فرد دارد.
تشخیص عفونت HPV؛ روش‌های علمی و آزمایش‌های دقیق
پزشک معمولاً با معاینه بالینی می‌تواند زگیل تناسلی را تشخیص دهد. انواع پرخطر HPV معمولاً علائم خاصی ندارند، به همین دلیل تشخیص آنها از طریق آزمایش پاپ اسمیر یا آزمایش HPV انجام می‌شود.
آزمایش‌های پاپ اسمیر: این آزمایش برای شناسایی سرطان دهانه رحم یا سلول‌های پیش‌سرطانی که ممکن است بدون درمان به سرطان تبدیل شوند، انجام می‌شود. معمولاً سرطان دهانه رحم به دلیل عفونت با HPV پرخطر ایجاد می‌شود.
آزمایش DNA HPV: این آزمایش برای شناسایی سویه‌های پرخطر ویروس HPV به‌کار می‌رود که در صورت عدم درمان می‌توانند به سرطان دهانه رحم منجر شوند. در حال حاضر آزمایش تأییدشده‌ای برای تشخیص HPV در سایر نواحی بدن مانند فرج، واژن، پنیس، اسکلروتوم، رکتوم یا مقعد وجود ندارد. سرطان‌های ناشی از HPV در این نواحی نسبت به سرطان دهانه رحم کمتر شایع هستند.
روش‌های دیگری برای تشخیص سلول‌های ناهنجار ناشی از عفونت HPV نیز وجود دارند، از جمله:
کولپوسکوپی: اگر پاپ اسمیر نشانه‌های سلول‌های ناهنجار را نشان دهد یا آزمایش HPV مثبت باشد، پزشک ممکن است کولپوسکوپی را توصیه کند. در این روش، یک ابزار نورانی به نام کولپوسکوپ دهانه رحم را بزرگ‌نمایی می‌کند تا سلول‌های ناهنجار مشاهده شوند. ممکن است پزشک نمونه‌ای از سلول‌ها برای بررسی‌های بیشتر به آزمایشگاه ارسال کند (بیوپسی).
بازرسی بصری با استیک اسید (VIA): در مواقعی که دسترسی به پاپ اسمیر یا آزمایش HPV ممکن نباشد، پزشک ممکن است از بازرسی بصری با استفاده از استیک اسید برای شناسایی تغییرات سلولی استفاده کند. در این روش، محلولی بر پایه سرکه بر دهانه رحم ریخته می‌شود و سلول‌های غیرطبیعی که به رنگ سفید در می‌آیند، به‌راحتی قابل‌تشخیص هستند.
تشخیص HPV در مردان
در حال حاضر، ارزیابی روتین برای تشخیص HPV در مردان وجود ندارد و گزینه‌های موجود برای ارزیابی این ویروس محدود است. آزمایش DNA HPV به‌طور خاص برای زنان طراحی شده و برای مردان قابل‌اجرا نیست. همچنین، ارزیابی منظم برای تشخیص سرطان‌های مقعد، گلو و پنیس در مردان توصیه نمی‌شود. با این حال، برخی پزشکان برای مردانی که در معرض خطر بالاتری قرار دارند، مانند مردانی که با جنس مذکر رابطه جنسی دارند یا به HIV مبتلا هستند، آزمایش پاپ اسمیر مقعدی را تجویز می‌کنند.
درمان HPV؛ چگونه با این ویروس مبارزه کنیم؟
بیشتر موارد عفونت HPV به‌طور طبیعی از بین می‌روند و نیازی به درمان ندارند. با این حال، پزشک ممکن است برای نظارت بر روند عفونت و تغییرات سلولی، انجام آزمایش‌های سالانه HPV را توصیه کند. اگرچه زگیل‌ها ممکن است بدون درمان از بین بروند، روش‌های درمانی می‌توانند زگیل‌های قابل‌مشاهده در ناحیه تناسلی و سلول‌های غیرطبیعی را از بین ببرند. با این حال، درمان نمی‌تواند ویروس را کاملاً از بدن حذف کند.
در حال حاضر، هیچ درمان طبیعی برای عفونت HPV وجود ندارد. بهترین روش درمانی بستگی به نوع بیماری و محل درگیری دارد و ممکن است چندین گزینه درمانی به‌طور هم‌زمان توصیه شود. به یاد داشته باشید که درمان ممکن است زگیل‌ها را از بین ببرد، اما ویروس همچنان در بدن باقی می‌ماند و می‌تواند منتقل شود. فقط در تعداد کمی از افراد مبتلا به HPV پرخطر، سلول‌های غیرطبیعی دهانه رحم ایجاد می‌شود که نیاز به درمان دارند.
۱. درمان زگیل معمولی
محصولات بدون نسخه حاوی سالیسیلیک اسید می‌توانند در درمان زگیل‌های معمولی موثر باشند، اما نباید از این محصولات برای درمان زگیل‌های ناحیه تناسلی استفاده کرد. در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهای دیگری برای درمان تجویز کند، از جمله:
- ایمی‌کیمود (آلدارا، زیکلارا)
- پودوفیلوکس (کندیلوکس)
- تری‌کلرو استیک اسید
- پودوفیلین
در موارد خاص، ممکن است نیاز به مداخلات جراحی نیز باشد.
۲. درمان زگیل پا
بیشتر زگیل‌های پا بی‌ضرر هستند و معمولاً در عرض ۱ یا ۲ سال در کودکان و در طی مدت زمان بیشتری در بزرگسالان از بین می‌روند. اگر می‌خواهید زودتر زگیل را درمان کنید، می‌توانید با پزشک مشورت کنید. پزشک ممکن است روش‌های مختلفی را برای درمان پیشنهاد دهد، از جمله:
- کرایوتراپی (انجماد زگیل با نیتروژن مایع): این روش می‌تواند باعث ایجاد تاول در اطراف زگیل شود و بافت مرده به تدریج از بین برود. همچنین ممکن است سیستم ایمنی شما را برای مبارزه با ویروس فعال کند. برای درمان کامل ممکن است نیاز باشد که ۲ تا ۳ هفته بعد دوباره به پزشک مراجعه کنید.
- داروی سالیسیلیک اسید
- جراحی برداشتن زگیل با سوزن الکتریکی
- استفاده از کانتاریدین (یک داروی شیمیایی که باعث ایجاد تاول زیر زگیل و بلند شدن آن از روی پوست می‌شود)
- ایمونوتراپی (روش جدیدی که به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند)
- لیزر درمانی (این روش ممکن است نیاز به تکرار هر ۲ تا ۴ هفته داشته باشد)
۳. درمان زگیل مسطح
زگیل مسطح معمولاً به درمان خاصی نیاز ندارد و خود به خود از بین می‌رود، اما این فرایند ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد. مدت‌زمان لازم برای از بین رفتن ویروس به عوامل مختلفی مانند وضعیت سلامت عمومی شما و محل قرارگیری ویروس بستگی دارد، اما بیش از ۷۸ درصد زگیل‌های مسطح طی ۲ سال از بین می‌روند.
اگر می‌خواهید زگیل مسطح را سریع‌تر درمان کنید، می‌توانید از داروهای بدون نسخه مانند محصولات حذف‌کننده زگیل استفاده کنید. این داروها معمولاً حاوی سالیسیلیک اسید هستند که با حل کردن لایه‌ای از پوست مبتلا به ویروس HPV عمل می‌کنند. با این حال، اثربخشی این روش‌ها تأیید نشده است و ممکن است باعث تحریک پوست شما شوند.
اگر زگیل مسطح گسترش یافته، دردناک باشد یا کیفیت زندگی شما را تحت تأثیر قرار دهد، می‌توانید با پزشک مشورت کنید. پزشک ممکن است گزینه‌های دیگری برای درمان زگیل مسطح پیشنهاد دهد، از جمله:
- سوزاندن زگیل با سوزن‌های الکتریکی
- کرایوتراپی
- کانتاریدین
- جراحی برداشتن زگیل
به یاد داشته باشید که این روش‌ها ممکن است زگیل را به طور کامل از بین نبرند، ممکن است دردناک باشند و گاهی بعد از مدتی زگیل دوباره ظاهر شود.
۴. درمان زگیل تناسلی
از داروهای بدون نسخه برای درمان زگیل تناسلی استفاده نکنید. پزشک ممکن است روش‌های مختلفی را برای درمان زگیل تناسلی به شما پیشنهاد دهد که شامل موارد زیر است:
- کرایوسرجری: انجماد زگیل یا تخریب سلول‌های غیرطبیعی با نیتروژن مایع.
- جراحی با حلقه الکتروسرجری یا لیپ (LEEP): استفاده از حلقه سیمی خاص برای از بین بردن زگیل یا سلول‌های غیرطبیعی دهانه رحم.
- الکتروکوتر: سوزاندن زگیل با جریان الکتریکی.
- لیزردرمانی: استفاده از نور شدید برای تخریب زگیل و سلول‌های غیرطبیعی.
- بیوپسی مخروطی با چاقوی سرد (کونیزاسیون): حذف بخش‌های مخروطی شکل حاوی سلول‌های غیرطبیعی از بافت دهانه رحم.
- کرم‌های تجویزی: کرم‌هایی که مستقیماً روی زگیل زده می‌شوند و ممکن است حاوی ایمی‌کیمود یا پودوفیلوکس باشند.
- تری‌کلرواستیک اسید یا تی سی آ (TCA): استفاده از درمان‌های شیمیایی که زگیل را می‌سوزاند.
توصیه می‌شود برای درمان زگیل تناسلی به پزشک مراجعه کنید تا بهترین گزینه درمانی متناسب با شرایط شما تعیین شود.
عوارض HPV؛ پیامدهای ناشی از عدم درمان به موقع
زمانی که عفونت HPV از بین نمی‌رود، ممکن است به مشکلات دیگری منجر شود، از جمله:
- ضایعات دهانی یا سیستم تنفسی فوقانی: برخی از عفونت‌های HPV می‌توانند ضایعاتی را روی زبان، لوزه، کام نرم، یا درون حنجره و بینی ایجاد کنند.
- سرطان: برخی سویه‌های خاص HPV می‌توانند موجب سرطان دهانه رحم شوند. این سویه‌ها همچنین ممکن است باعث بروز سرطان در دستگاه تناسلی، مقعد، دهان یا مجرای تنفسی فوقانی نیز شوند.
در صورت ادامه عفونت HPV، توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کنید تا درمان و نظارت لازم انجام شود.
چگونه از انتشار HPV جلوگیری کنیم؟
اگر شما به ویروس HPV مبتلا شده‌اید، با رعایت چند نکته ساده می‌توانید از انتشار و انتقال آن جلوگیری کنید، از جمله:
- از لمس غیرضروری زگیل خودداری کنید؛
- پس از لمس زگیل، دست‌هایتان را کاملاً بشویید؛
- از اصلاح کردن یا دستکاری زگیل جلوگیری کنید؛
- در مکان‌های عمومی مانند استخر یا رختکن از پاپوش استفاده کنید؛
- زگیل را تا زمان درمان پوشانده و از تماس مستقیم با آن جلوگیری کنید؛
- از به‌اشتراک‌گذاری حوله و لوازم شخصی با دیگران پرهیز کنید.
رعایت این موارد می‌تواند به کاهش احتمال انتقال ویروس به دیگران کمک کند.
پیشگیری از HPV؛ بهترین راه‌ها برای محافظت از خود
بهترین روش پیشگیری از ابتلا به HPV استفاده از کاندوم و رعایت رابطه جنسی محافظت‌شده است. در این بخش، روش‌های پیشگیری از انواع زگیل‌های ناشی از ویروس HPV توضیح داده شده است:
۱. پیشگیری از زگیل معمولی
پیشگیری از عفونت HPV که موجب زگیل معمولی می‌شود دشوار است. اگر زگیل معمولی دارید، با پرهیز از کندن زگیل یا جویدن ناخن‌ها می‌توانید از انتشار عفونت و تشکیل زگیل جدید جلوگیری کنید.
۲. پیشگیری از زگیل پا
برای کاهش خطر ابتلا به زگیل پا، در مکان‌های عمومی مثل استخرها و رختکن‌ها از کفش یا صندل استفاده کنید.
۳. پیشگیری از زگیل مسطح
برای جلوگیری از ابتلا به زگیل مسطح یا انتشار آن می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
- از کندن یا خراش انداختن زگیل خودداری کنید؛
- پس از لمس زگیل دست‌هایتان را بشویید؛
- دست‌هایتان را تمیز و خشک نگه دارید؛
- از تماس پوست به پوست با فرد مبتلا خودداری کنید؛
- لباس‌ها، حوله‌ها و سایر وسایل شخصی خود را با دیگران به اشتراک نگذارید؛
- در استخرها، حمام‌های عمومی و رختکن از دمپایی استفاده کنید؛
- وسایل بازی کودکان را به‌طور مرتب تمیز کنید.
۴. پیشگیری از زگیل تناسلی
بهترین روش برای پیشگیری از HPV خودداری از رابطه جنسی است. با این حال، برای کاهش خطر ابتلا به HPV و سرطان دهانه رحم، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- تعداد شرکای جنسی خود را کاهش دهید و یک شریک ثابت داشته باشید؛
- رابطه جنسی محافظت‌شده داشته باشید. استفاده از کاندوم‌های مردانه و دهانی تا حدی از انتقال بیماری‌های مقاربتی، از جمله HPV، جلوگیری می‌کند؛
- به‌طور مرتب ارزیابی‌های پزشکی را انجام دهید؛
- از شریک جنسی خود محافظت کنید و اگر HPV دارید، او را از این موضوع مطلع کنید تا او نیز آزمایش‌های لازم را انجام دهد؛
- اگر در حال درمان زگیل تناسلی یا شکل‌های پرخطر HPV هستید، رابطه جنسی نداشته باشید؛
- در مورد اقدامات احتیاطی مربوط به عفونت HPV با پزشک خود مشورت کنید؛
- واکسن HPV بزنید.
واکسن HPV؛ سدی موثر در برابر ویروس پاپیلومای انسانیپ
چند نوع واکسن HPV شامل گارداسیل، سرواریکس و گارداسیل ۹ وجود دارد. گارداسیل ۹ یک واکسن تأییدشده توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) است که برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم و زگیل تناسلی در زنان و مردان استفاده می‌شود. این واکسن در برابر ۹ سویه اصلی HPV که عامل سرطان و زگیل تناسلی هستند، از جمله HPV های ۱۶، ۱۸، ۶، ۱۱، ۳۱، ۳۳، ۴۵، ۵۲ و ۵۸، محافظت ایجاد می‌کند. سازمان غذا و داروی آمریکا توصیه می‌کند که این واکسن به تمام افراد بین ۹ تا ۴۵ سال تزریق شود.
ویروس HPV در زنان و مردان
در این بخش به تفاوت‌های HPV در زنان و مردان پرداخته می‌شود:
HPV در زنان
به‌طور کلی، HPV برای زنان خطر بیشتری دارد، زیرا ویروس HPV پرخطر درمان‌نشده می‌تواند منجر به سرطان دهانه رحم شود. تخمین زده می‌شود که حداقل ۸۰ درصد از زنان در طول زندگی خود با حداقل یک نوع ویروس HPV تماس خواهند داشت. با این حال، اکثر زنان علائم HPV را تجربه نمی‌کنند و عفونت به‌طور طبیعی و بدون مشکل از بین می‌رود.
برخی زنان ممکن است متوجه زگیل‌های تناسلی در نواحی مختلف مانند واژن، اطراف مقعد، داخل فرج یا دهانه رحم شوند. تست پاپ اسمیر و آزمایش HPV قادرند تغییرات سلولی پیش‌سرطانی را در مراحل اولیه شناسایی کرده و از بروز سرطان دهانه رحم جلوگیری کنند.
HPV در مردان
HPV برای مردان خطر کمتری دارد. اگر فردی با جنسیت مردانه به دنیا آمده باشد، HPV می‌تواند منجر به زگیل تناسلی شود، اما بیشتر عفونت‌ها به‌طور خودبه‌خود از بین می‌روند. با این حال، HPV در مردان می‌تواند موجب سرطان پنیس، مقعد، سر و گردن و دهانه حلق شود که این نوع سرطان‌ها نادر هستند. بنابراین، آزمایش پاپ اسمیر و HPV برای مردان توصیه نمی‌شود.
اگر HPV در بدن مردی مثبت باشد، سیستم ایمنی ممکن است به‌سختی با عفونت مبارزه کند. مردانی که با مردان دیگر رابطه جنسی دارند، ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به سویه‌های پرخطر HPV باشند که می‌تواند منجر به سرطان شود. در این موارد، آزمایش پاپ اسمیر مقعدی پیشنهاد می‌شود.
در نهایت، مهم است که برای پیشگیری از انتشار HPV، انجام واکسیناسیون و رعایت اصول روابط جنسی ایمن برای تمامی افراد از هر جنسیتی حائز اهمیت است.
عفونت HPV در بارداری؛ تأثیرات ویروس بر مادر و جنین
ابتلا به HPV معمولاً تأثیری بر شانس بارداری ندارد. اگر باردار هستید و HPV دارید، ممکن است تصمیم بگیرید درمان را تا پس از زایمان به تعویق بیندازید. در بیشتر موارد، HPV برای جنین مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما در برخی موارد ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد. بنابراین، بهتر است پزشک متخصص زنان را از وضعیت خود مطلع کنید.
در ادامه، سه وضعیت مختلف ارتباط HPV و بارداری بررسی می‌شود:
بارداری بدون سابقه HPV
قبل از اقدام به بارداری، می‌توانید درباره آزمایش‌های تشخیص HPV با پزشک مشورت کنید. اگر زنی آزمایش پاپ اسمیر را انجام نداده باشد، در اولین چکاپ بعد از بارداری می‌تواند این آزمایش را انجام دهد. در صورت مشاهده ناهنجاری، پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری را توصیه کند.
بارداری با سابقه HPV
اگر سابقه ابتلا به HPV دارید، درباره تاریخچه زگیل تناسلی، تغییرات بافت دهانه رحم، درمان‌های جراحی به‌دلیل نتایج غیرطبیعی پاپ اسمیر یا مشکلات دیگر با پزشک خود مشورت کنید. از آنجا که تغییرات سلولی در دوران بارداری می‌تواند سریع‌تر پیشرفت کند، ممکن است پزشک نیاز به معاینه دقیق‌تر شما داشته باشد.
بارداری با HPV
هیچ ارتباطی بین HPV و سقط جنین، زایمان زودرس یا سایر عوارض بارداری وجود ندارد، اما در موارد نادر، زنان مبتلا به HPV می‌توانند عفونت را به کودک خود منتقل کنند. در این موارد، ممکن است بیماری نادر و جدی‌ای به نام پاپیلوماتوز تنفسی مکرر ایجاد شود که باعث شکل‌گیری توده‌های مرتبط با HPV در مسیر هوایی کودک می‌شود.
آیا سیگار کشیدن با ویروس HPV مرتبط است؟
بله، استفاده از سیگار و سایر محصولات حاوی تنباکو می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را در افرادی که به HPV مبتلا هستند، به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد.
ویروس HPV تا چه مدت می‌تواند غیرفعال باشد؟
بیشتر انواع ویروس HPV بدون ایجاد علائم خاصی توسط سیستم ایمنی بدن به‌طور خودبه‌خود از بین می‌روند. با این حال، این ویروس ممکن است هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از ورود به بدن فعال شود. در این مدت، فرد آلوده می‌تواند بدون آگاهی، ویروس را به دیگران منتقل کند.
آیا همه زگیل‌ها HPV است؟
HPV چطور منتقل می‌شود؟
سرعت انتقال HPV چقدر است؟
آیا HPV قابل‌درمان است؟
کلام آخر
اگر به‌تازگی متوجه شده‌اید که به HPV مبتلا هستید، این به معنای ابتلا به سرطان نیست. انواع مختلف HPV تأثیرات متفاوتی دارند. ویروسی که عامل زگیل تناسلی است، هرچند ممکن است باعث ناراحتی یا خجالت شود، اما معمولاً بی‌ضرر است. در بسیاری از موارد، سیستم ایمنی بدن به‌تنهایی قادر به از بین بردن عفونت HPV است. بااین‌حال، گاهی بدن نمی‌تواند عفونت را مهار کند و در این شرایط پزشک باید تغییرات سلولی در دهانه رحم را بررسی کند.
برای جلوگیری از پیشرفت HPV به سرطان، انجام منظم آزمایش‌هایی مانند تست پاپ اسمیر و آزمایش HPV ضروری است. همچنین، پیشگیری از HPV از طریق واکسیناسیون نقش مهمی در کاهش خطر سرطان دهانه رحم دارد. واکسن HPV برای همه افراد، به‌ویژه در سنین مناسب، توصیه می‌شود.
اگر به اطلاعات بیشتری نیاز دارید یا سؤالاتی برایتان بی‌پاسخ مانده است، می‌توانید با پزشکان و متخصصان معتبر مشورت کنید. امکان مشاوره آنلاین یا تلفنی با بهترین پزشکان از طریق پلتفرم‌های مختلف در هر ساعت از شبانه‌روز فراهم است تا پاسخ سؤالات خود را به‌راحتی دریافت کنید.
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
