درد زایمان از دیرباز به‌عنوان یکی از لحظات بسیار دردناک توصیف شده است. هرچند فشار شدید ناشی از وضع‌حمل قابل انکار نیست، اما با استفاده از روش‌های مختلف و افزایش آگاهی مادر، می‌توان میزان درد زایمان را کاهش داد و تجربه‌ای مثبت از این مرحله داشت.
درد زایمان عمدتاً ناشی از انقباضات عضلانی رحم و فشار وارد شده بر دیواره آن است. فشار نوزاد به مثانه و روده، کشیده شدن مجرای زایمان و واژن از علل اصلی این درد محسوب می‌شود و نشان‌دهنده آغاز فرآیند تولد نوزاد است.
شاید تاکنون در فیلم‌ها یا از زنان باردار اطراف خود شنیده‌اید که تولد طبیعی را به‌عنوان تجربه‌ای سخت و همراه با درد شدید توصیف می‌کنند. اما واقعاً درد زایمان چگونه است و یک زن باردار چه میزان فشار را تجربه می‌کند؟
درد زایمان چگونه است؟
هر زن تجربه منحصر به فردی از زایمان دارد. در واقع، احساس درد یک پدیده ذهنی است که در هر فرد به‌طور متفاوتی بروز می‌کند. به همین دلیل، نمی‌توان شدت و نوع درد زایمان یک زن را با آنچه دیگران تجربه کرده‌اند، مانند مادر یا خواهرش، مقایسه کرد.
مهم‌ترین نکته این است که دردهای ناشی از وضع‌حمل را می‌توان با استفاده از روش‌های دارویی و راهکارهای اصولی مدیریت کرد. تحقیقات نشان داده‌اند که فشار ناشی از زایمان تنها یک احساس فیزیکی نیست؛ بلکه تحت تأثیر عوامل ذهنی مانند ترس‌ها، خاطرات شخصی، رفتار و تجربه فرد از درد نیز قرار دارد.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی😍
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
درد زایمان واقعا چه حسی دارد؟
درد هنگام وضع‌حمل معمولاً به‌صورت انقباضات و فشارهای شدید با فواصل زمانی مشخص بروز می‌کند. از این رو، شدت این درد در طول زایمان ثابت نیست و ممکن است تغییر کند. اگر مادر باردار به این موضوع توجه کند که این درد هدفمند، متناوب و پیش‌بینی‌شده است و بخشی از فرآیند طبیعی به‌دنیا آمدن کودک به شمار می‌رود، ممکن است راحت‌تر بتواند آن را تحمل کند.
عوامل تاثیرگذار درد وضع‌حمل
دردهای زایمان برای هر زن تجربه‌ای منحصر به فرد است و می‌تواند از یک زن به زن دیگر و حتی در حاملگی‌های مختلف به‌طور کامل متفاوت باشد. شدت درد در مراحل مختلف زایمان به عوامل مختلفی وابسته است، از جمله:
توانایی انقباضات: قدرت و شدت انقباضات رحمی می‌تواند بر میزان درد تأثیر بگذارد.
اندازه و وضعیت نوزاد: نحوه قرارگیری نوزاد در لگن و وضعیت ایده‌آل او برای زایمان.
استفاده از داروی پیتوسین: مصرف این دارو که نسخه مصنوعی هورمون اکسی‌توسین است و به تحریک انقباضات رحم کمک می‌کند.
آستانه درد مادر: تحمل فردی درد و حساسیت به آن.
سرعت زایمان: سرعت پیشرفت زایمان و چگونگی طی مراحل آن.
ژنتیک و تجربیات شخصی شما نیز می‌توانند بر توانایی و آستانه تحمل دردهای زایمان تأثیر بگذارند. عوامل دیگری مانند حمایت عاطفی، ترس، اضطراب و شنیدن تجربیات مثبت یا منفی از زایمان نیز می‌توانند بر درک شما از این فرایند تأثیر بگذارند.
علائم درد زایمان
اکثر زنان باردار علائم درد زایمان را به‌صورت گرفتگی در ناحیه شکم و کشاله ران همراه با احساس فشار نسبتا شدید توصیف کرده‌اند. معمولاً این دردها در نواحی پهلو و ران با فواصل زمانی مشخص بروز می‌کنند و به مرور این فواصل کاهش می‌یابد.
برخی زنان گزارش کرده‌اند که دردهای زایمان مشابه دردهای شدید قاعدگی است، در حالی که دیگران این درد را به‌عنوان فشار شدید یا امواجی قوی شبیه به گرفتگی‌های ناشی از اسهال توصیف کرده‌اند. به‌طور کلی، دردهای زایمان شامل انقباضات شکمی و لگنی، احساس فشار در نواحی پشت، و همچنین در فاصله واژن و مقعد، و همچنین فشار بر روی روده و مثانه است که در طول زایمان طبیعی ممکن است افزایش یابد.
انواع درد زایمان طبیعی
شدت درد در مراحل مختلف زایمان برای هر فرد به‌طور متفاوتی بروز می‌یابد. با این حال، به‌طور کلی می‌توان انواع درد زایمان و مراحل آن را به شرح زیر دسته‌بندی کرد:
1. درد ابتدایی
اگر برای اولین بار در حال تجربه زایمان هستید، فشار ابتدایی ممکن است حدود 6 ساعت یا بیشتر طول بکشد. در این مرحله، دهانه رحم نازک شده و حدود 3 تا 4 سانتی‌متر باز می‌شود. دردهای اولیه زایمان با انقباضات خفیف همراه است که به مدت 30 تا 60 ثانیه ادامه می‌یابد و معمولاً هر 5 تا 20 دقیقه یکبار احساس می‌شود. به تدریج، این انقباضات افزایش یافته و شدت آن‌ها بیشتر می‌شود.
2. درد فعال زایمان
این مرحله از درد ممکن است حدود 2 تا 8 ساعت به طول بینجامد. در این زمان، دهانه رحم به حدود 7 سانتی‌متر باز می‌شود و مادر باردار انقباضات قوی‌تر و طولانی‌تری را با فاصله زمانی کمتر تجربه می‌کند. در این مرحله، می‌توانید از پرستار درخواست داروی مسکن برای کاهش درد کنید.
3. درد انتقالی
دردهای این مرحله از زایمان به مدت حدود 1 ساعت ادامه می‌یابد و بسیار شدید است، زیرا دهانه رحم به 10 سانتی‌متر باز می‌شود. در این مرحله، به‌ویژه در مرحله انتقالی، انقباضات بسیار شدید و با فواصل نزدیک به‌هم را تجربه خواهید کرد.
علاوه بر این، ممکن است در نواحی کمر، پهلوها و کشاله ران نیز درد شدیدی احساس کنید و برخی از زنان باردار حالت تهوع پیدا کنند. فشار اضافی در این مرحله ناشی از حرکت نوزاد در کانال زایمان است که به احساس فشار و درد بیشتر می‌افزاید.
4. درد فشار
درد ناشی از فشار آوردن که به شدت بالا است، معمولاً بین چند دقیقه تا 3 ساعت ادامه دارد. در این مرحله، شما احساس فشارهای قوی و تمایل به خارج کردن نوزاد دارید. بسیاری از زنان باردار گزارش می‌کنند که این فشارهای شدید ممکن است به طور موقت موجب کاهش درد شوند. پس از مشاهده سر نوزاد، به‌دلیل کشیده شدن دهانه واژن، ممکن است احساس سوزش در اطراف آن داشته باشید.
5. درد زایمان جفت
این مرحله از زایمان معمولاً حداکثر 30 دقیقه طول می‌کشد و برای مادر نسبتاً آسان است. با انقباضات خفیف رحم، جفت به‌راحتی خارج می‌شود و در صورت بروز هرگونه مشکل، تیم مراقبت‌های ویژه اتاق عمل به شما کمک خواهند کرد. در اغلب موارد، مادران در این مرحله نوزاد خود را در آغوش دارند و به‌طور کلی درد ناشی از خروج جفت را کمتر احساس می‌کنند.
روش کاهش درد زایمان
بسیاری از زنان باردار هنگامی که صحبت از زایمان طبیعی می‌شود، دچار استرس و نگرانی می‌شوند که این موضوع می‌تواند موجب افزایش عصبانیت آن‌ها شود. با این حال، می‌توانید از راهکارهای مؤثر و اصولی قبل و در طول زایمان برای کاهش درد استفاده کنید.
قبل از زایمان
رعایت یک برنامه ورزشی منظم، مانند یوگای بارداری، به کنترل فشار خون، مدیریت وزن و حفظ خلق‌وخو کمک می‌کند. همچنین، این برنامه می‌تواند به بهبود تناسب فرم بدن مادر برای زایمان یاری رساند.
شرکت در کلاس‌های آمادگی زایمان به شما و همسرتان کمک می‌کند تا با آرامش بیشتری زایمان کنید و احساس بهتری تجربه کنید. در این کلاس‌ها، روش‌های لازم برای زایمان طبیعی راحت‌تر آموزش داده می‌شود.
مصرف غذاهای مقوی و ویتامین‌های بارداری نیز به رشد سالم نوزاد و تأمین انرژی مورد نیاز شما برای زایمان کمک می‌کند.
توجه به موقعیت نوزاد نیز می‌تواند بر کاهش درد زایمان تأثیرگذار باشد. اگر نوزاد در موقعیت مناسب قرار داشته باشد و به‌طور عرضی یا بریچ نباشد، مادر ممکن است درد کمتری را تجربه کند.
در طول زایمان
برای مدیریت بهتر درد زایمان، می‌توانید از تکنیک‌های تنفسی استفاده کنید تا بر انقباضات شدیدتر تمرکز کنید و درد را کاهش دهید.
زایمان در آب یکی از روش‌های موثر برای کاهش درد است، اما اگر این گزینه برای شما مناسب نیست، دوش گرفتن نیز می‌تواند به تسکین درد کمک کند.
ماساژهای 15 دقیقه‌ای، مانند ماساژ دست، پشت، پا یا شانه، می‌تواند به مدیریت بهتر درد کمک کند.
گوش دادن به موسیقی مورد علاقه‌تان در طول زایمان به آرامش ذهنی و کنترل استرس و فشار خون کمک می‌کند. محققان پیشنهاد می‌کنند که با شروع دردهای ابتدایی زایمان، به موسیقی مورد علاقه‌تان گوش دهید.
آهسته قدم زدن، حرکت بر روی توپ زایمان و رقص آرام می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
برای کاهش حالت تهوع که ممکن است با شروع درد زایمان همراه باشد، می‌توانید از رایحه درمانی با استفاده از عطرهای نعنا، اسطوخودوس یا روغن‌های مرکبات بهره ببرید.
در صورت ضرورت، می‌توانید از پزشک خود درخواست کنید تا داروی مسکن داخل وریدی یا داروی اپیدورال برای کاهش درد تزریق کند.
سخن پایانی
هیچ زنی نمی‌تواند با قطعیت بگوید درد زایمان چگونه خواهد بود، چرا که این تجربه ممکن است در هر زایمان و حتی در هر مرحله از زایمان یک زن متفاوت باشد. با این حال، نباید به خاطر تفاوت‌های فردی و نگرانی‌های احتمالی از زایمان طبیعی ترسید یا دچار استرس شد.
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
