انجام آزمایش قند خون بارداری برای سلامت مادر و جنین از اهمیت بالایی برخوردار است. برخی زنان باردار ممکن است دچار افزایش غیرطبیعی قند خون شوند که به دیابت بارداری معروف است. اگر این بیماری درمان نشود، می‌تواند به عوارض جدی برای مادر و جنین منجر شود. از آنجا که این بیماری معمولاً علائم مشخصی ندارد، انجام آزمایش خون برای شناسایی آن ضروری است. در این متن، انواع آزمایش قند خون بارداری و آمادگی‌های لازم برای انجام آن‌ها را بررسی خواهیم کرد. در پایان، به تفسیر نتایج آزمایش پرداخته و شما را راهنمایی می‌کنیم که در صورت غیرطبیعی بودن نتایج، چه اقداماتی باید انجام دهید.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
بهترین متخصص زنان درتهران
دکتر فاطمه صالحی، متخصص زنان و زایمان با فلوشیپ پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، یکی از پزشکان برجسته و با تجربه در حوزه تخصصی خود در تهران هستند. ایشان بیش از ۱۵ سال تجربه حرفه‌ای در زمینه پزشکی و درمان‌های تخصصی زنان و زایمان دارند و به عنوان یکی از متخصصین برجسته در این زمینه شناخته می‌شوند.
دکتر صالحی تحصیلات خود را در دانشگاه علوم پزشکی تهران آغاز کردند و موفق به دریافت مدرک پزشکی عمومی از این دانشگاه شدند. پس از آن، برای ادامه تحصیلات خود، تخصص زنان و زایمان را در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذراندند. علاوه بر این، ایشان دوره فلوشیپ پریناتولوژی را نیز در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذرانده‌اند که این دوره به ایشان توانایی ارائه مراقبت‌های ویژه در دوران بارداری، مراقبت‌های قبل و بعد از زایمان و درمان‌های خاص مربوط به بارداری‌های پرخطر را می‌دهد.
آزمایش قند خون بارداری یا دیابت بارداری چیست؟
آزمایش قند خون بارداری به تشخیص دیابت بارداری کمک می‌کند، مشکلی شایع در دوران بارداری که تا ۱۰ درصد زنان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. دیابت بارداری به معنای افزایش غیرطبیعی سطح قند خون است و در صورت عدم درمان، می‌تواند عوارض جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد.
بهترین زمان انجام آزمایش قند خون در بارداری
اغلب زنان باردار آزمایش قند خون را بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری انجام می‌دهند. با این حال، اگر پزشک تشخیص دهد که خطر ابتلای شما به دیابت بارداری بالاست یا در آزمایش ادرار مقادیر غیرطبیعی گلوکز دیده شود، ممکن است این آزمایش را زودتر و در سه‌ماهه اول بارداری برای‌تان تجویز کند.
علت انجام آزمایش قند خون بارداری چیست؟
آزمایش قند خون بارداری یکی از تست‌های روتین و مهم دوران بارداری است که به منظور غربالگری و تشخیص زودهنگام دیابت بارداری انجام می‌شود. دیابت بارداری در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند عوارض جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد، از جمله:
- افت شدید قند خون
- ماکروزومی (وزن بالای نوزاد) که می‌تواند زایمان طبیعی را سخت کرده و نیاز به سزارین را افزایش دهد
- پره‌اکلامپسی (افزایش ناگهانی فشار خون مادر)
- مشکلاتی مانند زردی، اختلالات تنفسی یا افت قند خون در نوزاد
- افزایش احتمال مرده‌زایی
از آن‌جایی که دیابت بارداری اغلب بدون علامت است، انجام آزمایش قند خون بارداری روشی مؤثر برای تشخیص زودهنگام و جلوگیری از عوارض احتمالی آن است.
انواع آزمایش قند خون بارداری
به‌طور کلی دو نوع آزمایش برای بررسی آزمایش قند خون بارداری انجام می‌شود: تست چالش گلوکز (GCT) و تست تحمل گلوکز (GTT). تفاوت اصلی این دو آزمایش در هدف آن‌هاست. تست چالش گلوکز به‌عنوان یک مرحله غربالگری اولیه انجام می‌شود و تنها نشان می‌دهد که آیا احتمال ابتلای شما به دیابت بارداری وجود دارد یا نه. اگر نتیجه این تست مشکوک یا غیرطبیعی باشد، پزشک برای تأیید تشخیص، آزمایش تحمل گلوکز را تجویز می‌کند. آزمایش GTT یک تست تشخیصی دقیق است که می‌تواند دیابت بارداری را با اطمینان مشخص کند.
برای دریافت توضیحات کامل‌تر و مشاوره تخصصی در مورد آزمایش قند خون بارداری و همچنین سایر سوالات مرتبط با سلامت زنان و زایمان، می‌توانید از طریق واتساپ با دکتر فاطمه صالحی در ارتباط باشید. دکتر صالحی با بیش از ۱۵ سال تجربه در حوزه زنان، زایمان و پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، آماده ارائه راهنمایی‌های دقیق و علمی در این زمینه هستند. ارتباط با ایشان از طریق واتساپ این امکان را فراهم می‌کند تا در سریع‌ترین زمان ممکن، پاسخ سوالات خود را دریافت کنید و از توصیه‌های یک متخصص برجسته بهره‌مند شوید. برای اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره، لطفاً از طریق شماره واتساپ مطب با دکتر صالحی تماس حاصل فرمایید.
۱. تست چالش گلوکز یا آزمایش غربالگری گلوکز (GCT)
آزمایش چالش گلوکز یکی از مراحل غربالگری در دوران بارداری است که برای بررسی احتمال ابتلا به دیابت بارداری انجام می‌شود و جزو آزمایش‌های روتین این دوران به شمار می‌رود. این تست معمولاً به عنوان “آزمایش یک‌ساعته” هم شناخته می‌شود. اگر نتیجه آزمایش غیرطبیعی باشد، به این معناست که خطر ابتلای شما به دیابت بارداری بیشتر از حد معمول است، اما این نتیجه به‌تنهایی به معنای ابتلای قطعی به دیابت بارداری نیست.
در صورت مشاهده نتایج مشکوک، پزشک برای تأیید یا رد این احتمال، آزمایش دقیق‌تری مانند تست تحمل گلوکز را تجویز خواهد کرد. اگر نتیجه آزمایش نرمال باشد، نیاز به بررسی بیشتر نخواهد بود.
۲. تست تحمل گلوکز (GTT)
این آزمایش درواقع تست تشخیص قطعی دیابت بارداری است. برای انجام آن باید ناشتا باشید تا ابتدا سطح قند خونتان در حالت ناشتا اندازه‌گیری شود. سپس یک محلول شیرین حاوی گلوکز می‌نوشید و در زمان‌های مشخص (معمولاً یک، دو و سه ساعت بعد) مجدداً از شما خون گرفته می‌شود تا تغییرات سطح گلوکز خون بررسی شود. این فرآیند به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد که بدن شما چگونه گلوکز را پردازش می‌کند و آیا مبتلا به دیابت بارداری هستید یا نه.
نحوه انجام آزمایش دیابت بارداری چگونه است؟
آزمایش قند خون بارداری ممکن است به دو روش انجام شود: روش یک مرحله‌ای و روش دو مرحله‌ای. انتخاب روش مناسب به وضعیت سلامت شما، سابقه پزشکی و نظر پزشک بستگی دارد. در روش یک مرحله‌ای، تنها تست تحمل گلوکز (GTT) انجام می‌شود، اما در روش دو مرحله‌ای ابتدا تست غربالگری یا چالش گلوکز (GCT) انجام می‌شود و در صورت غیرطبیعی بودن نتایج، تست تحمل گلوکز برای تأیید تشخیص تجویز خواهد شد. پزشک با بررسی شرایط شما تصمیم می‌گیرد کدام روش مناسب‌تر است.
مراحل انجام آزمایش قند دو مرحله ای بارداری
برای انجام آزمایش قند خون بارداری معمولاً دو مرحله در نظر گرفته می‌شود:
مرحله اول: تست غربالگری یا چالش گلوکز (GCT)
- برای این تست نیاز به ناشتایی یا رعایت رژیم غذایی خاصی نیست.
- به شما یک محلول حاوی مقدار مشخصی قند داده می‌شود تا بنوشید.
- یک ساعت پس از مصرف محلول، از شما نمونه خون گرفته می‌شود تا سطح قند خون اندازه‌گیری شود.
- این آزمایش فقط نشان می‌دهد که آیا احتمال ابتلا به دیابت بارداری در شما وجود دارد یا نه.
مرحله دوم: تست تحمل گلوکز ۳ ساعته با ۱۰۰ گرم گلوکز (GTT-3h, 100gr)
اگر نتیجه تست اول بالاتر از حد طبیعی باشد، پزشک تست دقیق‌تری را برای تشخیص قطعی تجویز می‌کند:
- پیش از انجام تست باید حدود ۸ تا ۱۴ ساعت ناشتا باشید (نوشیدن آب مجاز است).
- ابتدا یک نمونه خون برای اندازه‌گیری قند خون ناشتا از شما گرفته می‌شود.
- سپس محلولی حاوی 100 گرم گلوکز به شما داده می‌شود.
- پس از آن در فواصل یک‌ساعته، در مجموع سه نوبت دیگر از شما نمونه خون گرفته می‌شود.
- کل فرایند آزمایش حدود ۳ ساعت زمان می‌برد.
این روش به پزشک کمک می‌کند تا با دقت بیشتری تشخیص دهد که آیا شما به دیابت بارداری مبتلا هستید یا خیر.
مراحل انجام تست یک مرحله‌ای آزمایش قند خون بارداری
این آزمایش که با عنوان تست تحمل گلوکز ۲ ساعته با ۷۵ گرم گلوکز (GTT-2h, 75gr) نیز شناخته می‌شود، یکی از روش‌های رایج برای تشخیص دیابت بارداری است. مراحل انجام آن به شکل زیر است:
- قبل از انجام آزمایش باید بین ۸ تا ۱۴ ساعت ناشتا باشید (آب ساده مشکلی ندارد).
- ابتدا یک نمونه خون برای اندازه‌گیری قند خون در حالت ناشتا از شما گرفته می‌شود.
- سپس باید یک محلول حاوی ۷۵ گرم گلوکز را بنوشید.
- پس از نوشیدن محلول، دو بار دیگر و در فاصله‌های یک‌ساعته، از شما نمونه خون گرفته می‌شود تا سطح قند خون در فواصل زمانی مختلف بررسی شود.
- کل فرایند حدود ۲ ساعت طول می‌کشد.
این تست یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای ارزیابی تحمل گلوکز در دوران بارداری به شمار می‌رود.
آزمایش قند خون بارداری برای چه کسانی لازم است؟
بیشتر زنان باردار بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری باید تست غربالگری دیابت بارداری را انجام دهند. اما در برخی شرایط خاص، پزشک ممکن است انجام این آزمایش را زودتر و در سه‌ماهه اول بارداری توصیه کند. این شرایط شامل موارد زیر است:
- سابقه ابتلا به دیابت بارداری در حاملگی‌های قبلی
- وجود گلوکز در نمونه ادرار در ویزیت‌های پیشین
- سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت (مانند والدین یا خواهر و برادر مبتلا)
- اضافه وزن یا چاقی شدید
- ابتلا به فشار خون بالا
- تشخیص سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یا سایر بیماری‌هایی که احتمال دیابت بارداری را افزایش می‌دهند
در این موارد، غربالگری زودهنگام می‌تواند به تشخیص سریع‌تر و مدیریت بهتر وضعیت کمک کند.
آزمایش قند خون بارداری برای چه کسانی ضروری نیست؟
زنانی که در گروه کم‌خطر ابتلا به دیابت قرار دارند، ممکن است نیازی به انجام آزمایش قند خون بارداری نداشته باشند. با این حال، برای قرار گرفتن در این دسته، باید تمام شرایط زیر به طور هم‌زمان وجود داشته باشد:
- هیچ‌گاه در آزمایش‌های پیشین، قند خون شما بالاتر از حد نرمال نبوده باشد.
- از نظر قومیتی در گروه‌هایی قرار داشته باشید که احتمال بروز دیابت در آن‌ها پایین است.
- هیچ‌یک از بستگان درجه یک شما (مانند پدر، مادر، خواهر یا برادر) به دیابت مبتلا نباشند.
- سن شما زیر ۲۵ سال باشد و وزن‌تان در محدوده نرمال قرار گیرد.
- بارداری‌های قبلی شما بدون عوارض و مشکلات خاصی سپری شده باشند.
در صورت رعایت کامل این موارد، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که نیازی به انجام تست دیابت بارداری نداشته باشید.
روزهای کاری کلینیک دکتر فاطمه صالحی
آیا انجام آزمایش قند خون بارداری عوارضی دارد؟
اغلب زنان پس از انجام آزمایش قند خون بارداری هیچ‌گونه عوارض جانبی جدی تجربه نمی‌کنند. نوشیدن محلول قندی مشابه نوشیدن یک نوشابه خیلی شیرین است. با این حال، برخی زنان ممکن است پس از نوشیدن محلول قندی دچار حالت تهوع، سبکی سر یا تعریق شوند. عوارض شدید ناشی از این آزمایش نادر است.
در برخی موارد، ممکن است برخی زنان پس از نوشیدن محلول قندی دچار استفراغ شوند. اگرچه این موضوع ناخوشایند است، اما خطر جدی به‌دنبال ندارد. در صورت بروز چنین حالتی، باید در زمان دیگری دوباره برای انجام آزمایش مراجعه کنید.
علاوه بر این، برخی عوارض ممکن است در زمان خون‌گیری رخ دهد. خون‌گیری ممکن است برای برخی افراد آسان باشد، اما برای برخی دیگر دشوار باشد. احتمال وقوع خطرات ناشی از خون‌گیری کم است و شامل مواردی همچون:
- خونریزی شدید
- غش کردن
- تلاش‌های متعدد برای پیدا کردن محل رگ
- هماتوم (تجمع خون زیر پوست)
- عفونت
کلام آخر
آزمایش قند خون بارداری یک بخش مهم و روتین از غربالگری‌های دوران بارداری است که به منظور شناسایی دیابت بارداری انجام می‌شود. دیابت بارداری یکی از مشکلات نسبتا شایع است که در صورت عدم درمان به‌موقع می‌تواند عوارض جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. این بیماری اگرچه اهمیت زیادی دارد، اما با انجام به‌موقع آزمایش قند خون بارداری به راحتی قابل تشخیص و مدیریت است. به‌همین‌دلیل برای داشتن بارداری سالم و فرزندی سالم، ضروری است که توصیه‌های پزشک خود را برای انجام این آزمایش و مراقبت‌های بعد از آن به‌دقت رعایت کنید.
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
