اگر در هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ بارداری قرار دارید، وقت انجام سونوگرافی آنومالی (Anomaly Scan) یا همان سونوگرافی تفصیلی است. این اسکن یکی از مهم‌ترین بررسی‌ها در دوران بارداری محسوب می‌شود و برای ارزیابی رشد اندام‌های جنین، تعیین جنسیت و شناسایی برخی ناهنجاری‌های مادرزادی انجام می‌گیرد. اگر می‌خواهید بدانید سونوگرافی آنومالی دقیقا چیست، چه مشکلاتی را می‌تواند تشخیص دهد و آیا انجام آن ضروری است یا خیر، توصیه می‌کنیم ادامه این مطلب را بخوانید.
در این متن، با اهمیت و کاربردهای سونوگرافی آنومالی، و همچنین آمادگی‌های لازم برای انجام این فرآیند، آشنا خواهید شد.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
بهترین متخصص زنان درتهران
دکتر فاطمه صالحی، متخصص زنان و زایمان با فلوشیپ پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، یکی از پزشکان برجسته و با تجربه در حوزه تخصصی خود در تهران هستند. ایشان بیش از ۱۵ سال تجربه حرفه‌ای در زمینه پزشکی و درمان‌های تخصصی زنان و زایمان دارند و به عنوان یکی از متخصصین برجسته در این زمینه شناخته می‌شوند.
دکتر صالحی تحصیلات خود را در دانشگاه علوم پزشکی تهران آغاز کردند و موفق به دریافت مدرک پزشکی عمومی از این دانشگاه شدند. پس از آن، برای ادامه تحصیلات خود، تخصص زنان و زایمان را در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذراندند. علاوه بر این، ایشان دوره فلوشیپ پریناتولوژی را نیز در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذرانده‌اند که این دوره به ایشان توانایی ارائه مراقبت‌های ویژه در دوران بارداری، مراقبت‌های قبل و بعد از زایمان و درمان‌های خاص مربوط به بارداری‌های پرخطر را می‌دهد.
سونوگرافی آنومالی یا سونوگرافی تفصیلی چیست؟
سونوگرافی آنومالی که با نام‌های سونوی هفته ۱۸ یا اسکن آناتومی نیز شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین سونوگرافی‌های دوران بارداری است و معمولا بین هفته‌های ۱۷ تا ۱۹ انجام می‌گیرد. هدف اصلی این اسکن، بررسی رشد طبیعی جنین، شناسایی برخی ناهنجاری‌های مادرزادی و تشخیص مشکلات عمده آناتومیکی است. در این فرایند، پزشک با کمک سونوگرافی دوبعدی (2D)، سه‌بعدی (3D) یا چهاربعدی (4D) تصاویری از جنین داخل رحم ثبت می‌کند و ابعاد اندام‌ها و اعضای بدن او را اندازه‌گیری می‌نماید تا مطمئن شود رشد متناسب با سن بارداری است. علاوه بر این، در این سونوگرافی معمولا جنسیت جنین نیز مشخص می‌شود.
سونوگرافی های مهم در بارداری+فیلم
در سونو آنومالی کدام اعضای بدن جنین را بررسی می‌کنند؟
در سونوگرافی آنومالی، متخصص به‌طور دقیق اندام‌های مختلف بدن جنین را مورد بررسی قرار می‌دهد. بخش‌هایی که ارزیابی می‌شوند شامل موارد زیر است:
- قلب؛
- مغز، گردن و ستون فقرات؛
- کلیه‌ها و مثانه؛
- بازوها و پاها؛
- دست‌ها، پاها و انگشتان؛
- لب‌ها، بینی، چانه، چشم‌ها و چهره؛
- سینه و ریه‌ها؛
- معده و روده.
علاوه بر این، موارد مهم دیگری نیز بررسی می‌شوند، از جمله:
- شنیدن ضربان قلب جنین برای تشخیص احتمال وجود ریتم غیرطبیعی؛
- ارزیابی بند ناف از نظر جریان خون و محل اتصال آن به جفت؛
- اطمینان از اینکه جفت دهانه رحم را مسدود نکرده است (جفت سرراهی)؛
- بررسی رحم، تخمدان‌ها و دهانه رحم مادر؛
- سنجش میزان مایع آمنیوتیک.
چه بیماری‌هایی در سونوگرافی آنومالی مشخص می‌شود؟
سونوگرافی آنومالی یک روش تشخیصی قطعی برای بیماری‌ها نیست، بلکه هدف آن بررسی نشانه‌ها و علائم احتمالی برخی ناهنجاری‌ها یا مشکلات ساختاری در اندام‌های جنین است. به همین دلیل، نمی‌تواند تمام اختلالات مادرزادی را شناسایی کند. برخی از مواردی که ممکن است در این سونوگرافی مشخص شوند عبارت‌اند از:
- آنانسفالی (Anencephaly) یا بی‌مخ‌زایی؛
- نشانگرهای احتمالی سندرم داون، سندرم ادواردز (تریزومی ۱۸) و سندرم پاتائو (تریزومی ۱۳)؛
- شکاف کام؛
- اسپینا بیفیدا (مهره‌شکاف)؛
- ناهنجاری‌های مادرزادی قلب؛
- آژنزی کلیوی (عدم تشکیل یک یا هر دو کلیه)؛
- گاستروشیزیس (Gastroschisis) یا مشکلات مربوط به روده و دیواره شکم؛
- امفالوسل (Omphalocele) یا نقص در دیواره شکم؛
- دیسپلازی اسکلتی مرگبار؛
- فتق دیافراگم (Diaphragmatic hernia) یا وجود سوراخ یا نقص در دیافراگم.
🔹 توجه: تنها حدود ۵۰ درصد از موارد سندرم داون از طریق سونوگرافی آنومالی قابل تشخیص هستند. بنابراین انجام آزمایش‌های خون و تست‌های تکمیلی همچنان ضروری است.
دقت سونوگرافی آنومالی چقدر است؟
دقت سونوگرافی آنومالی بسته به نوع ناهنجاری متفاوت است. برای مثال، اسپینا بیفیدا باز (تشکیل‌نشدن بخشی از مهره‌های ستون فقرات) با دقت بالایی قابل شناسایی است و حدود ۹ نوزاد از هر ۱۰ مورد مبتلا در این اسکن تشخیص داده می‌شوند. اما در مقابل، شناسایی مشکلات قلبی دشوارتر است؛ به‌طوری‌که تنها نیمی از نوزادان مبتلا به نارسایی قلبی در سونوگرافی آنومالی شناسایی می‌شوند.
با این حال، این اسکن قادر به تشخیص همه ناهنجاری‌ها نیست. برخی مشکلات مانند نارسایی‌های قلبی خفیف یا اسکولیوز (کژپشتی) معمولاً تا زمان تولد مشخص نمی‌شوند. هدف اصلی سونوگرافی آنومالی، بررسی وجود نشانگرهایی از اختلالات جدی مثل آنانسفالی یا اسپینا بیفیدا است که اغلب درمان‌پذیر نیستند یا درمان آن‌ها بسیار دشوار است. با این وجود، بروز چنین مواردی نادر است و در بیشتر مواقع، نتایج این سونوگرافی رشد طبیعی و سالم جنین را نشان می‌دهد.
آمادگی‌های لازم برای انجام سونوگرافی آنومالی چیست؟
سونوگرافی آنومالی نیاز به آماده‌سازی خاصی ندارد، اما نسبت به سایر انواع سونوگرافی زمان بیشتری می‌برد و معمولاً حدود ۴۵ دقیقه طول می‌کشد. اگر قرار باشد بعد از انجام اسکن با پزشک خود ملاقات داشته باشید، ممکن است کل فرایند تا ۷۵ دقیقه زمان ببرد؛ بنابراین بهتر است برای صرف زمان بیشتر آماده باشید. همچنین داشتن مثانه نیمه‌پر می‌تواند به وضوح بهتر تصاویر و مشاهده راحت‌تر جنین کمک کند.
قبل از سونوگرافی آنومالی چه بخوریم؟
برخی پزشکان پیشنهاد می‌کنند برای واضح‌تر شدن تصاویر و تشویق جنین به حرکت، پیش از انجام سونوگرافی مقداری خوراکی شیرین مانند شکلات یا خرما میل کنید. در عین حال، بهتر است از مصرف خوراکی‌های نفاخ مثل لوبیا یا کلم پرهیز کنید تا حین اسکن دچار ناراحتی گوارشی نشوید.
نحوه انجام سونوگرافی آنومالی چگونه است؟
برای انجام سونوگرافی آنومالی ابتدا روی تخت معاینه دراز می‌کشید. تکنیسین ژل مخصوصی را روی شکم شما می‌زند تا پروب سونوگرافی راحت‌تر حرکت کند و تصاویر واضح‌تری به‌دست آید. سپس با حرکت دادن پروب روی نواحی مختلف شکم، تصاویر جنین روی صفحه‌نمایش ظاهر می‌شود.
پزشک در طول اسکن گاهی تصاویر را ثابت می‌کند تا اندازه‌گیری‌های لازم مانند دور سر یا ابعاد اندام‌های جنین را انجام دهد. این اندازه‌ها با سن بارداری مقایسه می‌شوند تا وضعیت رشد جنین مشخص شود. پس از ثبت تصاویر، پزشک آن‌ها را بازبینی کرده و اگر کافی و دقیق باشند، ژل را پاک می‌کنند و کار شما تمام می‌شود.
در برخی مواقع، ممکن است جنین در وضعیتی قرار بگیرد که دید مناسبی ایجاد نشود. در این حالت، از شما خواسته می‌شود کمی قدم بزنید یا چیزی شیرین بخورید تا جنین حرکت کند. همچنین گاهی به‌دلیل بالا بودن وزن مادر یا تراکم بافت‌ها، کیفیت تصاویر کافی نیست و پزشک تکرار اسکن را توصیه می‌کند؛ که این موضوع لزوماً به معنای وجود مشکل نیست.
نکته مهم: در طول این اسکن برخلاف سایر سونوگرافی‌ها، پزشک معمولاً صحبت نمی‌کند تا بتواند با دقت بالا اندازه‌گیری‌ها را انجام دهد. بنابراین سکوت پزشک نشانه بروز مشکل نیست. نتیجه نهایی بعداً توسط متخصص زنان شما بررسی و توضیح داده خواهد شد.
تفسیر سونوگرافی آنومالی
برای تفسیر نتایج سونوگرافی آنومالی لازم است به پزشک خود مراجعه کنید. او تصاویر و گزارش اسکن را بررسی کرده و توضیحات و راهنمایی‌های لازم را به شما ارائه می‌دهد.
اگر همه نتایج طبیعی باشند، به این معناست که جنین در مسیر رشد سالم قرار دارد و می‌توانید مراقبت‌های معمول دوران بارداری را ادامه دهید. همچنین در این مرحله امکان تعیین جنسیت جنین نیز وجود دارد؛ البته فقط در صورتی‌که خودتان تمایل داشته باشید. برخی والدین ترجیح می‌دهند جنسیت فرزندشان تا زمان تولد یک غافلگیری بماند، بنابراین بهتر است از قبل این موضوع را با پزشک یا متخصص سونوگرافی در میان بگذارید.
در صورتی که نتایج اسکن نشانه‌ای از مشکل یا موردی مشکوک داشته باشد، پزشک انجام آزمایش‌های تکمیلی را توصیه می‌کند. این آزمایش‌ها می‌توانند شامل آمنیوسنتز، نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی (CVS) و در موارد خاص کوردوسنتز باشند. همچنین ممکن است پزشک شما را به یک پریناتولوژیست (متخصص بارداری‌های پرخطر) ارجاع دهد تا بررسی‌های دقیق‌تر یا یک سونوگرافی تکمیلی انجام شود.
بهترین زمان انجام سونوگرافی آنومالی
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، زمان ایده‌آل برای انجام سونوگرافی آنومالی بین هفته‌های ۱۷ تا ۱۹ بارداری است. بااین‌حال، بعضی پزشکان انجام این اسکن را در بازه‌ی ۲۰ تا ۲۴ هفتگی نیز مناسب و قابل‌قبول می‌دانند.
فرق سونوگرافی nt و سونوگرافی آنومالی
سونوگرافی NT یا شفافیت نوکال (Nuchal Translucency) معمولاً بین هفته‌های ۱۱ تا ۱۳ بارداری انجام می‌شود، در حالی‌که سونوگرافی آنومالی زمان انجامش بین هفته‌های ۱۷ تا ۱۹ بارداری است. هدف این دو آزمایش با یکدیگر متفاوت است: سونوگرافی NT برای بررسی میزان مایع زیر پوست گردن جنین و مشاهده استخوان بینی او انجام می‌شود، در حالی‌که سونوگرافی آنومالی رشد فیزیکی جنین و اندازه‌گیری ابعاد اعضای بدن او را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
تفاوت سونوگرافی معمولی و سونوگرافی آنومالی
سونوگرافی معمولی با سونوگرافی آنومالی تفاوت‌های مهمی دارد. در سونوگرافی‌های معمولی که معمولاً در هفته‌های ابتدایی بارداری انجام می‌شوند، جنین هنوز شبیه یک خوشه کوچک سلول است، در حالی‌که آنومالی اسکن حدود هفته بیستم انجام می‌شود و در این زمان جنین شکل و شمایل واقعی‌تری پیدا کرده است. علاوه بر این، سونوگرافی آنومالی طولانی‌تر است و تمام جزئیات اندام‌های جنین را با دقت بررسی می‌کند. در این اسکن معمولاً عکس‌های جنین نیز برای یادگاری به شما داده می‌شود.
در این مرحله از بارداری، اندام‌های تناسلی خارجی جنین به حدی رشد کرده‌اند که بسته به وضعیت قرارگیری او، تکنیسین سونوگرافی می‌تواند جنسیت جنین را تشخیص دهد. اگر تمایلی به دانستن جنسیت ندارید، حتماً قبل از انجام سونوگرافی به پزشک اطلاع دهید.
آیا سونوگرافی آنومالی ضرر دارد؟
مطالعات نشان می‌دهند که سونوگرافی آنومالی هیچ خطری برای مادر یا جنین ایجاد نمی‌کند و از نظر پزشکی، یکی از روش‌های مهم برای شناسایی نشانه‌های احتمالی ناهنجاری‌های جنین محسوب می‌شود. تنها موردی که ممکن است تجربه کنید، فشار ملایم روی شکم است که توسط پزشک برای بهبود دید جنین اعمال می‌شود و پس از پایان سونوگرافی، به‌سرعت برطرف می‌گردد.
آیا سونوگرافی آنومالی اجباری است؟
سونوگرافی آنومالی الزامی نیست، اما برای اطمینان از سلامت جنین و بررسی رشد طبیعی او اهمیت بالایی دارد. با توجه به اینکه این سونوگرافی بدون خطر برای مادر و جنین است، انجام آن می‌تواند آرامش خاطر شما را فراهم کند.
چند بار باید سونوگرافی آنومالی انجام داد؟
در حدود ۸۵٪ از موارد، سونوگرافی آنومالی تصاویر و نتایج مطلوب را ارائه می‌دهد و نیازی به تکرار آن نیست. با این حال، گاهی به‌دلیل حرکت زیاد جنین، موقعیت نامناسب او، اضافه‌وزن یا تراکم بافت بدن مادر، تکنیسین ممکن است نتواند تصاویر کافی ثبت کند و در این صورت، انجام مجدد اسکن توصیه می‌شود.
آیا استفاده از گوشی زمان انجام سونوگرافی آنومالی ضرر دارد؟
سونوگرافی یک فرآیند فنی است که دقت و تمرکز بالایی می‌طلبد. به همین دلیل، معمولاً از شما خواسته می‌شود در حین انجام سونوگرافی موبایل خود را خاموش نگه دارید. پس از پایان اسکن، پزشک اجازه می‌دهد تا از جنین عکس بگیرید و این تجربه شیرین را ثبت کنید.
قبل از سونوگرافی آنومالی چه بخوریم؟
پیش از انجام سونوگرافی آنومالی می‌توانید مانند همیشه غذا بخورید و نیازی نیست مثانه‌تان کاملاً پر باشد. با این حال، بهتر است از حدود ۳۰ دقیقه قبل از سونوگرافی مثانه را تخلیه نکنید، مگر اینکه احساس فشار شدید داشته باشید، زیرا وجود کمی مایع در مثانه می‌تواند به ثبت تصاویر واضح‌تر کمک کند.
آیا سونوگرافی آنومالی همه بیماری‌ها را تشخیص می‌دهد؟
خیر، سونوگرافی آنومالی تنها قادر است برخی نشانه‌های ناهنجاری‌های مادرزادی و مشکلات ساختاری اندام‌ها را شناسایی کند. بسیاری از بیماری‌ها و ناهنجاری‌ها تا زمان تولد یا حتی سال‌ها پس از آن قابل تشخیص نیستند.
برای دریافت توضیحات کامل‌تر و مشاوره تخصصی در مورد سونوگرافی آنومالی و همچنین سایر سوالات مرتبط با سلامت زنان و زایمان، می‌توانید از طریق واتساپ با دکتر فاطمه صالحی در ارتباط باشید. دکتر صالحی با بیش از ۱۵ سال تجربه در حوزه زنان، زایمان و پریناتولوژی (طب مادر و جنین)، آماده ارائه راهنمایی‌های دقیق و علمی در این زمینه هستند. ارتباط با ایشان از طریق واتساپ این امکان را فراهم می‌کند تا در سریع‌ترین زمان ممکن، پاسخ سوالات خود را دریافت کنید و از توصیه‌های یک متخصص برجسته بهره‌مند شوید. برای اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره، لطفاً از طریق شماره واتساپ مطب با دکتر صالحی تماس حاصل فرمایید.
آیا جنسیت جنین در سونوگرافی آنومالی مشخص می‌شود؟
بله، در این مرحله از بارداری، اندام تناسلی خارجی جنین به اندازه‌ای رشد کرده که امکان تشخیص جنسیت او وجود دارد. با این حال، بسته به موقعیت جنین، پزشک ممکن است بتواند آلت تناسلی (برای پسر) یا لابیا (برای دختر) را مشاهده کند. گاهی ممکن است جنین در موقعیت مناسبی نباشد و تصویری واضح از اندام تناسلی قابل دریافت نباشد. اگر نمی‌خواهید جنسیت فرزندتان مشخص شود، حتماً پیش از سونوگرافی این موضوع را به پزشک اطلاع دهید.
بیماری‌های ژنتیکی در سونوگرافی آنومالی مشخص می‌شود؟
آنومالی اسکن یک روش تشخیصی کامل نیست و صرفاً قادر است برخی نشانگرهای اختلالات مادرزادی را شناسایی کند. بنابراین، بسیاری از بیماری‌های ژنتیکی را نمی‌توان با آن تشخیص داد. به‌عنوان مثال، تنها حدود ۵۰ درصد از موارد سندرم داون در این اسکن قابل مشاهده هستند.
سونوگرافی آنومالی چقدر دقیق است؟
این اسکن در شناسایی نشانگرهای برخی ناهنجاری‌ها مانند اسپینا بیفیدا عملکرد دقیقی دارد. با این حال، تشخیص برخی مشکلات قلبی یا انحراف‌های جانبی ستون فقرات دشوار است و معمولاً تا پس از تولد قابل مشاهده نیست.
چرا قبل از سونوگرافی آنومالی باید خرما خورد؟
معمولاً پزشکان توصیه می‌کنند که مادران پیش از انجام سونوگرافی آنومالی، خرما یا خوراکی‌های شیرین مصرف کنند تا جنین تحریک شود و در موقعیت مناسب برای تصویربرداری قرار گیرد.
کلام آخر
اکثر خانم‌های باردار هنگام انجام سونوگرافی احساس هیجان می‌کنند، زیرا می‌توانند برای اولین‌بار تصویر فرزندشان را ببینند. این هیجان در سونوگرافی آنومالی بیشتر است، چرا که این اسکن معمولاً در حدود هفته بیستم انجام می‌شود و جنین تا آن زمان شباهت بیشتری به نوزاد پیدا کرده است. البته طبیعی است که کمی نگرانی هم وجود داشته باشد و فکر کنید نکند مشکلی در اندام‌های جنین باشد. با این حال، در اغلب موارد سونو آنومالی رشد طبیعی جنین را نشان می‌دهد و ناهنجاری‌های جدی معمولاً در آزمایش‌های غربالگری قبل از هفته بیستم مشخص می‌شوند.
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
با سپاس از شما و آرزوی بهترین‌ها برای سلامتی و شادی برای شما
