آزمایشات سه ماه سوم بارداری

غربالگری سه ماه سوم بارداری آخرین مرحله از بررسی‌های سلامت مادر و جنین است که از هفته ۲۷ بارداری تا زمان زایمان انجام می‌شود. این مرحله شامل آزمایش خون و سونوگرافی است که برای ارزیابی سلامت جفت، اندازه و آناتومی جنین و دیگر موارد حیاتی انجام می‌شود. این آزمایش‌ها به مادر کمک می‌کنند تا آمادگی لازم برای زایمان در هفته‌های پایانی بارداری را پیدا کند. در این مطلب با ما همراه باشید تا جزئیات زمان‌بندی و فرآیند آزمایشات غربالگری سه ماه سوم بارداری را بهتر بشناسید.

در سه ماه سوم بارداری، پزشکان برای ارزیابی سلامت مادر و جنین آزمایشات تشخیصی متعددی را تجویز می‌کنند. این آزمایشات کاملاً ایمن هستند و هیچ‌گونه عارضه‌ای به همراه ندارند. طی این آزمایشات، مواردی همچون ضربان قلب جنین، وضعیت جنین در رحم، بررسی اختلالات مادرزادی، عفونت‌های باکتریایی و موارد دیگر مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. برای اطمینان از ریسک بارداری و سلامت جنین، مشورت با پزشک درباره بهترین زمان برای انجام غربالگری سه ماه سوم بارداری ضروری است.

اگر می‌خواهید با آزمایشات غربالگری سه ماه سوم بارداری بیشتر آشنا شوید، ادامه مقاله را از دست ندهید. همچنین، اکنون دیگر نیازی به مراجعه به آزمایشگاه برای انجام این آزمایش‌ها نخواهید داشت.

آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی

دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.

آزمایش غربالگری سوم بارداری چیست؟

با آغاز سه ماه سوم بارداری، پزشک یا مامای شما برنامه ویزیت‌های دوران بارداری را از ماهانه به هر دو هفته یک‌بار تغییر می‌دهد. این تغییر بستگی به وضعیت سلامتی شما و رشد و تکامل جنین دارد.

در این دوره، جنین همچنان به رشد خود ادامه می‌دهد و سیستم‌های بدن آن بالغ می‌شود. ممکن است در این مدت احساس ناراحتی بیشتری داشته باشید، زیرا افزایش وزن خواهید داشت و احتمالاً انقباض‌های کاذب زایمان را تجربه خواهید کرد.

در هفته‌های پایانی بارداری (تقریباً از هفته سی و هشتم)، ممکن است معاینه لگنی برای ارزیابی گشاد شدن دهانه رحم انجام شود. پزشک شما در این مرحله درباره هرگونه انقباض از شما سوال کرده و در مورد زایمان و آزمایش‌های لازم در این دوره صحبت خواهد کرد.

پزشک شما در این زمان با تجویز آزمایش‌های خاص، وضعیت رشد و تکامل جنین و همچنین سلامت شما را بررسی کرده و آمادگی بدنی شما برای زایمان را ارزیابی می‌کند. این آزمایش‌ها می‌توانند شامل اندازه‌گیری‌هایی مانند فشار خون و وزن مادر، و همچنین بررسی‌های تخصصی‌تری مانند عفونت‌ها یا ضربان قلب جنین باشند که در ادامه به تفصیل توضیح داده خواهند شد.

بهترین زمان انجام آزمایش غربالگری سوم بارداری

به طور کلی، انتظار می‌رود جنین در هفته‌های ۳۸ تا ۴۰ بارداری متولد شود. بنابراین، تمامی آزمایش‌ها باید پیش از رسیدن جنین به مرحله تولد انجام شوند.سه ماه سوم بارداری از هفته ۲۷ آغاز می‌شود و تا زمان تولد نوزاد ادامه دارد.

در این دوره، به ویژه پس از هفته ۳۰، پزشک از شما می‌خواهد که هر دو هفته یک‌بار برای چکاپ به مطب مراجعه کنید و از هفته ۳۶ این مراجعات به هر هفته تغییر می‌کند. برخی از بررسی‌ها، مانند بررسی ضربان قلب جنین، از هفته ۲۸ یا حتی زودتر (مثلاً از هفته ۲۰) قابل انجام هستند. آزمایش‌هایی که نیاز به نمونه‌گیری از واژن و مقعد دارند، معمولاً در هفته‌های ۳۵ تا ۳۷ انجام می‌شوند. به طور کلی، بهتر است آزمایش‌های خون و ادرار قبل از این زمان‌ها انجام شوند. در این دوره، لازم است به‌طور مرتب با پزشک خود در ارتباط باشید و زمان‌های دقیق انجام هر آزمایش را از او دریافت کنید.

چکاپ‌های روتین سه ماهه سوم شامل چه مواردی است؟‌

در ویزیت‌های روتین سه ماه سوم بارداری بارداری، معمولاً اندازه‌گیری وزن و فشار خون انجام می‌شود. همچنین، یک آزمایش ادرار برای بررسی عفونت‌ها، وجود پروتئین یا گلوکز در ادرار صورت می‌گیرد. وجود پروتئین در ادرار در این دوره می‌تواند نشان‌دهنده اختلال پره‌اکلامپسی یا فشار خون بارداری باشد که معمولاً در سه ماه سوم بارداری شایع است. همچنین، وجود گلوکز در ادرار می‌تواند نشانه دیابت بارداری باشد، و در صورت مثبت بودن، آزمایش قند خون ناشتا یا تست تحمل گلوکز برای ارزیابی‌های بیشتر تجویز خواهد شد.

در هر ویزیت، پزشک دور شکم را اندازه‌گیری می‌کند تا میزان رشد جنین در سه ماه سوم بارداری را ارزیابی کند. علاوه بر این، در معاینات به طور معمول علائم کم‌خونی و کمبود برخی ویتامین‌ها نیز بررسی می‌شود تا از آسیب‌های احتمالی به جنین جلوگیری گردد.

تست استرپتوکوک‌های گروه B (GBS) چیست و چرا انجام می‌شود؟

این آزمایش غربالگری در هفته‌های ۳۵ تا ۳۷ بارداری به منظور پیشگیری از ابتلای نوزاد به عفونت‌های باکتریایی هنگام زایمان انجام می‌شود. استرپتوکوک‌های گروه B نوعی باکتری دیپلوکوک مثبت هستند که می‌توانند در دستگاه تناسلی زنان تکثیر و کلونیزه شوند. شیوع این باکتری‌ها در زنان باردار حدود ۳۰ درصد است و آن‌ها به عنوان عامل مهمی در ایجاد سپسیس نوزادان در هنگام تولد شناخته می‌شوند.

اگرچه این باکتری‌ها در شرایط عادی بیماری‌زا نیستند، اما در مواردی مانند ضعف سیستم ایمنی، خونریزی و مشکلات عمومی بدن، می‌توانند به میکروب‌های فرصت‌طلب و مهاجم تبدیل شده و موجب بیماری‌های جدی مانند سپسیس، عفونت جفت در بارداری و عفونت‌های دستگاه ادراری شوند.

همچنین، در هنگام تولد، انتقال این باکتری‌ها از کانال تناسلی به نوزاد می‌تواند منجر به سپسیس نوزادان، مننژیت و پنومونی (ذات‌الریه) شود که تهدیدی جدی برای سلامت نوزاد است. به همین دلیل، پیش از زایمان، یک تست GBS از زنان باردار انجام می‌شود تا آلودگی آن‌ها به این باکتری‌ها بررسی گردد.

روش انجام تست GBS چگونه است؟ 

روش انجام این تست به این صورت است که با استفاده از یک سواب (ابزار پزشکی مشابه چوب بستنی)، نمونه‌هایی از داخل واژن و مقعد گرفته می‌شود. این نمونه‌ها سپس به آزمایشگاه ارسال می‌شوند تا برای بررسی آلودگی‌های استرپتوکوکی کشت داده شوند. در صورت مثبت بودن نتیجه و آلودگی خانم باردار به استرپتوکوک، پزشک آنتی‌بیوتیک‌های لازم را تجویز خواهد کرد.

تست غیر استرسی (NST) چگونه انجام می شود؟ 

در این تست، یک گیرنده به شکم مادر وصل می‌شود تا ضربان قلب جنین هنگام حرکت مادر ارزیابی گردد. نام «تست غیر استرسی» به این دلیل انتخاب شده است که در طول آزمایش NST، جنین تحت هیچ گونه فشار یا استرسی قرار نمی‌گیرد. در بارداری‌های پرخطر، مانند بارداری چندقلویی یا ابتلای مادر به دیابت و فشار خون بالا، این تست به تشخیص پزشک به صورت هفتگی یا ماهانه در سه ماه سوم بارداری انجام می‌شود.

معمولاً تست NST از هفته ۲۸ بارداری به بعد انجام می‌شود، اما بسیاری از پزشکان آن را در هفته سی و دوم توصیه می‌کنند. مدت زمان انجام این آزمایش حدود ۲۰ دقیقه است و در طول آن یک چکاپ کامل از وضعیت قلب و عروق جنین به دست می‌آید.

چرا تست استرس انقباضی (CST) در سه ماهه سوم بارداری تجویز می شود؟ 

این تست مشابه تست NST برای ارزیابی ضربان و سلامت قلب و عروق جنین استفاده می‌شود، با این تفاوت که در CST ضربان قلب جنین در واکنش به تزریق اکسی‌توسین (پیتوسین) به رحم یا تحریک نوک پستان بررسی می‌شود. با تزریق پیتوسین، رحم دچار انقباض می‌شود که این فرآیند موجب کاهش سرعت جریان خون در جفت می‌گردد. در صورت عملکرد صحیح جفت، ضربان قلب جنین ثابت و پایدار باقی می‌ماند و تحت تاثیر انقباضات قرار نمی‌گیرد.

اما اگر جفت به درستی عمل نکند و کارایی لازم را نداشته باشد، ضربان قلب جنین به طور موقت تحت تاثیر انقباضات کاهش می‌یابد. این تست به طور معمول در بارداری‌های پرخطر و در مواردی که جنین به محرک‌ها پاسخ طبیعی نمی‌دهد، انجام می‌شود و رایج‌ترین آزمایش در سه ماه سوم بارداری نیست.

اهمیت تست آنتی بادی Rh در سه ماهه سوم بارداری چیست؟ 

فاکتور Rh یک پروتئین است که بر روی سطح گلبول‌های قرمز خون قرار دارد. برخی افراد این پروتئین را در خون خود دارند و برخی دیگر فاقد آن هستند. افرادی که این فاکتور را دارند، Rh مثبت و در غیر این صورت، Rh منفی هستند. در دوران بارداری، اگر مادر Rh منفی باشد و جنین Rh مثبت داشته باشد، احتمال تولید آنتی‌بادی علیه سلول‌های خونی جنین وجود دارد که می‌تواند برای جنین خطرناک باشد.

به همین دلیل، با انجام تست Rh، مادرانی که در معرض حساسیت Rh قرار دارند شناسایی می‌شوند و اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از واکنش‌های احتمالی انجام می‌شود. در چنین شرایطی، معمولاً یک دوز آنتی‌بادی Rh به نام روگام به مادر تزریق می‌شود تا از تولید ایمونوگلوبولین‌های مادری که علیه جنین عمل می‌کنند، جلوگیری شود. این فرآیند از بروز آنمی همولیتیک (کم‌خونی) در جنین ناشی از واکنش‌های خونی جلوگیری می‌کند.

چه زمانی آمپول روگام تزریق می‌شود؟

• در هفته ۲۸ بارداری برای خانم‌های بارداری که در معرض حساسیت Rh قرار دارند،
• طی ۷۲ ساعت پس از زایمان در صورتی که نوزاد Rh مثبت باشد،
• پس از سقط جنین، چه به صورت خود به خود و چه انتخابی،
• پس از انجام تست آمنیوسنتز یا نمونه‌برداری از پرزهای جنین،

آزمایش هموگلوبین در غربالگری سه ماهه سوم بارداری چیست؟ 

در معاینات سه ماه سوم بارداری، اگر پزشک به کم‌خونی خانم باردار مشکوک شود، برای انجام بررسی‌های بیشتر، سطح Hb در آزمایش خون مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. بسیاری از خانم‌های باردار در این دوره نوع خفیفی از کم‌خونی را تجربه می‌کنند که موجب احساس خستگی و ضعف عمومی بدن می‌شود.

با این حال، در مواردی که کم‌خونی شدید باشد، این وضعیت می‌تواند باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین و در نتیجه تهدید سلامت و رشد طبیعی او گردد. در این شرایط، عامل اصلی کاهش اکسیژن‌رسانی و کم‌خونی، کمبود هموگلوبین در خون مادر است که از طریق آزمایش CBC و چکاپ خونی قابل تشخیص می‌باشد.

آزمایش STD در سه ماهه سوم بارداری چیست و چه کاربردی دارد؟ 

در این آزمایش، بیماری‌های منتقله از راه جنسی (STD) مورد بررسی قرار می‌گیرند تا از انتقال این عفونت‌ها از خانم باردار به نوزاد در هنگام زایمان جلوگیری شود. علاوه بر این، برخی عفونت‌های STD می‌توانند در طول بارداری به جنین منتقل شوند. در صورت شناسایی هرگونه عفونت STD در خانم باردار، پزشک با تجویز آنتی‌بیوتیک یا داروهای ضدویروسی، خطر انتقال بیماری به جنین یا نوزاد در زمان زایمان را به حداقل می‌رساند. آزمایشات مقاربتی معمولاً شامل موارد زیر هستند:

• آزمایش ایدز
• تست هپاتیت ویروسی
• آزمایش کلامیدیا
• آزمایش سوزاک
• آزمایش سیفیلیس
• آزمایش HPV

اهمیت تست پروفایل بیوفیزیکال (BPP) در سه ماهه سوم بارداری

تست پروفایل بیوفیزیکال (BPP) یکی از آزمایش‌های غربالگری سه ماه سوم بارداری است که برای ارزیابی وضعیت رشد جنین انجام می‌شود. در این تست، از نتایج تست غیر استرسی (NST) و سونوگرافی برای بررسی سلامت قلب، تنفس، حرکات عضلانی و میزان مایع آمنیوتیک استفاده می‌شود. در پایان آزمایش، نمره سلامت جنین بر اساس شاخص‌های مشخص تعیین می‌گردد. این تست هیچ عارضه‌ای ندارد و در سه ماه سوم بارداری برای اطمینان از سلامت جنین، به‌ویژه برای بررسی میزان دریافت اکسیژن کافی توسط جنین، اهمیت زیادی دارد.

بهترین زمان انجام سونوگرافی سه ماهه سوم

سونوگرافیسه ماه سوم بارداری معمولاً از هفته ۳۰ به بعد انجام می‌شود و هدف اصلی آن ارزیابی سلامت کلی جنین، وضعیت جفت و تعیین نحوه زایمان است.

بررسی رشد جنین: یکی از اهداف مهم سونوگرافی در این مرحله، ارزیابی رشد و تکامل جنین است. در مواردی که اندازه جنین نسبت به سن بارداری طبیعی نباشد، پزشک این آزمایش را تجویز می‌کند. اگر سونوگرافی‌های قبلی و آزمایش‌های دیگر نشان‌دهنده سلامت جنین باشند، معمولاً انجام این سونوگرافی ضروری نخواهد بود.

بررسی موقعیت جفت: در صورتی که در سونوگرافی سه ماهه دوم، جفت پایین‌تر از حد معمول قرار داشته باشد، سونوگرافی مجدد در هفته‌های ۳۲ تا ۳۴ برای ارزیابی وضعیت جفت انجام می‌شود. بسته به نظر پزشک، ممکن است سونوگرافی واژینال نیز برای بررسی موقعیت دقیق جفت نسبت به دهانه رحم توصیه شود.

بررسی وضعیت جنین در رحم: هدف دیگر سونوگرافی سه ماهه سوم، ارزیابی وضعیت قرارگیری جنین و تعیین اینکه آیا شرایط برای زایمان طبیعی فراهم است یا خیر. برای انجام زایمان طبیعی، جنین باید از هفته ۲۰ تا ۲۸ به درستی در رحم چرخش کند. در صورتی که جنین نتواند به موقعیت صحیح برسد، زایمان به روش سزارین انجام خواهد شد.

بررسی سلامت عمومی جنین: گاهی در سه ماهه سوم، پزشک متوجه می‌شود که حرکات جنین یا واکنش‌های او به محرک‌ها نرمال نیست. در این صورت، سونوگرافی برای ارزیابی وضعیت تنفسی، توان عضلانی و مقدار مایع آمنیوتیک درخواست می‌شود.

جمع بندی

در سه ماه سوم بارداری، پزشک به طور مرتب سلامت جنین را بررسی می‌کند. سونوگرافی این دوره معمولاً از هفته ۳۰ به بعد انجام می‌شود و اهداف اصلی آن شامل ارزیابی رشد جنین، وضعیت جفت، نوع زایمان و سلامت عمومی جنین است. در صورت وجود مشکلاتی مانند رشد غیرطبیعی جنین، قرارگیری نامناسب جفت یا جنین، یا مشکلات در واکنش‌های جنین به محرک‌ها، پزشک آزمایش‌های اضافی را توصیه می‌کند.

همچنین، برخی آزمایش‌ها مانند NST (آزمایش غیر استرسی) و تست‌های غربالگری برای بررسی ضربان قلب و سلامت تنفسی جنین انجام می‌شوند. در شرایط خاص، تست‌های پیچیده‌تری مانند CST (آزمایش استرس) یا BPP (پروفایل بیوفیزیکال) برای بررسی عملکرد جفت و وضعیت سلامت جنین درخواست می‌شود. هدف از این آزمایش‌ها پیشگیری از خطرات احتمالی برای مادر و جنین است تا شرایط بهینه برای زایمان فراهم شود.

در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.

با سپاس از شما و آرزوی بهترین‌ها برای سلامتی و شادی برای شما