آزمایش تیروئید بارداری برای اندازه‌گیری سطح هورمون‌های ترشح‌شده از غده تیروئید مادر انجام می‌شود. اختلال در تولید این هورمون‌ها می‌تواند سلامت مادر و رشد جنین را به خطر بیندازد. به همین دلیل، مادرانی که در معرض خطر بیماری‌های تیروئیدی هستند، باید به‌صورت منظم این آزمایش‌ها را انجام دهند.
اما سوال اینجاست که چه کسانی بیشتر در معرض این بیماری‌ها قرار دارند؟ آیا همه افراد باید آزمایش تیروئید بارداری را انجام دهند؟ این آزمایش‌ها باید در چه زمانی انجام شوند؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ خواهیم داد.
آزمایش تیروئید بارداری چیست؟
آزمایش تیروئید بارداری برای بررسی عملکرد غده تیروئید انجام می‌شود. تیروئید، غده‌ای کوچک و پروانه‌ای شکل در نزدیکی گلو، هورمون‌های مهمی تولید می‌کند که نقش اساسی در تنظیم سوخت‌وساز، دمای بدن، تعادل وزن، قدرت عضلات و حتی خلق‌وخو دارند.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
علت انجام آزمایش تیروئید در بارداری
رشد جنین و جفت در دوران بارداری به شدت وابسته به هورمون‌های تیروئید مادر است. در دوران بارداری، فعالیت غده تیروئید تغییراتی می‌کند که میزان تولید هورمون‌های مورد نیاز برای رشد جنین را تحت تأثیر قرار می‌دهد. هر گونه تغییر در سطح هورمون‌ها، چه افزایش و چه کاهش، می‌تواند به سلامت جنین و مادر آسیب بزند.
برای مثال، کم‌کاری یا پرکاری تیروئید درمان‌نشده می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
- زایمان زودرس
- وزن کم نوزاد هنگام تولد
- سقط جنین
- مرده‌زایی
- جداشدن جفت قبل از زایمان (دکولمان)
- پره‌اکلامپسی
- نارسایی قلبی
- اختلالات ذهنی نوزاد
- افسردگی
- نازایی
انجام آزمایش‌های تیروئید در دوران بارداری به پزشک کمک می‌کند تا مشکلات مرتبط با غده تیروئید را پیش از آسیب رسیدن به مادر و جنین شناسایی، کنترل و درمان کند. پزشک با استفاده از این آزمایش‌ها تغییرات هورمون‌های تیروئیدی را پیگیری کرده و با درمان به‌موقع، از آسیب‌های احتمالی به مادر و جنین جلوگیری می‌کند.
چه کسانی باید آزمایش تیروئید بارداری را بدهند؟
در حال حاضر، در بسیاری از کشورها از جمله ایران، آزمایش تیروئید بارداری جزء آزمایش‌های روتین دوران بارداری و پیش از آن نیست. این آزمایش تحت شرایط زیر انجام می‌شود:
- خانم‌هایی که باردارند یا قصد باردار شدن را دارند و به تشخیص پزشک، احتمال ابتلای آن‌ها به بیماری تیروئیدی زیاد است.
- خانم‌های بارداری که علائم کم‌کاری یا پرکاری تیروئید را تجربه می‌کنند.
- خانم‌های بارداری که به تشخیص پزشک مشکل تیروئیدی دارند و نیاز است که روند بهبود آن‌ها به طور مستمر از طریق آزمایش تیروئید بارداری کنترل شود.
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی😍
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
عواملی که احتمال بیماری تیروئید بارداری را افزایش می‌دهند چیست؟
- سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری تیروئید
- ابتلا به بیماری‌های تیروئید مانند هاشیموتو، گریوز، پرکاری تیروئید و کم‌کاری تیروئید
- سن بالای ۳۰ سال
- ابتلا به دیابت نوع یک
- بیماری‌های خودایمنی
- سابقه پرتودرمانی سر یا گردن
- سابقه نازایی
- سابقه سقط جنین یا زایمان زودرس
- اضافه‌وزن
- زندگی در مناطقی که کمبود ید در میان ساکنان آن‌ها شایع است
آیا پس از بارداری هم باید آزمایش تیروئید بدهیم؟
آزمایش تیروئید بعد از بارداری تنها برای خانم‌هایی انجام می‌شود که پس از زایمان علائم بیماری تیروئید دارند یا دارای عوامل خطر هستند. همچنین، «انجمن تیروئید آمریکا» (ATA) به پزشکان توصیه می‌کند که برای خانم‌هایی که دچار افسردگی پس از زایمان می‌شوند، درخواست انجام آزمایش تیروئید را بدهند.
آیا آزمایش تیروئید برای جنین هم لازم است؟
معمولاً آزمایش تیروئید برای جنین انجام نمی‌شود؛ اما اگر مادر به پرکاری تیروئید مبتلا باشد، ممکن است برای بررسی تأثیر احتمالی بیماری مادر روی جنین، آزمایش تیروئید جنین نیز انجام شود.
همچنین، اگر پزشک طی سونوگرافی به وجود گواتر در جنین مشکوک شود یا سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری «کم‌کاری مادرزادی تیروئید» (Dyshormonogenesis) وجود داشته باشد، از جنین نیز تست تیروئید گرفته می‌شود.
انواع آزمایش‌های تیروئید در بارداری
آزمایش اندازه‌گیری هورمون محرک تیروئید (TSH)
هورمون TSH (محرک ترشح تیروئید) توسط غده هیپوفیز در مغز ترشح می‌شود. این هورمون غده تیروئید را به ترشح هورمون‌هایی مانند T3 و T4 تحریک می‌کند. به همین دلیل، سنجش این هورمون یکی از اصلی‌ترین آزمایش‌های تیروئید در دوران بارداری است.
آزمایش اندازه‌گیری تری‌یدوتیرونین (T3)
هورمون T3 یکی از هورمون‌های مهم تولیدشده توسط غده تیروئید است. آزمایش T3 در دوران بارداری معمولاً رایج نیست و فقط در شرایط خاصی درخواست می‌شود.
آزمایش اندازه‌گیری تیروکسین (T4)
هورمون T4 نیز یکی از هورمون‌هایی است که توسط غده تیروئید ترشح می‌شود و در کنار هورمون T3 به تنظیم سوخت‌وساز بدن کمک می‌کند. اگر نتیجه آزمایش TSH نرمال نباشد، پزشک ممکن است آزمایش سطح هورمون T4 را نیز انجام دهد.
آزمایش آنتی‌بادی‌های ضدتیروئید
آنتی‌بادی‌ها پروتئین‌های ساخته‌شده توسط سیستم ایمنی بدن هستند که به ویروس‌ها و باکتری‌ها واکنش نشان می‌دهند. گاهی اوقات، آنتی‌بادی‌های غده تیروئید به‌اشتباه سلول‌های سالم آن را هدف قرار می‌دهند و باعث ایجاد بیماری‌های خودایمنی تیروئیدی می‌شوند، مانند بیماری گریوز یا هاشیموتو.
برخی از آزمایش‌های مرتبط با آنتی‌بادی‌های ضدتیروئید که برای تشخیص این نوع بیماری‌ها انجام می‌شوند عبارت‌اند از:
- آنتی‌بادی تیروئید پراکسیداز (TPO AB)
- تیروگلوبولین آنتی‌بادی
- آنتی‌بادی گیرنده TSH
زمان و نحوه انجام آزمایش تیروئید بارداری
زمان انجام آزمایش تیروئید بارداری
- خانم‌هایی که مبتلا به کم‌کاری تیروئید هستند و داروی «لووتیروکسین» مصرف می‌کنند باید بلافاصله پس از بارداری آزمایش TSH را انجام دهند.
- خانم‌هایی که تحت درمان با داروهای «تیوآمید» هستند یا مبتلا به بیماری‌های خودایمنی تیروئید هستند، باید به طور منظم آزمایش ۴T را انجام دهند.
- خانم‌هایی که به کم‌کاری تیروئید (از نوع شدید یا خفیف) مبتلا هستند و خانم‌هایی که خطر ابتلا به کم‌کاری در آن‌ها وجود دارد، باید تا اواسط بارداری هر ۴ هفته یک‌بار آزمایش تیروئید را انجام دهند. این افراد حدوداً هر هفته ۳۰ بارداری نیز باید حداقل یک بار تست را تکرار کنند.
در خانم‌هایی که به پرکاری تیروئید مبتلا هستند، مقادیر ۴T و TSH باید در ابتدا هر ۲ تا ۴ هفته و بعد از آن هر ۴ تا ۶ هفته و تا وقتی که هورمون‌ها به اندازه طبیعی برگردند، اندازه‌گیری شود.
آمادگی‌های لازم برای آزمایش تیروئید بارداری
آزمایش تیروئید بارداری معمولاً نیاز به آمادگی خاص یا ناشتایی ندارد؛ اما ممکن است پزشک آزمایش‌های دیگری را هم درخواست داده باشد که نیاز به چند ساعت ناشتایی دارند یا اینکه پزشک تشخیص بدهد که بهتر است برای آزمایش تیروئید هم ناشتا باشید.
همچنین، مصرف برخی داروها می‌تواند با نتیجه تست تداخل داشته باشد؛ بنابراین بهتر است قبل از مراجعه به آزمایشگاه درباره آمادگی‌های لازم با پزشک خود صحبت کنید و اطمینان حاصل کنید که همه شرایط لازم برای انجام آزمایش به درستی رعایت شده باشند.
آزمایش تیروئید بارداری چگونه انجام می‌شود؟
برای انجام آزمایش تیروئید بارداری، نمونه خون از شما گرفته می‌شود. در ابتدا، یک باند برای بستن دستگاه خون‌گیری دور بازو شما قرار می‌گیرد تا رگ‌ها پر از خون شوند. سپس با استفاده از یک سرنگ، نمونه خون از رگ گرفته می‌شود. بعد از نمونه‌گیری، با استفاده از چسب‌زخم یا پنبه و فشرا، محل نمونه‌گیری فشرده می‌شود تا خون به درستی ترکیده نشود و احتمال بروز خونریزی کاهش یابد.
آماده شدن جواب آزمایش تیروئید بارداری چقدر طول می‌کشد؟
زمانی که آزمایش تیروئید انجام می‌شود، نتیجه معمولاً بعد از یک تا دو روز آماده می‌شود.
چه مواردی روی آزمایش تیروئید بارداری تاثیر می‌گذارد؟
نتیجه آزمایش تیروئید ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار بگیرد که شامل موارد زیر هستند:
ناشتایی: اگر آزمایش صبح زود و ناشتا انجام شود، ممکن است مقدار TSH بالاتر از حالتی باشد که آزمایش در طول روز و بدون ناشتایی انجام شده باشد، که این موضوع می‌تواند باعث نادرست تشخیص داده شدن مشکلات مربوط به تیروئید، مانند کم‌کاری خفیف شود.
استرس: استرس می‌تواند بر میزان هورمون‌های تیروئید تأثیرگذار باشد و نتایج آزمایش را تحت تأثیر قرار دهد.
کم‌خوابی: نقص خواب می‌تواند بر فعالیت تیروئید و هورمون‌های آن تأثیرگذار باشد.
رژیم غذایی: مصرف برخی مواد غذایی مانند غذاهای حاوی ید می‌تواند نتایج آزمایش را تحت تأثیر قرار دهد.
مصرف برخی داروها: برخی داروها مانند لیتیوم، آمینودارون، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، داروهای شیمی‌درمانی، داروهای بازدارنده کیناز، کلسیم کربنات، مکمل‌های حاوی ید، امپرازول و غیره نیز می‌توانند بر نتایج آزمایش تیروئید تأثیرگذار باشند.
قبل از انجام آزمایش تیروئید، بهتر است با پزشک خود درباره آمادگی‌های لازم برای آزمایش، از جمله مسائل ناشتایی و مصرف داروها صحبت کنید.
عدد نرمال T3، T4 و TSH در بارداری چقدر است؟
- عدد نرمال T3 در سه‌ماهه اول بین ۹۱/۱ تا ۵/۳
- در سه‌ماهه دوم بین ۸/۲ تا ۲/۴
- در سه‌ماهه سوم بین ۴/۲ تا ۱/۴ (pg/ml) است.
- عدد نرمال T4 در سه‌ماهه اول بین ۸۶/۰ تا ۷۷/۱،
- در سه‌ماهه دوم بین ۶۳/۰ تا ۲۹/۱
- در سه‌ماهه سوم بین ۶۶/۰ تا ۱۲/۱ (pg/ml) است.
- عدد نرمال TSH در سه‌ماهه اول بین ۱/۰ تا ۵/۲،
- در سه‌ماهه دوم بین ۲/۰ تا ۳ و
- در سه‌ماهه سوم بین ۳/۰ تا ۳ (µIU/ml) است.
برای انجام آزمایش تیروئید بارداری باید ناشتا باشیم؟
معمولاً برای این آزمایش نیاز به ناشتایی نیست؛ اما برخی هورمون‌ها ممکن است در ساعات اولیه صبح و بعد از ناشتایی مقدار بیشتری داشته باشند که این می‌تواند تفاوتی در نتایج آزمایش ایجاد کند. بهتر است قبل از مراجعه به آزمایشگاه، با پزشک خود در این باره مشورت کنید.
چه زمانی باید آزمایش تیروئید بارداری را انجام دهیم؟
اگر قبلاً به بیماری تیروئید ابتلا داشته‌اید، بلافاصله پس از اطلاع از بارداری خود باید به پزشک مراجعه کنید تا آزمایش‌های تیروئیدی انجام شود. این آزمایش‌ها در طول دوره بارداری به صورت منظم انجام می‌شوند.
کلام آخر با دکتر فاطمه صالحی
آزمایش تیروئید بارداری جزء آزمایش‌های روتین دوران بارداری نمی‌باشد. این آزمایش فقط برای افرادی که به بیماری‌های تیروئیدی مبتلا هستند یا دارای ریسک بیشتری برای ابتلا به این بیماری‌ها هستند انجام می‌شود. باید به‌صورت منظم در طول دوران بارداری برای این افراد انجام شود تا از حفظ سلامت مادر و جنین اطمینان حاصل شود.
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
با سپاس از شما و آرزوی بهترین‌ها برای سلامتی و شادی برای شما
