زردی نوزاد (Neonatal jaundice) یکی از مشکلات شایع در نوزادان تازه متولد شده است که باعث تغییر رنگ پوست و سفیدی چشم آن‌ها به زردی میشود. این وضعیت به دلیل افزایش سطح بیلی‌روبین در خون (هیپربیلی‌روبینمی) رخ می‌دهد. بیلی‌روبین، رنگدانه‌ای زردرنگ است که از تجزیه طبیعی گلبول‌های قرمز تولید میشود.
در دوران بارداری، وظیفه دفع بیلی‌روبین بر عهده کبد مادر است، اما پس از تولد، کبد نوزاد باید این وظیفه را به عهده بگیرد. در صورتی که عملکرد کبد نوزاد هنوز به طور کامل توسعه نیافته باشد، ممکن است نتواند بیلی‌روبین را به‌طور مؤثر دفع کند، که این امر منجر به تجمع آن در خون و بروز زردی میشود.
در این مقاله از دکتر فاطمه صالحی، به بررسی علل و علائم زردی نوزاد می‌پردازیم و راهکارهای سریع و مؤثر برای درمان آن را معرفی می‌کنیم. همراه ما باشید.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
بهترین متخصص زنان درتهران
دکتر فاطمه صالحی، متخصص زنان و زایمان با فلوشیپ پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، یکی از پزشکان برجسته و با تجربه در حوزه تخصصی خود در تهران هستند. ایشان بیش از ۱۵ سال تجربه حرفه‌ای در زمینه پزشکی و درمان‌های تخصصی زنان و زایمان دارند و به عنوان یکی از متخصصین برجسته در این زمینه شناخته می‌شوند.
دکتر صالحی تحصیلات خود را در دانشگاه علوم پزشکی تهران آغاز کردند و موفق به دریافت مدرک پزشکی عمومی از این دانشگاه شدند. پس از آن، برای ادامه تحصیلات خود، تخصص زنان و زایمان را در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذراندند. علاوه بر این، ایشان دوره فلوشیپ پریناتولوژی را نیز در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذرانده‌اند که این دوره به ایشان توانایی ارائه مراقبت‌های ویژه در دوران بارداری، مراقبت‌های قبل و بعد از زایمان و درمان‌های خاص مربوط به بارداری‌های پرخطر را می‌دهد.
علائم زردی نوزاد
اینکه زردی نوزاد از چه زمانی شروع میشود و چه علائمی دارد، یکی از پرسش‌های رایج والدین است. به طور معمول، زردی نوزادان از روز دوم تا چهارم پس از تولد ظاهر شده و نشانه اصلی آن زرد شدن پوست و سفیدی چشم است.
برای بررسی زردی نوزاد در منزل، می‌توانید پیشانی یا بینی او را در نور طبیعی روز به آرامی فشار دهید. اگر پوست پس از رها کردن فشار، رنگی متمایل به زرد داشته باشد، احتمالاً نوزاد دچار زردی خفیف است. در نوزادان سالم، رنگ پوست پس از فشار دادن باید تنها کمی روشن‌تر از حالت طبیعی دیده شود.
برای دریافت توضیحات کامل‌تر و مشاوره تخصصی در مورد زردی نوزاد و همچنین سایر سوالات مرتبط با سلامت زنان و زایمان، می‌توانید از طریق واتساپ با دکتر فاطمه صالحی در ارتباط باشید. دکتر صالحی با بیش از ۱۵ سال تجربه در حوزه زنان، زایمان و پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، آماده ارائه راهنمایی‌های دقیق و علمی در این زمینه هستند. ارتباط با ایشان از طریق واتساپ این امکان را فراهم می‌کند تا در سریع‌ترین زمان ممکن، پاسخ سوالات خود را دریافت کنید و از توصیه‌های یک متخصص برجسته بهره‌مند شوید. برای اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره، لطفاً از طریق شماره واتساپ مطب با دکتر صالحی تماس حاصل فرمایید.
زردی نوزاد باعث چه میشود؟
اگر زردی نوزاد درمان نشود، سطوح بالای بیلی‌روبین می‌تواند عوارض جدی و خطرناکی به دنبال داشته باشد:
۱. آنسفالوپاتی حاد بیلی‌روبین
بیلی‌روبین برای سلول‌های مغز سمی است. در صورتی که نوزاد زردی شدید داشته باشد، این ماده می‌تواند وارد مغز شده و منجر به ایجاد آنسفالوپاتی حاد بیلی‌روبین شود. درمان فوری می‌تواند از آسیب‌های جدی و پایدار جلوگیری کند. علائم این بیماری شامل موارد زیر است:
- مشکل در بیدار شدن از خواب
- گریه با صدای بلند
- تغذیه ضعیف یا مکیدن نامناسب
- قوس‌زدن گردن و بدن به سمت عقب
- تب
۲. کرنیکتروس
در صورت طولانی شدن زردی، خطر ابتلا به کرنیکتروس افزایش می‌یابد. این بیماری ناشی از آسیب دائمی مغز در اثر آنسفالوپاتی حاد بیلی‌روبین است و ممکن است به علائم زیر منجر شود:
- حرکات غیر ارادی و غیرقابل کنترل (فلج مغزی آتتوئید)
- نگاه دائمی به سمت بالا
- از دست دادن شنوایی
- رشد نادرست مینای دندان
زردی نوزاد به چه علت است؟
بیلی‌روبین اضافی علت اصلی زردی نوزاد پس از تولد است. این ماده رنگدانه‌ای طبیعی است که از تجزیه گلبول‌های قرمز خون آزاد میشود. نوزادان در روزهای اول زندگی نسبت به بزرگسالان گلبول قرمز بیشتری تولید می‌کنند که به سرعت تجزیه میشود.
کبد به طور طبیعی بیلی‌روبین را از جریان خون می‌گیرد و آن را به روده منتقل می‌کند. اما در نوزادان تازه متولد‌شده، کبد به دلیل نابالغ بودن نمی‌تواند بیلی‌روبین را به سرعت پردازش کرده و از خون خارج کند. این امر باعث افزایش سطح بیلی‌روبین و بروز زردی میشود. این نوع زردی که به شرایط طبیعی نوزاد مربوط میشود، «زردی فیزیولوژیک» نامیده میشود و معمولاً در روز دوم یا سوم زندگی نوزاد ظاهر میشود.
با این حال، گاهی اوقات یک اختلال زمینه‌ای می‌تواند باعث بروز زردی شود. در چنین شرایطی، علائم ممکن است زودتر یا دیرتر از زردی فیزیولوژیک بروز کنند. این اختلالات شامل موارد زیر هستند:
- خونریزی داخلی
- عفونت خون (سپسیس)
- عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی
- ناسازگاری گروه خونی مادر و نوزاد
- اختلالات عملکردی کبد
- آترزی صفراوی (وضعیتی که در آن مجاری صفراوی نوزاد مسدود یا دچار اسکار می‌شوند)
- کمبود آنزیم‌ها
- وجود ناهنجاری در گلبول‌های قرمز که باعث تجزیه سریع آن‌ها میشود
عوامل خطر Neonatal jaundice
عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به زردی، به‌ویژه نوع شدید آن، را افزایش دهند عبارتند از:
- تولد نوزاد نارس: نوزادی که قبل از هفته ۳۸ بارداری به دنیا می‌آید ممکن است نتواند بیلی‌روبین را به‌طور مؤثر پردازش کند. علاوه بر این، این نوزادان ممکن است به خوبی شیر نخورند و مدفوع کمتری داشته باشند که در نتیجه، دفع بیلی‌روبین از طریق مدفوع کاهش می‌یابد.
- کبودی قابل‌توجه هنگام تولد: نوزادانی که در حین زایمان کبود می‌شوند ممکن است به دلیل تجزیه گلبول‌های قرمز خون، افزایش سطح بیلی‌روبین را تجربه کنند.
- گروه خونی: در صورتی که گروه خونی مادر با جنین متفاوت باشد، ممکن است نوزاد آنتی‌بادی‌هایی از مادر دریافت کند که باعث تجزیه سریع‌تر گلبول‌های قرمز او میشود.
- تغذیه با شیر مادر: در برخی موارد، زردی نوزاد می‌تواند به دلیل مشکلات مربوط به شیر مادر باشد. نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، به‌ویژه اگر مواد مغذی کافی دریافت نکنند، بیشتر در معرض خطر زردی قرار دارند. با این حال، به دلیل فواید فراوان شیردهی، این روش همچنان توصیه میشود. تنها نکته مهم این است که مطمئن شوید نوزاد شما به اندازه کافی تغذیه میشود و بدن او هیدراته است.
- نژاد: تحقیقات نشان می‌دهد که نوزادان با اصالت آسیای شرقی بیشتر از سایر نوزادان در معرض خطر ابتلا به زردی قرار دارند.
روش تشخیص زردی نوزاد
متخصص اطفال معمولاً می‌تواند زردی را بر اساس ظاهر کودک تشخیص دهد، اما اندازه‌گیری سطح بیلی‌روبین خون ضروری است زیرا شدت بیماری و روند درمان را مشخص می‌کند.
برای انجام تست زردی، خون از کف پای نوزاد گرفته میشود. در صورتی که نشانه‌هایی از وجود اختلال زمینه‌ای در ایجاد زردی وجود داشته باشد، ممکن است پزشک آزمایش‌های تکمیلی دیگری را نیز درخواست کند.
بهترین درمان زردی نوزاد
نوردرمانی (فوتوتراپی): یکی از بهترین روش‌ها برای درمان زردی نوزاد استفاده از لامپ‌های خاصی است که نور طیف سبز-آبی ساطع می‌کنند. این نور باعث تغییر شکل مولکول‌های بیلی‌روبین به گونه‌ای میشود که بتوانند از طریق ادرار و مدفوع دفع شوند.
ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIg): اگر علت زردی نوزاد به تفاوت گروه خونی مادر و نوزاد مربوط باشد، استفاده از داروی IVIg می‌تواند به کنترل زردی کمک کند و نیاز به انتقال خون را کاهش دهد.
انتقال خون: در صورتی که زردی شدید باشد و به سایر درمان‌ها پاسخ ندهد، نوزاد ممکن است به انتقال خون نیاز پیدا کند. این روش شامل برداشتن مقادیر کمی از خون نوزاد و جایگزینی آن با خون فرد اهداکننده است که منجر به رقیق شدن بیلی‌روبین و آنتی‌بادی‌های مادر میشود.
روش درمان زردی نوزاد در خانه
اگر زردی نوزاد شدید نباشد، پزشک ممکن است تغییراتی در برنامه تغذیه کودک پیشنهاد دهد تا سطح بیلی‌روبین کاهش یابد. این تغییرات شامل موارد زیر هستند:
- تغذیه مکرر: تغذیه مکرر به نوزاد کمک می‌کند شیر بیشتری دریافت کند، که در نتیجه دفعات اجابت مزاج افزایش یافته و بیلی‌روبین از طریق مدفوع دفع میشود. نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند باید در چند روز اول زندگی حدوداً ۸ تا ۱۲ بار شیر بخورند. نوزادانی که شیر خشک می‌خورند باید در هفته اول هر ۲ تا ۳ ساعت یک‌بار ۳۰ تا ۶۰ میلی‌لیتر شیر خشک دریافت کنند.
- تغذیه تکمیلی: اگر نوزاد در تغذیه با شیر مادر مشکل داشته باشد، وزن از دست بدهد یا دچار کم‌آبی شود، پزشک ممکن است استفاده از شیر خشک یا شیر دوشیده‌شده را پیشنهاد کند. در برخی موارد، پزشک ممکن است توصیه کند چند روز فقط شیر خشک به نوزاد داده شود و پس از آن، شیردهی از سر گرفته شود.
زردی در نوزادان چقدر طول می کشد؟
مدت زمان زردی نوزاد به نوع تغذیه او مرتبط است. در نوزادانی که شیر خشک می‌خورند، زردی معمولاً در عرض ۲ هفته به‌طور طبیعی برطرف میشود. اما در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، زردی ممکن است تا یک ماه یا بیشتر ادامه یابد.
کلام پایانی
زردی نوزاد ممکن است برای والدین نگران‌کننده باشد، اما معمولاً مسأله‌ای جدی نیست و به‌طور طبیعی برطرف میشود. با این حال، اگر زردی شدید درمان نشود، می‌تواند خطرناک باشد و به عوارض جدی منجر شود. اگر نگران وضعیت سلامتی نوزاد خود هستید، بهتر است با متخصص اطفال مشورت کنید.
