زایمان سزارین روشی جراحی است که با ایجاد برش در شکم و رحم برای تولد نوزاد انجام می‌شود. زمانی که زایمان طبیعی ممکن یا ایمن نباشد، پزشک این روش را توصیه می‌کند. اگرچه اغلب بی‌خطر است، اما جزو جراحی‌های سنگین محسوب می‌شود. در این مقاله با مراحل انجام سزارین، دلایل، مزایا، خطرات و نکات بهبودی پس از آن آشنا می‌شوید.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
بهترین متخصص زنان درتهران
دکتر فاطمه صالحی، متخصص زنان و زایمان با فلوشیپ پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، یکی از پزشکان برجسته و با تجربه در حوزه تخصصی خود در تهران هستند. ایشان بیش از ۱۵ سال تجربه حرفه‌ای در زمینه پزشکی و درمان‌های تخصصی زنان و زایمان دارند و به عنوان یکی از متخصصین برجسته در این زمینه شناخته می‌شوند.
دکتر صالحی تحصیلات خود را در دانشگاه علوم پزشکی تهران آغاز کردند و موفق به دریافت مدرک پزشکی عمومی از این دانشگاه شدند. پس از آن، برای ادامه تحصیلات خود، تخصص زنان و زایمان را در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذراندند. علاوه بر این، ایشان دوره فلوشیپ پریناتولوژی را نیز در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذرانده‌اند که این دوره به ایشان توانایی ارائه مراقبت‌های ویژه در دوران بارداری، مراقبت‌های قبل و بعد از زایمان و درمان‌های خاص مربوط به بارداری‌های پرخطر را می‌دهد.
زایمان سزارین چیست؟
سزارین یکی از روش‌های زایمان است که به‌عنوان جایگزینی برای زایمان طبیعی انجام می‌شود. در این روش، نوزاد به‌جای عبور از کانال زایمان و دهانه رحم، از طریق برشی در شکم مادر متولد می‌شود. این جراحی سنگین تنها زمانی انجام می‌شود که زایمان طبیعی امکان‌پذیر یا ایمن نباشد. معمولاً زایمان سزارین پس از هفته ۳۹ بارداری انجام می‌شود تا نوزاد فرصت کافی برای رشد داشته باشد، اما در موارد خاص و شرایط پرخطر، ممکن است پیش از این زمان انجام شود.
دلایل زایمان سزارین: چرا سزارین انجام می‌شود؟
زایمان سزارین معمولاً زمانی انجام می‌شود که زایمان طبیعی یا واژینال سلامت مادر یا نوزاد را به خطر بیندازد. به‌طور کلی، دلایل انجام سزارین در یکی از سه دسته زیر قرار می‌گیرند:
دسته اول: نشانه‌های پزشکی
- عدم تناسب سر و لگن (CPD): سر یا بدن نوزاد برای عبور از لگن مادر بیش از حد بزرگ است.
- جفت سرراهی: جفت روی دهانه رحم قرار گرفته و خروج نوزاد را مسدود می‌کند.
- وضعیت عرضی جنین: جنین به‌صورت افقی در رحم قرار دارد و امکان زایمان طبیعی را دشوار می‌کند.
- فشردگی بند ناف: بند ناف دور گردن یا بدن نوزاد پیچیده یا بین سر نوزاد و لگن گیر کرده است.
- افتادگی بند ناف: بند ناف پیش از نوزاد از دهانه رحم خارج می‌شود.
- جدا شدن زودهنگام جفت: جفت پیش از تولد از دیواره رحم جدا می‌شود.
- زایمان بریچ: پاها یا باسن نوزاد به‌جای سر در پایین رحم قرار دارد.
- توقف در روند زایمان: انقباض‌های رحم مؤثر نیست یا حرکت نوزاد متوقف شده است.
- پارگی زودرس کیسه آب: کیسه آب قبل از هفته ۳۸ بارداری پاره می‌شود.
- سرکلاژ دهانه رحم: برای جلوگیری از زایمان زودرس، دهانه رحم با بخیه بسته شده است.
دسته دوم: عوامل سلامت مادر
- ابتلا به بیماری: وجود بیماری‌هایی مانند قلبی، فیبروم رحم، شکستگی لگن، دیابت یا فشار خون بالا در مادر باردار.
- خطر مشکلات جدی: شرایطی مثل پارگی پرینه، مشکلات کنترل مثانه، افتادگی اندام‌های لگن و بی‌اختیاری ادرار که در زایمان طبیعی شایع است.
- سابقه سزارین قبلی: داشتن زایمان سزارین قبلی که توانایی زایمان طبیعی را کاهش داده باشد.
- چاقی: اضافه‌وزن مادر که روند زایمان طبیعی را دشوار می‌کند.
- سابقه جراحی رحم: انجام جراحی‌های قبلی در رحم که خطر پارگی زخم را افزایش می‌دهد.
- سابقه هیستروتومی: شکافته شدن رحم به‌دنبال اتفاقات ناگوار مثل مرگ جنین داخل رحم.
- سابقه جراحی ترمیمی دهانه رحم و واژن: انجام جراحی‌های زیبایی یا ترمیمی واژن و دهانه رحم.
دسته سوم: ملاحظات سلامت جنین
- حاملگی چندقلو: بارداری دوقلو یا چندقلو در مادر.
- محدودیت رشد: وجود ناهنجاری‌های مادرزادی یا مشکلات محدودکننده رشد نوزاد.
- نشانه‌های زجر جنینی: مشاهده علائم زجر جنینی مانند ضربان قلب غیرطبیعی نوزاد توسط پزشک.
- انتقال بیماری‌های مادر: ابتلای مادر به عفونت‌هایی مانند HIV یا تبخال تناسلی هنگام زایمان که احتمال انتقال به جنین وجود دارد.
انواع زایمان سزارین: انتخابی یا اورژانسی؟
عمل سزارین به دو نوع انتخابی و اورژانسی تقسیم می‌شود. در سزارین انتخابی، عمل بدون فوریت پزشکی و در زمان مقرر انجام می‌گیرد، اما سزارین اورژانسی نیازمند انجام سریع جراحی است تا سلامت مادر و نوزاد حفظ شود.
۱. سزارین انتخابی (برنامه‌ریزی‌شده)
در زایمان سزارین انتخابی، مادر از زمان و روش زایمان آگاهی دارد. اگر بی‌حسی موضعی استفاده شود، پزشک با تزریق بی‌حسی به ناحیه نخاعی کمر، باعث بی‌حسی مادر می‌شود تا در حالی که هوشیار است، دردی احساس نکند. سپس شکم و رحم با برش باز شده و نوزاد از همان محل خارج می‌شود. مادر صدای نوزاد را می‌شنود، او را می‌بیند و در آغوش می‌گیرد. برخی مادران بلافاصله پس از تولد قادر به شروع شیردهی هستند.
گاهی نوزادان سزارینی ممکن است مشکلات تنفسی داشته باشند که پس از اطمینان از سلامت نوزاد، مادر می‌تواند او را در آغوش بگیرد. پزشک سپس جفت را خارج و برش‌ها را بخیه می‌زند. این پروسه معمولاً بین ۴۵ دقیقه تا یک ساعت طول می‌کشد.
۲. سزارین اورژانسی
در سزارین اورژانسی، عمل جراحی با سرعت و فوریت بسیار بالاتری نسبت به زایمان سزارین انتخابی انجام می‌شود. این نوع جراحی زمانی ضروری است که جنین به اندازه کافی اکسیژن دریافت نکند یا ضربان قلبش ناپایدار باشد. در این حالت، پزشک ابتدا با بی‌حسی موضعی یا بیهوشی کامل درد مادر را کنترل می‌کند و سپس جنین را سریعاً از رحم خارج می‌کند تا به کمک تجهیزات پزشکی، وضعیت حیاتی او تثبیت شود.
بارداری دوم بعد از سزارین
بهبودی مادر پس از زایمان سزارین معمولاً زمان بیشتری نسبت به زایمان طبیعی نیاز دارد. به همین دلیل توصیه می‌شود بین زمان جراحی و بارداری بعدی حداقل ۶ ماه فاصله باشد تا زخم جراحی به خوبی ترمیم شود. با این حال، پزشک پس از بررسی شرایط جسمانی مادر ممکن است بارداری مجدد را تا ۱۲ تا ۱۸ ماه محدود کند. هرچه این فاصله طولانی‌تر باشد، بافت زخم قوی‌تر شده و خطر آسیب کاهش می‌یابد.
مادرانی که از وضعیت جسمانی مناسبی برخوردارند، می‌توانند در بارداری بعدی نوع زایمان خود را (سزارین یا طبیعی) انتخاب کنند.
روش‌های زایمان سزارین: بی‌حسی یا بیهوشی؟
جراحی زایمان سزارین تنها یک روش دارد و آن خارج کردن نوزاد از طریق برش روی شکم مادر است؛ تفاوت اصلی در نوع بی‌حسی یا بیهوشی مادر است.
۱. بی‌حسی موضعی
زمانی که نیاز به بیهوشی کامل مادر نیست، پزشک با یکی از دو روش زیر قسمت پایین‌تنه را بی‌حس می‌کند:
- بی‌حسی بلوک نخاعی: در این روش، مایع بی‌حسی مستقیماً به فضای اطراف طناب نخاعی تزریق می‌شود.
- بی‌حسی اپیدورال: در این روش، مایع بی‌حسی به ناحیه پایین کمر اما خارج از کیسه نخاعی وارد می‌شود.
۲. بیهوشی
در مواقع اضطراری که امکان بی‌حسی نخاعی برای مادر وجود ندارد و بیهوشی ضروری است، پزشک با تزریق داروی بیهوشی، مادر را ظرف ۱۰ تا ۲۰ ثانیه به خواب عمیق و بدون درد فرو می‌برد.
برای دریافت توضیحات کامل‌تر و مشاوره تخصصی در مورد زایمان سزارین و همچنین سایر سوالات مرتبط با سلامت زنان و زایمان، می‌توانید از طریق واتساپ با دکتر فاطمه صالحی در ارتباط باشید. دکتر صالحی با بیش از ۱۵ سال تجربه در حوزه زنان، زایمان و پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، آماده ارائه راهنمایی‌های دقیق و علمی در این زمینه هستند. ارتباط با ایشان از طریق واتساپ این امکان را فراهم می‌کند تا در سریع‌ترین زمان ممکن، پاسخ سوالات خود را دریافت کنید و از توصیه‌های یک متخصص برجسته بهره‌مند شوید. برای اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره، لطفاً از طریق شماره واتساپ مطب با دکتر صالحی تماس حاصل فرمایید.
آمادگی‌های لازم برای سزارین
هر جراحی نیازمند آمادگی قبلی است و ورود به اتاق سزارین هم از این قاعده مستثنی نیست. قبل از انجام جراحی باید موارد زیر را مشخص کنید:
- آزمایش خون: این آزمایش‌ها برای تعیین سطح هموگلوبین و گروه خونی مادر انجام می‌شود تا در صورت نیاز به انتقال خون در حین زایمان، اطلاعات لازم در دسترس باشد. گاهی آزمایش سرعت لخته شدن خون نیز ضروری است.
- سونوگرافی: آخرین سونوگرافی به منظور بررسی وضعیت قرارگیری جنین در رحم و آمادگی او برای زایمان انجام می‌شود.
- ضبط نوار قلب جنین (ECG): پزشک با انجام الکتروکاردیوگرام، سلامت ضربان قلب جنین را ارزیابی می‌کند.
- آماده‌سازی فضای منزل: برای فراهم کردن محیطی مناسب جهت استراحت مادر و نوزاد، بهتر است تمامی وسایل موردنیاز کودک در نزدیکی محل استراحت مادر قرار گیرد.
- رعایت نکات بهداشتی: قبل از جراحی، پاک کردن آرایش، لاک ناخن، برداشتن لنزهای چشمی، پیرسینگ و جواهرات الزامی است. همچنین در خصوص اصلاح و آماده‌سازی پوست بهتر است با پزشک مشورت کنید.
در طول عمل سزارین چه اتفاقی می‌افتد؟
بی‌حسی یا بیهوشی در زایمان سزارین طبق روشی که پیش‌تر توضیح دادیم انجام می‌شود. ابتدا پزشک شکم مادر را ضدعفونی کرده و برای تزریق مایعات مانند آنتی‌بیوتیک، سرنگی به بازوی او متصل می‌کند. همچنین یک سوند ادراری برای تخلیه مثانه قرار داده می‌شود. سپس مراحل زیر به ترتیب اجرا می‌شود:
- برش شکم: پزشک یک شکاف افقی روی دیواره شکم، معمولاً نزدیک به خط موی ناحیه شرمگاهی، ایجاد می‌کند.
- برش رحم: در مرحله بعد، رحم با یک برش افقی در قسمت پایین باز می‌شود. بسته به موقعیت جنین و شرایط خاص مانند احتمال زایمان زودرس، شکل و محل برش ممکن است متفاوت باشد.
- خارج کردن نوزاد: پزشک نوزاد را از طریق برش رحم خارج کرده و دهان و بینی او را پاک می‌کند.
- اطمینان از سلامت نوزاد: پس از تایید تنفس طبیعی کودک، او را به مادر می‌دهند.
- بریدن بند ناف و خارج کردن جفت: در پایان، بند ناف قطع شده و جفت از رحم بیرون آورده می‌شود. سپس محل برش‌ها با بخیه بسته می‌شود.
خطرات و عوارض زایمان سزارین چیست؟
اگرچه این جراحی برای کاهش خطرات زایمان طبیعی انجام می‌شود، اما خود نیز بدون ریسک نیست و مانند سایر عمل‌های جراحی سنگین، می‌تواند عوارضی به همراه داشته باشد که باید به آن‌ها توجه کرد، از جمله:
- عفونت محل برش؛
- خون‌ریزی شدید؛
- تشکیل لخته خون؛
- آسیب احتمالی به اندام‌های داخلی مانند مثانه، روده و رحم؛
- آسیب ناخواسته به نوزاد (مثل بریدگی) در موارد نادر؛
- عوارض مربوط به بیهوشی؛
- درد مزمن در ناحیه لگن؛
- مشکلات موقتی در تنفس نوزاد (تاکی‌پنه گذرا)؛
- افزایش احتمال پارگی رحم در محل اسکار؛
- بالا رفتن ریسک جفت سرراهی، چسبندگی جفت و مشکلات مشابه در بارداری‌های بعدی.
مزایای زایمان سزارین چیست؟
مزایای زایمان سزارین به شرایط بارداری و میزان خطرات آن وابسته است. اصلی‌ترین مزیت این روش، افزایش ایمنی در موارد بارداری‌های پرخطر است. زمانی که زایمان طبیعی به تشخیص پزشک برای مادر یا نوزاد مخاطره‌آمیز باشد، سزارین انجام می‌شود تا خطرات به حداقل برسد.
در این نوع زایمان:
- استرس مادر کاهش می‌یابد؛
- احتمال مشکلات لگنی مادر و کمبود اکسیژن برای نوزاد به حداقل می‌رسد؛
- والدین با دانستن تاریخ دقیق زایمان، امکان برنامه‌ریزی بهتر را دارند.
علاوه بر این، میزان عفونت و خون‌ریزی کمتر بوده و بهبودی مادران پس از جراحی زایمان سزارین معمولاً سریع‌تر انجام می‌شود.
سزارین چه حسی دارد؟
در هر دو روش بی‌حسی و بیهوشی، مادر در طول زایمان هیچ درد یا فشاری را احساس نمی‌کند. پس از پایان اثر بی‌حسی، درد محل برش شروع می‌شود.
آیا سزارین بی خطر است؟
جراحی سزارین چقدر طول می کشد؟
کلام آخر
زایمان سزارین به‌عنوان روشی ایمن و کم‌خطر در برخی موارد برای حفظ سلامت مادر و نوزاد ضروری است. با این حال، این نوع زایمان کاملاً بی‌خطر نیست و تنها با رعایت مراقبت‌های پس از جراحی می‌توان دوره بهبودی را به بهترین نحو طی کرد. برای دریافت اطلاعات کامل‌تر درباره خطرات و عوارض احتمالی این جراحی، هم‌اکنون از متخصصان زنان و زایمان سایت دکتر فاطمه صالحی مشاوره بگیرید.
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
