زایمان اپیدورال یک روش دردکشی است که در آن داروهای بی‌حسی (معمولاً داروهای بی‌حسی موضعی) به فضای اپیدورال در ستون فقرات تزریق می‌شود. این تزریق معمولاً در ناحیه کمر انجام می‌شود و هدف آن این است که احساس درد ناشی از انقباضات رحمی و فرآیند زایمان را کاهش دهد.
زایمان اپیدورال به مادر کمک می‌کند تا در حین زایمان طبیعی، درد کمتری احساس کند و در عین حال هوشیار بماند و بتواند در طول فرآیند زایمان همکاری کند. این روش می‌تواند اضطراب ناشی از درد را کاهش دهد و تجربه زایمان را برای مادر راحت‌تر کند. البته این روش برای همه افراد مناسب نیست و ممکن است برخی عوارض جانبی مانند افت فشار خون، سردرد یا مشکلات حرکت‌پذیری داشته باشد.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
بهترین متخصص زنان درتهران
دکتر فاطمه صالحی، متخصص زنان و زایمان با فلوشیپ پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، یکی از پزشکان برجسته و با تجربه در حوزه تخصصی خود در تهران هستند. ایشان بیش از ۱۵ سال تجربه حرفه‌ای در زمینه پزشکی و درمان‌های تخصصی زنان و زایمان دارند و به عنوان یکی از متخصصین برجسته در این زمینه شناخته میشوند.
دکتر صالحی تحصیلات خود را در دانشگاه علوم پزشکی تهران آغاز کردند و موفق به دریافت مدرک پزشکی عمومی از این دانشگاه شدند. پس از آن، برای ادامه تحصیلات خود، تخصص زنان و زایمان را در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذراندند. علاوه بر این، ایشان دوره فلوشیپ پریناتولوژی را نیز در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذرانده‌اند که این دوره به ایشان توانایی ارائه مراقبت‌های ویژه در دوران بارداری، مراقبت‌های قبل و بعد از زایمان و درمان‌های خاص مربوط به بارداری‌های پرخطر را می‌دهد.
زایمان طبیعی بدون درد یا زایمان اپیدورال چیست؟
در طول زایمان طبیعی اپیدورال، داروی بی‌حسی به فضای اپیدورال نخاع (قسمت بیرونی نخاع) تزریق می‌شود تا درد ناشی از زایمان کاهش یابد و مادر احساس راحتی بیشتری داشته باشد. این روش به عنوان جایگزین مناسبی برای بی‌هوشی عمومی در برخی از پروسه‌های پزشکی به شمار می‌آید.
بی‌حسی اپیدورال چگونه انجام می‌شود؟
نخاع انسان به عنوان راه ارتباطی میان اعصاب بدن و مغز عمل می‌کند. زمانی که آسیب می‌بینیم، مانند افتادن یا بریدن دست، اعصاب ناحیه آسیب‌دیده پیام درد را از طریق نخاع به مغز می‌فرستند و مغز پاسخ آن را دریافت می‌کند.
داروی بی‌حسی اپیدورال به‌طور موقتی قسمتی از این ارتباط را مسدود می‌کند. بسته به ناحیه‌ای که پزشک آن را بی‌حس کرده است، پیام‌های درد از بخش‌های مشخصی از بدن به مغز منتقل نمی‌شوند.
برای دریافت توضیحات کامل‌تر و مشاوره تخصصی در مورد زایمان اپیدورال یا زایمان بدون درد و همچنین سایر سوالات مرتبط با سلامت زنان و زایمان، می‌توانید از طریق واتساپ با دکتر فاطمه صالحی در ارتباط باشید. دکتر صالحی با بیش از ۱۵ سال تجربه در حوزه زنان، زایمان و پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، آماده ارائه راهنمایی‌های دقیق و علمی در این زمینه هستند. ارتباط با ایشان از طریق واتساپ این امکان را فراهم می‌کند تا در سریع‌ترین زمان ممکن، پاسخ سوالات خود را دریافت کنید و از توصیه‌های یک متخصص برجسته بهره‌مند شوید. برای اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره، لطفاً از طریق شماره واتساپ مطب با دکتر صالحی تماس حاصل فرمایید.
تزریق اپیدورال چگونه انجام می‌شود؟
قبل از تزریق داروی اپیدورال، یک سرم به شما وصل می‌شود تا در طول زایمان مایعات مورد نیاز بدنتان تزریق شود. سپس از شما خواسته می‌شود تا به سمت چپ بخوابید یا در حالت نشسته کمر خود را خم کنید. وضعیت بدن شما در این مرحله برای کاهش عوارض و افزایش اثربخشی دارو بسیار حائز اهمیت است.
برای پیشگیری از عفونت، ناحیه تزریق به دقت ضدعفونی می‌شود. سپس داروی بی‌حسی موضعی به ناحیه‌ای خاص در پایین کمر و اطراف ستون مهره‌ها تزریق می‌شود. پس از این مرحله، سرنگ مخصوص وارد ناحیه بی‌حس شده و سوند اپیدورال از طریق آن وارد بدن می‌شود. پس از آن سرنگ خارج شده و سوند برای تزریق داروی اپیدورال در طول زایمان در محل باقی می‌ماند.
سوند به کمر شما چسبانده می‌شود تا در طول زایمان از بدن شما خارج نشود. ۱۰ تا ۲۰ دقیقه پس از تزریق دوز اول دارو، اثر بی‌حسی ظاهر شده و اعصاب رحم بی‌حس میشوند.
در چه مقطعی از زایمان می‌توانم تزریق اپیدورال دریافت کنم؟
اگرچه تزریق اپیدورال می‌تواند در هر مرحله‌ای از زایمان انجام شود، اما معمولاً این کار به نزدیک‌ترین زمان تولد نوزاد موکول می‌شود. همچنین تزریق اپیدورال وابسته به میزان بازشدن دهانه رحم نیست؛ بنابراین چه دهانه رحم یک سانتی‌متر باز شده باشد و چه ده سانتی‌متر، در صورت نیاز این تزریق صورت می‌گیرد.
بی‌حسی اپیدورال چقدر باقی می‌ماند؟
تا زمانی که در روند زایمان هستید، دارو به طور مداوم از طریق سوند به بدنتان تزریق می‌شود و اثر بی‌حسی ادامه پیدا می‌کند. پس از توقف تزریق، اثر بی‌حسی برای حدود دو ساعت باقی می‌ماند و سپس به تدریج کاهش می‌یابد.
آیا در زمان زایمان اپیدورال فرد خواب است؟
در طول زایمان اپیدورال، شما کاملاً هوشیار هستید و قادر به احساس فشار زایمان خواهید بود، اما درد آن کاهش می‌یابد.
چه داروهایی در زمان زایمان اپیدورال تزریق میشوند؟
برای زایمان اپیدورال، معمولاً ترکیبی از داروهای مسکن و بی‌حسی به فرد تزریق می‌شود. این داروی بی‌حسی ممکن است با داروهایی مانند اپی‌نفرین، فنتالین، مورفین و کلونیدین ترکیب شوند تا هم اثر بی‌حسی تقویت شود و هم فشار خون مادر تحت کنترل قرار گیرد. در صورتی که فشار خون مادر در طول زایمان بسیار بالا یا پایین برود، داروهای مناسب برای کنترل فشار خون به مادر از طریق سرم تزریق میشوند.
انواع زایمان اپیدورال
انواع زایمان اپیدورال بر اساس نحوه تزریق دارو عبارت‌اند از:
- اپیدورال معمولی (با کاتتر): در این روش ترکیبی از داروی بی‌حسی و آرام‌بخش از طریق سوند و با استفاده از سرنگ یا پمپ به ناحیه اپیدورال تزریق می‌شود. سوند در طول فرایند زایمان در ناحیه اپیدورال باقی می‌ماند تا در صورت نیاز دارو به صورت مداوم یا به میزان لازم تزریق شود.
- اپیدورال- اسپینال (CSE): در این روش، داروهای مسدودکننده نخاعی همراه با داروی اپیدورال به داخل مایع نخاعی تزریق میشوند. داروهای مسدودکننده نخاعی به سرعت درد را کاهش می‌دهند بدون اینکه موجب بی‌حسی کامل بدن شوند. ترکیب این داروها با دوز پایین داروی اپیدورال کمک می‌کند که بی‌حسی در ناحیه پایین‌تنه خیلی شدید نباشد و فرد همچنان انعطاف‌پذیری کافی برای حرکت داشته باشد.
رایج‌ترین انواع تزریق اپیدورال برای زایمان کدام است؟
بسیاری از مادران ترجیح می‌دهند که در طول زایمان اپیدورال، احساس درد را به‌طور کامل از دست ندهند و تحرک کافی برای حرکت داشته باشند. به همین دلیل، پزشکان از روش‌های مختلف تزریق اپیدورال استفاده می‌کنند که به آن‌ها این امکان را می‌دهد تا میزان درد و تحرک مادر را در طول فرایند زایمان مدیریت کنند.
- اپیدورال مداوم: در این روش، دارو به‌طور مداوم از طریق پمپ به نخاع تزریق می‌شود.
- اپیدورال متناوب: در این روش، دارو تنها زمانی تزریق می‌شود که مادر به آن نیاز داشته باشد.
- اپیدورال ترکیبی: در این روش، ترکیبی از داروهای مسکن و بی‌حسی تزریق می‌شود.
- اپیدورال تحت کنترل مادر: در این روش، صفحه کامپیوتری در مقابل مادر قرار دارد که مقدار داروی تزریقی را نشان می‌دهد. مادر با فشردن یک دکمه می‌تواند میزان تزریق داروی اپیدورال را کنترل کند.
- شیوه‌های تازه اپیدورال: برای مادرانی که به علاوه بر کنترل درد، می‌خواهند تحرک داشته باشند، روش‌هایی مانند «اپیدورال گردشی» ابداع شده است. در این روش، مادر می‌تواند با وجود تزریق داروی بی‌حسی، ایستاده، زانو بزند، نرمش کند یا حتی به کمک یک همراه قدم بزند.
- بی‌دردی نخاعی: در این روش، مقدار کمی داروی آرام‌بخش به داخل مایع نخاعی تزریق می‌شود. این روش تنها درد را تسکین می‌دهد و به مادر این امکان را می‌دهد که در طول زایمان بدون بی‌حسی کامل به تحرک بپردازد، مانند نشستن، نرمش کردن یا دوش گرفتن.
- اپیدورال با دوز پایین: در این روش، داروی اپیدورال با دوز بسیار کم همراه با داروی آرام‌بخش تزریق می‌شود. این روش به مادرانی که از روند زایمان خسته شده‌اند کمک می‌کند تا استراحت کنند و دوباره برای ادامه زایمان آماده شوند.
فواید زایمان اپیدورال چیست؟
داروهای اپیدورال مزایای متعددی دارند که برخی از آن‌ها عبارتند از:
- تاثیر بسیار زیاد در کاهش درد زایمان
- معمولاً بی‌خطر و ایمن برای مادر و نوزاد
- امکان حرکت و زور زدن در تخت بدون از دست دادن تحرک بدن
- کمک به مادر در زایمان‌های طولانی برای استراحت و آرامش
- فراهم آوردن امکان بیداری مادر در طول جراحی زایمان سزارین
- قابلیت تزریق در هر مرحله‌ای از زایمان، بسته به نیاز مادر
میزان درد بعد ازبین‌رفتن بی‌حسی زایمان اپیدورال چقدر است؟
بعد از از بین رفتن اثر بی‌حسی داروی اپیدورال، ممکن است برخی علائم همچون انقباض شکم، درد واژن ناشی از زایمان، سردرد و کمی درد و کبودی در ناحیه تزریق را تجربه کنید که معمولاً یک یا دو روز ادامه دارد. همچنین احساس مورمور شدن پوست نیز تا چند ساعت بعد از زایمان اپیدورال ممکن است طبیعی باشد.
آیا زایمان اپیدورال روشی ایمن است؟
به‌طورکلی، زایمان اپیدورال یک روش ایمن است. در طول فرآیند، پزشکان و پرستاران به‌طور مستمر علائم حیاتی و وضعیت شما و جنین را نظارت می‌کنند تا از بروز هرگونه مشکل احتمالی جلوگیری کنند.
آیا اپیدورال شانس زایمان سزارین را افزایش می‌دهد؟
عوامل مختلفی مانند اندازه و موقعیت نوزاد یا مشکلاتی مانند کندی سرعت زایمان می‌توانند نقش مهمی در نیاز به سزارین داشته باشند. شواهد علمی کافی در مورد تأثیر اپیدورال در افزایش احتمال سزارین وجود ندارد. در واقع، استفاده از اپیدورال می‌تواند شرایط استراحت بهتری برای شما فراهم کرده و باعث تسریع در فاز اول زایمان شود.
با این حال، اپیدورال ممکن است در فاز دوم زایمان موجب کاهش احساس انقباض‌ها شود که می‌تواند روند زایمان را کندتر کند و نیاز به ابزارهای کمکی مانند وکیوم را افزایش دهد. به همین دلیل، ممکن است پزشک با نزدیک شدن به پایان زایمان، میزان داروی تزریقی را کاهش دهد تا شما انقباض‌ها را بهتر احساس کرده و بتوانید برای به دنیا آوردن نوزاد تلاش کنید.
آیا بی‌حسی اپیدورال باعث آسیب به اعصاب می‌شود؟
اگرچه عواملی مانند آسیب به عصب ناشی از سرنگ یا سوند، لخته شدن خون، عفونت و کمبود خون می‌توانند منجر به آسیب اعصاب شوند، اما احتمال آسیب شدید و دائمی اعصاب ناشی از بی‌حسی اپیدورال بسیار کم است.
در بسیاری از موارد، آسیب اعصاب موقتی است و فقط بی‌حسی جزئی در محل تزریق ایجاد می‌کند. در چنین شرایطی ممکن است درد یا ضعف عضلانی در نواحی دیگر بدن نیز احساس شود. این علائم معمولاً بعد از چند روز تا چند هفته بهبود پیدا می‌کنند.
زایمان اپیدورال چه عوارضی دارد؟
مانند هر داروی دیگری، داروهای اپیدورال نیز ممکن است در برخی افراد با عوارض جانبی همراه باشند.
عوارض زایمان اپیدورال برای نوزاد
داروی اپیدورال عمدتاً در ناحیه نخاع متمرکز می‌شود و تنها مقدار کمی از آن وارد جریان خون مادر و جفت می‌شود؛ به همین دلیل این روش معمولاً هیچ خطری برای نوزاد ندارد. با این حال، تغییرات فشار خون ناشی از استفاده از دارو ممکن است به‌طور غیرمستقیم بر فشار خون و ضربان قلب جنین تاثیر بگذارد.
عوارض زایمان اپیدورال برای مادر
از جمله عوارض احتمالی اپیدورال برای مادر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افت فشار خون
- کمردرد
- بی‌حسی یک‌طرفه یا عدم تاثیر دارو و نیاز به تزریق دوباره اپیدورال
- مشکل در دفع ادرار حین تزریق
- احساس سنگینی یا مورمورشدن پاها در طول زایمان
- خونریزی و کبودی در محل تزریق
- حالت تهوع و استفراغ
- ضعف و سرگیجه
- سردرد
- تب و لرز
- احساس سبکی سر
- خارش پوست
- حساسیت به داروی اپیدورال
- بی‌اختیاری ادرار
- بی‌حس شدن موقت پاها
عوارض نادرتر اپیدورال شامل:
- لخته‌شدن خون در نخاع
- عفونت نخاع و مغز
- آسیب به اعصاب
روزهای کاری کلینیک دکتر فاطمه صالحی
بی‌حسی اپیدورال برای چه افرادی ممنوع است؟
زایمان اپیدورال تحت شرایط زیر انجام نمی‌شود:
- مصرف برخی داروهای خاص
داروهایی مانند رقیق‌کننده‌های خون ممکن است با داروی اپیدورال تداخل داشته باشند و انجام آن را غیرممکن کنند. - مشکل فشار خون
اگر تعداد پلاکت‌های خون کم باشد یا مشکلاتی وجود داشته باشد که فشار خون را تحت تاثیر قرار دهد، اپیدورال ممکن است خطرناک باشد. - مشکلات جسمی
در صورت وجود چاقی یا ناهنجاری‌های فیزیکی (مثل انحراف ستون فقرات)، پزشک ممکن است نتواند محل درست تزریق اپیدورال را پیدا کند. در این شرایط، زایمان اپیدورال امکان‌پذیر نیست. - خونریزی شدید
زایمان اپیدورال می‌تواند باعث افت فشار خون شود. در صورت وجود خونریزی شدید، به دلیل خطر افت شدید فشار، اپیدورال انجام نمی‌شود. - عفونت پوستی در ناحیه کمر
در صورت وجود عفونت در ناحیه کمر، به دلیل احتمال پخش آن به نخاع و دیگر قسمت‌های بدن و خطر آسیب‌دیدگی شدید، اپیدورال انجام نمی‌شود. - محدودیت‌های پزشک
در برخی بیمارستان‌ها قوانینی برای زمان استفاده از داروی اپیدورال وجود دارد. برای مثال، برخی پزشکان ممکن است تا زمانی که دهانه رحم مادر به اندازه ۴ سانتی‌متر باز نشده باشد، اجازه تزریق اپیدورال ندهند. همچنین، ممکن است پس از باز شدن دهانه رحم به اندازه مشخصی (مثلاً ۱۰ سانتی‌متر یا فول)، دیگر اجازه تزریق اپیدورال داده نشود.
کلام آخر
در طول زایمان اپیدورال، داروی بی‌حسی به فضای خارجی نخاع تزریق می‌شود. این دارو به مادر کمک می‌کند تا درد زایمان را احساس نکند، در حالی که فشارهای مربوط به فرایند زایمان را تجربه کند. علاوه بر داروی بی‌حسی، ممکن است داروهای مسکن نیز تزریق شوند تا اثر بی‌حسی تقویت شود. انتخاب این روش توسط پزشک بستگی به عوامل مختلفی دارد، از جمله وضعیت سلامت مادر و جنین، میزان باز شدن دهانه رحم و داروهای مصرفی مادر.
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
