علائم تشنج در نوزادان که والدین باید بشناسند؛ علت و درمان

تشنج در نوزادان ممکن است به دلایل گوناگونی از جمله عفونت، تب یا آسیب مغزی ایجاد شود. تشنج‌های کنترل‌نشده می‌توانند به آسیب‌های جبران‌ناپذیر در سیستم عصبی و مغز نوزاد منجر شوند. بنابراین، شناخت علائم تشنج در نوزادان امری حیاتی است. در این مقاله، به بررسی علت‌ها، علائم، انواع تشنج نوزادان، و روش‌های درمان آن پرداخته خواهد شد.

آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی😍

دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.

علت تشنج در نوزادان چیست؟

تشنج در نوزادان ممکن است به دنبال ضربه و آسیب به سر، عفونت یا بیماری زمینه‌ای باشد. برخی از دلایل تشنج در نوزادان عبارت‌اند از:

عفونت ویروسی و باکتریایی

عفونت ویروسی و باکتریایی می‌توانند اثرات جدی بر سلامت نوزادان داشته باشند.

آنسفالیت ویروسی، که به التهاب بافت مغز نیز معروف است، ممکن است باعث ایجاد التهاب و تشنج گردد. ویروس‌هایی مثل آنفولانزا می‌توانند افزایش دمای بدن نوزاد را ایجاد کرده و در نتیجه، خطر تشنج نوزاد ناشی از تب را افزایش دهند.

همچنین، عفونت باکتریایی، به خصوص با باکتری‌های استرپتوکوک گروه B، می‌تواند منجر به التهاب پرده‌های مغز، یا مننژیت، شود. این نوع عفونت یکی از علل رایج تشنج در نوزادان است و نیاز به توجه و درمان فوری دارد.

تشنج ناشی از تب

تب یکی از علل رایج تشنج در نوزادان و کودکان با سنین ۶ ماه تا ۵ سال است. علائم تشنج ناشی از تب در نوزادان عبارت‌اند از:

1. از دست دادن هوشیاری
2. لرزش غیرقابل کنترل دست‌ها و پاها
3. چرخش چشم‌ها به سمت بالا
4. انقباض و گرفتگی عضلات بازو و پاها

در صورت وقوع تشنج به علت تب در نوزادان، اهمیت دارد که فوراً به پزشک مراجعه شود تا علت دقیق بررسی شده و درمان مناسب اعمال شود.

هیدروسفالی (به دنبال آسیب مغزی)

هیدروسفالی یا تجمع مایع مغزی-نخاعی می‌تواند باعث فشار به مغز شده و در نتیجه، ممکن است تشنج در نوزادان ایجاد شود. این وضعیت ممکن است بدون دلیل آشکار در رحم رخ دهد. همچنین، در صورت استفاده از فورسپس (ابزاری شبیه انبرک برای کمک به خروج نوزاد از رحم) یا وکیوم (دستگاه ایجادکننده‌ی خلاء برای کمک به خروج نوزاد از رحم) حین زایمان، ممکن است به سر نوزاد آسیب برسد و باعث تجمع مایع مغزی-نخاعی در مغز گردد.

این شرایط نشان‌دهنده اهمیت بررسی و مراقبت دقیق از سلامت نوزادان و پیشگیری از مشکلات ممکن در دوران زایمان می‌باشد. در صورت شکایت یا علائم نگران‌کننده، مشاوره با پزشک برای ارزیابی و تشخیص دقیق و درمان مناسب امری حیاتی است.

فلج مغزی

تشنج یکی از علائم رایج فلج مغزی است که در صورتی‌که نوزاد دچار این وضعیت باشد، کنترل عضلات برای او دشوار می‌شود. علت دقیق فلج مغزی هنوز مشخص نشده است؛ اما کمبود اکسیژن به‌عنوان یکی از عوامل مشهود برای بروز فلج مغزی و تشنج در نوزادان شناخته شده است.

علل دیگر تشنج در نوزادان عبارت‌اند از:
1. صرع: اختلالات الکتریکی در مغز که به تشنج‌های متکرر و ناگهانی منجر می‌شوند.
2. افت قند خون: کاهش ناگهانی قند خون می‌تواند به تشنج در نوزادان منجر شود.
3. خونریزی: خونریزی در مغز نوزادان می‌تواند باعث ایجاد تشنج شود.
4. ضربه مغزی: آسیب به مغز نوزادان ناشی از ضربه می‌تواند تشنج را به همراه داشته باشد.

توجه به علائم و مشاوره با پزشک برای تشخیص دقیق و شروع درمان مناسب در مواجهه با هرگونه علائم تشنجی در نوزادان حائز اهمیت است.

 انواع تشنج نوزادان

تشنج‌های نوزادان به چندین نوع تقسیم می‌شوند، که شایع‌ترین آنها عبارت‌اند از:

1. تشنج کلونیک: این نوع تشنج با حرکات مکرر در صورت، دست‌وپا و تنه مشخص می‌شود.

2. تشنج تونیک: این نوع تشنج با حرکات غیرمعمول در تنه، اندام‌ها و چرخش غیرعادی چشم‌ها ظاهر می‌شود.

3. تشنج میوکلونیک: این نوع شامل انقباض‌های عضلانی در تنه، اندام‌ها، دیافراگم و صورت است. سرعت آن بسته به وسعت درگیری عضلات متفاوت است.

4. اسپاسم صرعی: این نوع تشنج در نوزادان نادر است و معمولاً عضلات تنه و اندام‌ها را درگیر می‌کند. این تشنج بیشتر در زمان بیدار شدن نوزاد رخ می‌دهد.

شناخت انواع تشنج و تشخیص دقیق آنها امری حیاتی است تا درمان مناسب و به موقع اعمال گردد و احتمال آسیب به مغز و سیستم عصبی نوزاد کاهش یابد.

علائم تشنج در نوزادان

علائم تشنج در نوزادان بسته به نوع تشنج متفاوت است. همان‌طورکه اشاره کردیم، تشنج نوزادان انواع مختلفی دارد و هرکدام علائم خاص خود را دارند:

علائم تشنج نامحسوس (Subtle)

علائم تشنج نامحسوس (Subtle)، که معمولاً در دوران نوزادی اتفاق می‌افتد، به دلیل شباهت آن با حرکات روزمره و معمول نوزاد، تشخیص آن به چالش کشیده می‌شود. این نوع تشنج ممکن است علائم زیر را ایجاد کند:

1. حرکات کنترل‌نشده‌ی چشم‌ها: نوزاد در زمان تشنج ممکن است حرکات نامنظم و کنترل‌نشده در چشمان خود داشته باشد.

2. چشمک زدن (پلک زدن سریع) یا خیره شدن به یک نقطه: نوزاد در طول تشنج ممکن است به سرعت چشمک زند یا به یک نقطه خاص خیره شود.

3. وقفه‌های طولانی تنفسی: در زمان تشنج، ممکن است توقف‌های طولانی در تنفس نوزاد رخ دهد.

4. حرکات پاها (شبیه دوچرخه‌سواری): حرکات نامعمول و شبیه به حرکات دوچرخه‌سواری در اندام‌های پایینی نوزاد می‌تواند یکی از علائم تشنج نامحسوس باشد.

توجه به این نوع علائم و همکاری با پزشک برای تشخیص دقیق و تعیین درمان مناسب در صورت لزوم اهمیت دارد.

علائم تشنج تونیک

علائم تشنج تونیک، که به معنای سفت شدن عضلات است، در نوزادان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

1. سفتی عضلات: در زمان تشنج تونیک، عضلات نوزاد سفت و انقباض می‌شوند.

2. افتادگی یا چرخش سر به یک سمت: نوزاد ممکن است سر را به یک سمت افتاده یا چرخش داشته باشد، که این امر نشان‌دهنده تاثیر تشنج بر عضلات گردن می‌باشد.

3. حرکات غیرعادی در دست‌ها و پاها: در طول تشنج تونیک، حرکات نامعمول و غیرعادی در دست‌ها و پاها اتفاق می‌افتد.

4. چرخش چشم‌ها به یک طرف: چشمان نوزاد ممکن است به یک طرف چرخش داشته باشد، که نشان‌دهنده تاثیر تشنج بر عضلات چشم می‌باشد.

تشنج تونیک نیاز به توجه فوری پزشک دارد تا علت دقیق بررسی شود و درمان مناسب اعمال گردد.

علائم تشنج کلونیک

علائم تشنج کلونیک، که به معنای تکان خوردن غیرعادی است، شامل موارد زیر می‌شوند:

1. حرکات غیرقابل کنترل: در طول تشنج کلونیک، نوزاد حرکات نامنظم و غیرقابل کنترلی را اجرا می‌کند.

2. تکان‌های مکرر: حرکات تکان‌خوران و مکرر در صورت، بازوها، پاها و گاهی حتی زبان نوزاد ظاهر می‌شوند.

3. چنگ زدن به صورت، بازوها، پاها و زبان: نوزاد ممکن است حین تشنج کلونیک به صورت، بازوها، پاها و حتی زبان خود چنگ بزند.

تشنج کلونیک نیاز به ارزیابی توسط پزشک دارد تا علت دقیق بررسی شود و درمان مناسب اعمال گردد. همچنین، تشنج‌های طولانی یا مکرر در نوزادان نیازمند مراقبت پزشکی فوری هستند.

علائم تشنج تونیک-کلونیک

در تشنج تونیکوکلونیک، که همان‌طورکه از نام آن پیداست، هر دو نوع تشنج تونیک و کلونیک به صورت هم‌زمان با یکدیگر رخ می‌دهند. به عبارت دیگر، در طول این نوع تشنج، همزمان با سفتی عضلات (تشنج تونیک)، حرکات تکراری و غیرعادی (تشنج کلونیک) نیز آغاز می‌شود.

این وضعیت ممکن است شامل سفتی عضلات، تکان‌های مکرر، حرکات نامنظم، و چرخش چشم‌ها باشد. تشنج تونیکوکلونیک نیاز به ارزیابی دقیق توسط پزشک دارد و در صورت تشخیص، درمان مناسب برای کاهش اثرات آن و جلوگیری از عود تشنج‌ها اعمال می‌شود.

عوارض تشنج در نوزادان

تشنج در نوزادان نیازمند تشخیص و درمان فوری است زیرا عدم تدابیر به موقع می‌تواند به آسیب و مرگ سلول‌های مغزی منجر شود.

تشنج در نوزادان می‌تواند بر عملکرد سلول‌های مغزی تأثیر منفی بگذارد. هر چقدر که تشنج طولانی‌تر باشد، آسیب به مغز نوزاد بیشتر می‌شود. عواملی که بر میزان آسیب مغزی تأثیر می‌گذارند، بستگی به شدت، مدت‌زمان، علت تشنج و همچنین میزان درگیری مغز دارد.

آسیب مغزی ناشی از تشنج در نوزادان ممکن است منجر به کاهش عملکرد شناختی و ایجاد اختلالات ذهنی-رشدی و حتی فلج مغزی شود. این نشانگر اهمیت بالای تشخیص و درمان به‌موقع تشنج در نوزادان و توجه به علل ممکن آن است.

درمان تشنج نوزادان

درمان تشنج نوزادان بستگی به علت ایجادی آن دارد و ممکن است به صورت متنوع باشد. به عنوان مثال:

1. درمان دارویی:
– در صورت تشنج ناشی از صرع، استفاده از داروهای ضدتشنج معمولاً پیشنهاد می‌شود. این داروها شامل فنی‌توئین، فنوباربیتال و زونیساماید می‌باشند. انتخاب دارو و دوز آن توسط پزشک تعیین می‌شود.

2. کاهش دمای بدن:
– در صورتی که تشنج به علت کمبود اکسیژن باشد، پزشک ممکن است از روش هیپوترمی (کاهش دمای بدن) استفاده کند. این روش برای پیشگیری از آسیب مغزی در نوزاد، دمای بدن را به‌طور کنترل شده کاهش می‌دهد. این عمل تنها باید زیر نظر پزشک و در بیمارستان مجهز انجام شود؛ زیرا کاهش بیش‌ازحد دمای بدن نوزاد ممکن است باعث مشکلات جدی شود.

توجه به این نکات ضروری است که درمان تشنج همیشه باید تحت نظر پزشک باشد و بر اساس تشخیص او اجرا گردد.

اقدامات اولیه در تشنج نوزادان

توصیه‌های ایمنی در هنگام تشنج نوزاد بسیار حیاتی هستند. در این زمینه، مراعات زیر می‌تواند مفید باشد:

1. حفظ ایمنی:
– اطمینان حاصل کنید که از اطراف نوزاد هرگونه اشیاء تیز یا اجسام سختی برداشته‌اید تا از آسیب جلوگیری شود.

2. چرخاندن به یک طرف:
– پس از ایمن کردن محیط نوزاد، او را به یک طرف (یک پهلو) بچرخانید. این کار به تخلیه ترشحات احتمالی از دهان کمک می‌کند و از خفگی نوزاد جلوگیری می‌کند.

3. هنگام نگهداری:
– سعی نکنید جلوی حرکات دهانی نوزاد مانند گاز گرفتن را بگیرید؛ این کار ممکن است باعث آسیب بیشتر به سر شود.

4. تماس با مراکز اورژانس:
– در صورت مشاهده علائم تنفسی مشکوک، کبود شدن یا طول کشیدن تشنج بیش از ۵ دقیقه، فوراً با مرکز اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید یا به اولین مرکز درمانی مراجعه کنید.

این توصیه‌ها مهم هستند تا در صورت وقوع تشنج، والدین یا مراقبان بتوانند با عمل به درستی، آسیب جدی به نوزاد را کاهش دهند و به‌سرعت به پزشک مراجعه کنند.

حرف آخر با دکتر فاطمه صالحی

تشنج در نوزادان می‌تواند به آسیب‌های جدی در سیستم اعصاب مرکزی منجر شود. در صورت مشاهده تشنج، نوزاد را به یک طرف (پهلو) بخوابانید و از اجسام خطرناک دوری کنید. اگر نوزاد در طی تشنج دچار کبودی یا تغییر رنگ صورت شد، بلافاصله با سرویس اورژانس تماس بگیرید. اگر علائم تشنج پس از یک یا دو دقیقه برطرف شدند، نیاز به تماس با اورژانس نمی‌باشد؛ اما به منظور جلوگیری از حملات احتمالی بعدی، به اسرع وقت با متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید.

در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.

با سپاس از شما و آرزوی بهترین‌ها برای سلامتی و شادی برای شما