سونوگرافی شکم و لگن یکی از رایج‌ترین و ایمن‌ترین روش‌های تصویربرداری است. این سونوگرافی کاربردهای متعددی دارد، از جمله تشخیص بیماری‌ها، پیگیری روند درمان، کمک به نمونه‌برداری و برخی روش‌های درمانی، و همچنین بررسی سلامت و رشد جنین در دوران بارداری. در این مقاله از بلاگ دکتر فاطمه صالحی به کاربردها و انواع مختلف سونوگرافی شکم و لگن پرداخته می‌شود.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
بهترین متخصص زنان درتهران
دکتر فاطمه صالحی، متخصص زنان و زایمان با فلوشیپ پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، یکی از پزشکان برجسته و با تجربه در حوزه تخصصی خود در تهران هستند. ایشان بیش از ۱۵ سال تجربه حرفه‌ای در زمینه پزشکی و درمان‌های تخصصی زنان و زایمان دارند و به عنوان یکی از متخصصین برجسته در این زمینه شناخته می‌شوند.
دکتر صالحی تحصیلات خود را در دانشگاه علوم پزشکی تهران آغاز کردند و موفق به دریافت مدرک پزشکی عمومی از این دانشگاه شدند. پس از آن، برای ادامه تحصیلات خود، تخصص زنان و زایمان را در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذراندند. علاوه بر این، ایشان دوره فلوشیپ پریناتولوژی را نیز در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذرانده‌اند که این دوره به ایشان توانایی ارائه مراقبت‌های ویژه در دوران بارداری، مراقبت‌های قبل و بعد از زایمان و درمان‌های خاص مربوط به بارداری‌های پرخطر را می‌دهد.
سونوگرافی شکم و لگن
سونوگرافی شکم و لگن یک روش تشخیصی غیرتهاجمی است که برای بررسی اندام‌های داخل شکم و لگن مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، با کمک امواج صوتی با فرکانس بالا، تصاویر دقیقی از ساختارهای داخل حفره شکم و لگن ایجاد می‌شود که اطلاعات ارزشمندی برای تشخیص مشکلات مختلف در اختیار پزشک قرار می‌دهد. پزشک از این تصاویر برای تشخیص بیماری‌ها، ارزیابی روند درمان و برنامه‌ریزی‌های پزشکی استفاده می‌کند.
سونوگرافی شکم و لگن معمولاً با قرار دادن پروب روی بدن انجام می‌شود، اما در برخی انواع سونوگرافی لگن، پروب به داخل بدن وارد می‌شود.
این نوع سونوگرافی یکی از رایج‌ترین روش‌های تصویربرداری است و کاربردهای متنوعی دارد، از جمله:
- مشاهده رحم و تخمدان‌ها در دوران بارداری و بررسی سلامت جنین
- تشخیص بیماری‌های گوارشی
- هدایت سوزن برای بیوپسی یا درمان تومورها
- بررسی مشکلات دستگاه تناسلی و پروستات
- ارزیابی جریان خون در اندام‌های شکمی
به طور کلی، سونوگرافی شکم و لگن در فرآیندهای تشخیص، پیگیری درمان، نمونه‌برداری و برخی روش‌های درمانی نقش مهمی دارد.
سونوگرافی شکم
سونوگرافی شکم برای بررسی اندام‌ها و عروق حفره شکمی تجویز می‌شود. این اندام‌ها شامل موارد زیر هستند:
- معده
- روده‌ها
- کلیه‌ها
- کبد
- کیسه صفرا
- پانکراس
- مجاری صفراوی
- طحال
- آئورت شکمی و سایر عروق خونی
این سونوگرافی در شناسایی مشکلات مختلف کاربرد دارد و یکی از رایج‌ترین موارد استفاده آن، تشخیص آنوریسم آئورت است. افراد بالای ۶۵ سال با سابقه مصرف دخانیات یا سابقه خانوادگی آنوریسم آئورت، معمولاً توصیه می‌شود سونوگرافی شکم انجام دهند.
همچنین پزشک ممکن است سونوگرافی شکمی را در صورت شک به موارد زیر تجویز کند:
- لخته خون
- بزرگ شدن اندام‌ها مانند کبد، طحال یا کلیه‌ها
- تجمع مایع در حفره شکمی
- سنگ یا التهاب کیسه صفرا
- فتق
- التهاب پانکراس
- انسداد یا سرطان کلیه
- سنگ کلیه
- سرطان کبد
- آپاندیسیت
- سایر تومورهای شکمی
سونوگرافی شکمی همچنین در برخی فرآیندهای پزشکی مانند بیوپسی، تخلیه کیست یا آبسه برای افزایش دقت انجام کار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نوع سونوگرافی مورد استفاده بستگی به آن دارد که پزشک قصد دارد کدام نواحی یا مشکلات را بررسی کند.
کاربرد سونوگرافی لگن در زنان
سونوگرافی لگن در زنان کاربردهای گسترده‌ای دارد و برای بررسی سلامت اندام‌های تولیدمثلی و تناسلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این سونوگرافی موارد زیر بررسی می‌شوند:
- اندازه، شکل و موقعیت رحم و تخمدان‌ها
- ضخامت و وجود مایع در میومتر، آندومتر، لوله‌های رحمی یا مثانه
- طول و ضخامت دهانه رحم
- تغییر شکل مثانه
- میزان جریان خون در اندام‌های لگنی
- وضعیت رشد و سلامت جنین در دوران بارداری
سونوگرافی لگن اطلاعات دقیقی درباره اندازه، محل و ساختار توده‌های لگنی ارائه می‌دهد، اما برای تشخیص قطعی سرطان نیاز به سایر روش‌های تشخیصی نیز هست.
همچنین این سونوگرافی در تشخیص و پیگیری موارد زیر کاربرد دارد:
- ناهنجاری‌های آندومتر
- فیبروم‌ها
- بررسی موقعیت IUD
- بیماری التهابی لگن و سایر عفونت‌ها
- خونریزی بعد از یائسگی
- نظارت بر اندازه فولیکول تخمدان برای ارزیابی قدرت باروری
- حاملگی خارج رحمی
- بررسی رشد و سلامت جنین و برخی شرایط جنینی
کاربرد سونوگرافی لگن در مردان
سونوگرافی لگن در مردان برای ارزیابی سلامت دستگاه تناسلی و تولیدمثلی استفاده می‌شود و کاربردهای متعددی دارد، از جمله:
- بررسی پروستات، غدد لنفاوی و بافت نرم
- اندازه‌گیری حجم ادرار باقی‌مانده در مثانه و ارزیابی ساختار و ضخامت دیواره آن
- تشخیص التهاب در دستگاه تناسلی
- بررسی علل ناباروری و اختلال نعوظ
- شناسایی توده‌های خوش‌خیم مانند کیست و آبسه
- شناسایی توده‌های بدخیم
- تشخیص سنگ‌های ادراری
- بررسی مجرای وازو دفران
در انواع مختلف سونوگرافی لگن، اغلب اندام‌های دستگاه گوارشی و تناسلی و همچنین عروق خونی مرتبط با این نواحی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرند.
نحوه انجام سونوگرافی شکم و لگن
سونوگرافی شکم تنها به یک روش انجام می‌شود، اما سونوگرافی لگن می‌تواند به سه شیوه انجام گیرد: شکمی، واژینال و رکتال. انتخاب نوع سونوگرافی به جنسیت فرد و دلیل مراجعه بستگی دارد.
سونوگرافی شکمی
سونوگرافی شکم برای بررسی مشکلات دستگاه گوارش، ادراری و همچنین اندام‌های تناسلی زنان و مردان تجویز می‌شود. در این روش، پس از پوشیدن لباس مخصوص و دراز کشیدن به پشت، پزشک یا تکنسین مقداری ژل روی شکم پخش کرده و پروب دستگاه را در جهات مختلف حرکت می‌دهد. امواج اولتراسوند به اندام‌ها برخورد کرده و بازتاب آن‌ها توسط دستگاه پردازش شده و به شکل تصاویری واضح روی مانیتور نمایش داده می‌شود.
این نوع سونوگرافی امکان بررسی دقیق اندام‌های داخل حفره شکم و لگن را فراهم می‌کند.
سونوگرافی ترنس واژینال
سونوگرافی واژینال روشی است که تنها برای زنان انجام می‌شود. در این روش، پروب دستگاه با پوشش لاتکس وارد واژن شده و تصاویر دقیقی از اندام‌های داخلی لگن به دست می‌دهد.
این روش معمولاً در شرایط زیر تجویز می‌شود:
- مشاهده ناهنجاری در معاینه شکم یا لگن
- خونریزی غیرطبیعی واژینال
- دردهای لگنی
- تشخیص بارداری خارج‌رحمی
- بررسی مشکلات ناباروری
- ارزیابی کیست یا فیبروم رحم
- بررسی وضعیت قرارگیری IUD
همچنین در دوران بارداری نیز ممکن است برای موارد زیر انجام شود:
- بررسی ضربان قلب جنین
- ارزیابی طول و وضعیت دهانه رحم جهت پیشگیری از سقط یا زایمان زودرس
- بررسی وضعیت جفت
- شناسایی علت خونریزی‌های غیرطبیعی
- تشخیص سقط ناخواسته یا احتمال مرگ جنین
- تأیید بارداری در مراحل اولیه
برای دریافت توضیحات کامل‌تر و مشاوره تخصصی در مورد سونوگرافی شکم و لگن و همچنین سایر سوالات مرتبط با سلامت زنان و زایمان، می‌توانید از طریق واتساپ با دکتر فاطمه صالحی در ارتباط باشید. دکتر صالحی با بیش از ۱۵ سال تجربه در حوزه زنان، زایمان و پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، آماده ارائه راهنمایی‌های دقیق و علمی در این زمینه هستند. ارتباط با ایشان از طریق واتساپ این امکان را فراهم می‌کند تا در سریع‌ترین زمان ممکن، پاسخ سوالات خود را دریافت کنید و از توصیه‌های یک متخصص برجسته بهره‌مند شوید. برای اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره، لطفاً از طریق شماره واتساپ مطب با دکتر صالحی تماس حاصل فرمایید.
سونوگرافی ترنس رکتال
سونوگرافی ترانس‌رکتال (TRUS) یا سونوگرافی پروستات روشی است که در مردان برای بررسی پروستات و بافت‌های اطراف آن به کار می‌رود. در این روش پروب از طریق مقعد وارد بدن می‌شود و تصاویر دقیقی از پروستات ارائه می‌دهد. این نوع سونوگرافی معمولاً زمانی تجویز می‌شود که سطح آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) در آزمایش خون بالا باشد یا پزشک در معاینه به موردی مشکوک شود.
کاربردهای اصلی این روش عبارت‌اند از:
- بررسی پروستات از نظر وجود بافت یا توده غیرطبیعی
- هدایت سوزن در زمان نمونه‌برداری (بیوپسی) از پروستات
- ارزیابی اندازه و شکل پروستات
- بررسی علل ناباروری مانند وجود کیست
- کمک به پزشک در برخی روش‌های درمانی
بسته به نوع سونوگرافی، پروب ممکن است فقط روی سطح شکم حرکت داده شود یا از طریق واژن یا مقعد وارد بدن گردد.
بهترین زمان انجام سونوگرافی شکم و لگن
سونوگرافی شکم و لگن در زنان و مردان تقریباً در هر زمانی قابل انجام است. زنان می‌توانند در هر مرحله از سیکل قاعدگی خود سونوگرافی لگن انجام دهند، اما در برخی شرایط مانند بررسی علت خونریزی‌های غیرطبیعی یا اختلالات قاعدگی، ممکن است پزشک انجام آن را به بعد از پایان پریود موکول کند.
در مواردی که هدف بررسی فولیکول‌ها یا ارزیابی باروری باشد، معمولاً سونوگرافی در روز نهم سیکل قاعدگی انجام می‌شود.
آمادگی های لازم برای سونوگرافی شکم و لگن چیست؟
سونوگرافی شکم و لگن یک روش غیرتهاجمی است که معمولاً به آمادگی خاصی نیاز ندارد، اما در برخی موارد برای دقت بیشتر، رعایت نکاتی توصیه می‌شود:
سونوگرافی شکم:
- از جویدن آدامس خودداری کنید، زیرا می‌تواند باعث ورود هوا به معده شده و کیفیت تصاویر را کاهش دهد.
- معمولاً لازم است حدود ۸ ساعت ناشتا باشید، چراکه معده پُر می‌تواند وضوح تصاویر را کم کند.
- اگر بررسی اندام‌های لگنی مدنظر باشد، یک تا دو ساعت پیش از سونوگرافی مقداری آب بنوشید تا مثانه کمی پُر باشد.
- معمولاً توصیه می‌شود مثانه خالی باشد؛ بنابراین قبل از انجام سونوگرافی می‌توانید دفع ادرار داشته باشید.
سونوگرافی ترانس‌رکتال:
- نیاز است مثانه خالی باشد.
- بین ۱ تا ۴ ساعت پیش از سونوگرافی معمولاً تنقیه انجام می‌شود تا کولون خالی و آماده بررسی باشد.
همچنین اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. در برخی موارد لازم است مصرف بعضی داروها (مانند داروهای رقیق‌کننده خون) چند ساعت قبل از سونوگرافی متوقف شود.
آیا سونوگرافی شکم و لگن عوارضی هم دارد؟
سونوگرافی شکم و لگن به دلیل عدم استفاده از اشعه ایکس روشی ایمن و بی‌خطر محسوب می‌شود. بااین‌حال، در سونوگرافی شکمی پُر بودن مثانه ممکن است کمی ناراحتی ایجاد کند. سونوگرافی واژینال نیز می‌تواند با احساس فشار یا ناراحتی همراه باشد. علاوه‌براین، به دلیل استفاده از پروب با پوشش لاتکس در سونوگرافی واژینال، احتمال بروز حساسیت در برخی افراد وجود دارد.
آیا برای سونوگرافی شکم و لگن باید ناشتا بود؟
برای انجام سونوگرافی شکم بهتر است شب قبل یک وعده غذای سبک میل کرده و حداقل ۸ ساعت پیش از سونوگرافی ناشتا باشید.
کلام آخر
سونوگرافی شکم و لگن روشی ایمن با کاربردهای متنوع است. آمادگی‌های لازم پیش از انجام این سونوگرافی بسته به نوع آن می‌تواند متفاوت باشد. بهتر است پیش از انجام، درباره‌ی شرایط موردنیاز با پزشک مشورت کنید و در صورت مصرف هرگونه دارو، او را مطلع سازید.
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
