سونوگرافی بیوفیزیکال (Biophysical Profile یا BPP) یکی از ارزیابی‌های مهم دوران بارداری است که برای بررسی وضعیت سلامت جنین استفاده می‌شود. این تست معمولاً در سه‌ماهه سوم بارداری انجام می‌شود و شامل چندین پارامتر مختلف است که هرکدام از آن‌ها نشان‌دهنده وضعیت سلامتی و رفاه جنین در رحم هستند. هدف اصلی سونوگرافی بیوفیزیکال، ارزیابی دقیق وضعیت جنین و تشخیص مشکلات احتمالی است که ممکن است نیاز به مداخله پزشکی داشته باشند.
سونوگرافی بیوفیزیکال جنین
سونوگرافی بیوفیزیکال جنین یا تست BPP چیست؟
سونوگرافی بیوفیزیکال جنین (Biophysical Profile) یا BPP، یک تست است که معمولاً پس از هفته ۳۲ بارداری برای ارزیابی سلامت جنین درخواست می‌شود. این تست غالباً زمانی انجام می‌شود که بارداری به‌علت بیماری یا مشکلات سلامتی دیگر پرخطر تلقی شود یا نتایج تست‌های دیگر نگران‌کننده باشد. انجام این تست به پزشک در ارزیابی وضعیت جنین کمک می‌کند.
به گفته بیمارستان کودکان فیلادلفیا (chop.edu)، پروفایل بیوفیزیکال یا BPP، ترکیبی از سونوگرافی و تست بدون استرس (NST) است که برای ارزیابی سلامت جنین به کار می‌رود. تست بدون استرس یا NST، ضربان قلب جنین را در پاسخ به حرکت‌هایش اندازه‌گیری می‌کند. سونوگرافی نیز یک روش تشخیصی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصویر جنین استفاده می‌کند. پروفایل بیوفیزیکال معمولاً در سه‌ماهه آخر بارداری انجام می‌شود.
میزان دقت سونوگرافی بیوفیزیکال از سلامت جنین
دقت پروفایل بیوفیزیکال بسیار بالاست و یک شاخص عالی برای ارزیابی وضعیت سلامت جنین به شمار می‌رود. امتیاز ۸ تا ۱۰ به‌عنوان طبیعی تلقی می‌شود و این اطمینان را می‌دهد که خطر خفگی جنین در هفته آینده بسیار کم است.
۵ پارامتر که در سونوگرافی بیوفیزیکال بررسی می‌شوند
۵ پارامتر که در سونوگرافی بیوفیزیکال بررسی می‌شوند
پزشک معمولاً پروفایل بیوفیزیکال را با استفاده از سونوگرافی انجام می‌دهد و در این فرآیند ۴ پارامتر زیر را ارزیابی می‌کند تا به هر یک امتیاز بدهد:
1. حرکت جنین: بررسی حرکات اندام‌ها یا بدن جنین.
2. تون عضلانی: مشاهده باز و بسته شدن دست‌ها یا خم و راست کردن بازوها و پاها توسط جنین.
3. حرکت تنفسی: ارزیابی تنفس منظم و مداوم جنین.
4. حجم مایع آمنیوتیک: اطمینان از وجود حداقل یک پاکه مایع آمنیوتیک با ابعاد حداقل ۱ سانتیمتر عرض و ۲ سانتیمتر طول.
علاوه بر این، پزشک ممکن است تست بدون استرس (NST) را نیز درخواست کند که در آن ضربان قلب جنین به‌عنوان پنجمین پارامتر ارزیابی می‌شود.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی😍
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
مراحل آزمون بیوفیزیکال پروفایل
پزشک ممکن است برای انجام پروفایل بیوفیزیکال مراحل زیر را انجام دهد:
1. سونوگرافی
یکی از مراحل پروفایل بیوفیزیکال شامل سونوگرافی است. در این مرحله، حرکت‌های جنین، تون عضلانی، حرکت‌های تنفسی و حجم مایع آمنیوتیک ارزیابی می‌شوند. سونوگرافی یک تست تصویربرداری بی‌خطر است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویر استفاده می‌کند. این مرحله شامل موارد زیر است:
حرکت جنین: پزشک بررسی می‌کند که آیا جنین اندام‌ها یا بدن خود را حرکت می‌دهد.
تون عضلانی: پزشک مشاهده می‌کند که آیا جنین دست‌هایش را باز و بسته می‌کند یا بازوها و پاهایش را خم و راست می‌کند.
حرکت تنفسی: پزشک بررسی می‌کند که آیا جنین تنفس منظم و مداوم دارد.
حجم مایع آمنیوتیک: پزشک مطمئن می‌شود که حداقل یک پاکه مایع آمنیوتیک با ابعاد حداقل ۱ سانتیمتر عرض و ۲ سانتیمتر طول وجود دارد.
2. تست بدون استرس (NST)
یک بخش دیگر از پروفایل بیوفیزیکال شامل تست بدون استرس یا NST است. در این مرحله، ضربان قلب جنین به مدت ۲۰ دقیقه تحت نظر گرفته می‌شود. این تست شامل موارد زیر است:
نظارت بر ضربان قلب جنین: پزشک ضربان قلب جنین را در پاسخ به حرکت‌های آن اندازه‌گیری می‌کند. افزایش ضربان قلب در پاسخ به حرکت‌های جنین نشان‌دهنده سلامت خوب اوست.
این مراحل به پزشک کمک می‌کنند تا یک ارزیابی جامع از سلامت جنین داشته باشد و در صورت وجود هرگونه مشکل، اقدامات لازم را به موقع انجام دهد.
چه افرادی باید سونوگرافی بیوفیزیکال را بدهند؟
پزشک ممکن است در صورت داشتن هر یک از شرایط زیر، سونوگرافی بیوفیزیکال را برای شما درخواست کند:
- سابقه ابتلا به فشار خون بالا، لوپوس، بیماری کلیوی یا ترومبوسیتوپنی (کاهش تعداد پلاکت‌ها)
- کاهش حرکت‌های جنین
- سابقه مرده‌زایی یا دیگر پیامدهای منفی بارداری
- چندقلویی
- فشار خون بالای مرتبط با بارداری یا پره‌اکلامپسی
- احتمال محدودیت رشد داخل‌رحمی (IUGR)، وضعیتی که در آن جنین کوچک‌تر از حد مورد انتظار است
- دیابت بارداری یا دیابت پیش از بارداری (GDM)
- مقدار بیش از حد یا کمتر از حد طبیعی مایع آمنیوتیک
- گروه خونی Rh منفی
- سن ۳۵ سال یا بیشتر در زمان زایمان
- ابتلا به چاقی (BMI یا شاخص توده بدنی ۳۰ یا بالاتر)
اگر بارداری شما پرخطر باشد، نتایج تست‌های قبلی نگران‌کننده باشند یا از موعد زایمان شما گذشته باشد، پزشک توصیه می‌کند که پروفایل بیوفیزیکال را انجام دهید.
علت انجام سونوگرافی بیوفیزیکال
اگر تاریخ زایمان شما گذشته باشد یا پزشک تشخیص دهد که بارداری شما جزء بارداری‌های پرخطر است، ممکن است سونوگرافی بیوفیزیکال برای شما درخواست شود. به عنوان مثال، بارداری شما ممکن است به دلیل دیابت یا پره‌اکلامپسی (فشار خون بالا در بارداری) پرخطر محسوب شود. همچنین، در صورت بروز حادثه‌ای مانند زمین خوردن، پزشک ممکن است برای اطمینان از سلامت جنین، BPP درخواست کند.
از آنجایی که این تست به ارزیابی سلامتی جنین می‌پردازد، نتایج آن به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد آیا نیاز است برای جلوگیری از خطرات احتمالی، زایمان زودتر انجام شود یا خیر.
بهترین زمان انجام سونوگرافی بیوفیزیکال
سونوگرافی بیوفیزیکال معمولاً در مراحل انتهایی بارداری انجام می‌شود، به‌طوری‌که بعد از گذشت هفته ۲۴ تا ۳۲ از بارداری، این تست را انجام می‌دهند. در این زمان، جنین به اندازه کافی بزرگ شده و بسیاری از پارامترهایی که در سونوگرافی بیوفیزیکال ارزیابی می‌شوند، مشخص و قابل دسترس هستند. این شامل بررسی حرکات جنین، تون عضلانی، حرکات تنفسی، حجم مایع آمنیوتیک و دیگر عواملی است که برای سلامت جنین اهمیت دارند.
همچنین، در بعضی موارد خاص ممکن است پزشک تصمیم بگیرد که این تست را در مراحل قبلی بارداری انجام دهد، مثلاً اگر بارداری پرخطر باشد یا نیاز به مداخلات قبل از زایمان باشد. در هر صورت، هدف اصلی انجام سونوگرافی بیوفیزیکال، اطمینان از سلامت جنین و انجام اقدامات لازم برای حفظ سلامت مادر و کودک است.
سونوگرافی بیوفیزیکال چند بار در طول بارداری تکرار می‌شود؟
در صورتی‌که پزشک تشخیص دهد خطر سقط جنین بالاست، ممکن است توصیه کند که به‌صورت هفتگی (شروع در سه ماهه سوم) تا زمان زایمان سونوگرافی بیوفیزیکال را تکرار کنید. این اقدام به پزشک کمک می‌کند تا سلامت جنین را تحت‌نظر بگیرد و در صورت لزوم، زایمان را زودتر انجام دهد.
سونوگرافی بیوفیزیکال چگونه انجام می‌شود؟
سونوگرافی بیوفیزیکال یک فرآیند تصویربرداری غیرتهاجمی است که به منظور ارزیابی سلامت جنین انجام می‌شود. در این روش، از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می‌شود تا تصاویری از جنین و محیط اطراف آن ایجاد شود. این تصاویر به کمک یک دستگاه سونوگرافی، که به عنوان یک سونار نیز شناخته می‌شود، تولید می‌شوند.
در زمان انجام سونوگرافی بیوفیزیکال، زن باردار درازکشیده بر روی یک تخت یا تخت خودش قرار می‌گیرد. سپس یک ژل یا مایع مناسب بر روی ناحیه شکم اعمال می‌شود تا امواج صوتی بهتر به جنین انتقال داده شود و تصاویر واضح‌تری از جنین به دست آید. سپس دستگاه سونوگرافی به دقت بر روی ناحیه شکم اعمال می‌شود و تصاویر سلامت جنین و پارامترهای مختلف مانند حرکات جنین، تون عضلانی، حرکات تنفسی و حجم مایع آمنیوتیک دریافت می‌شود.
این فرآیند معمولاً به‌صورت غیرتهاجمی، بدون هیچ گونه خطر یا درد برای مادر یا جنین انجام می‌شود و تصاویر حاصله به پزشک کمک می‌کنند تا وضعیت سلامت جنین را ارزیابی و اطلاعات موردنیاز برای مداخلات لازم را فراهم کنند.
سونوگرافی بیوفیزیکال چقدر طول می‌کشد؟
معمولاً سونوگرافی بیوفیزیکال حدود 30 تا 45 دقیقه طول می‌کشد، اما این مدت ممکن است بسته به شرایط خاص هر باردار و نیازهای پزشک متغیر باشد. به‌طور کلی، این فرآیند به اندازه کافی زمان می‌برد تا پزشک بتواند تمامی پارامترهای مهم سلامت جنین را ارزیابی کند و به نتیجه‌گیری صحیح برسد. در صورتی‌که نیاز به انجام معاینات یا تست‌های اضافی باشد، ممکن است زمان لازم برای انجام سونوگرافی بیشتر شود.
مزایا و معایب سونوگرافی بیوفیزیکال
فواید سونوگرافی بیوفیزیکال:
یکی از فواید بارز پروفایل بیوفیزیکال این است که این تست برای مادر و جنین بدون هیچگونه خطری است و در ارزیابی سلامت جنین بسیار مفید می‌باشد. این تست به پزشک امکان می‌دهد تا به‌صورت دقیق و جامع از وضعیت جنین مطلع شود، بدون اینکه نیاز به مداخلات جراحی یا مصرف داروهای مخرب باشد.
معایب سونوگرافی بیوفیزیکال:
1. عدم قابلیت اعتماد در صورت انجام قبل از ۳۲ هفته بارداری:
انجام سونوگرافی بیوفیزیکال قبل از ۳۲ هفته بارداری ممکن است به دلیل ناتمام بودن تکامل جنین، نتایج غیرقابل اعتمادی داشته باشد.
2. تأثیر کورتیکواستروئیدها:
استفاده از داروهای کورتیکواستروئیدی (کورتون) می‌تواند بر نتایج سونوگرافی بیوفیزیکال تأثیر بگذارد. ممکن است پس از مصرف این داروها، تا روزها حرکات جنین کاهش یابد یا تنفس آن افزایش یابد.
3. نیاز به تست تکراری:
ممکن است پس از انجام سونوگرافی بیوفیزیکال، برای اطمینان از نتایج یا بررسی موارد خاص، نیاز به انجام تست مجدد باشد.
عوارض و خطرات سونوگرافی بیوفیزیکال برای مادر و جنین
پروفایل بیوفیزیکال یک تست غیرتهاجمی و کاملاً بدون درد است. این تست هیچ عارضه و خطر شناخته‌شده‌ای برای شما و جنین ندارد. با این حال، ممکن است در موارد نادری، خطرات کمی وجود داشته باشد که به طور کلی بسیار نادر و کم‌اهمیت هستند و معمولاً به دلیل عوامل فنی یا فرآیندی است:
1. استفاده از امواج صوتی: این تست از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویر استفاده می‌کند. در صورتی که این امواج به مقدار زیادی تابیده شوند، ممکن است برخی از پژوهش‌ها نشان دهند که این امواج بر روی بافت‌های جنینی تأثیر داشته باشند. با این حال، مطالعات بیشتر نشان داده‌اند که استفاده مناسب از امواج صوتی در سونوگرافی بیوفیزیکال، بدون خطر برای جنین است.
2. خطرات نادر: برخی از موارد نادر ممکن است در ارتباط با انجام سونوگرافی بیوفیزیکال اتفاق بیفتد، اما این اتفاقات بسیار کمی اتفاق می‌افتند و اغلب بی‌اهمیت هستند. به‌عنوان مثال، ممکن است نوسانات حرارتی کوچکی در ناحیه مورد سونوگرافی رخ دهد که به صورت عمومی بی‌اهمیت است.
در کل، سونوگرافی بیوفیزیکال یک فرآیند ایمن و بدون خطر برای مادر و جنین است و به‌طور کلی توصیه می‌شود تا از این فرصت برای ارزیابی سلامت جنین بهره‌مند شوید.
چقدر طول می‌کشد تا نتایج سونوگرافی بیوفیزیکال آماده شود؟
عموماً، نتایج سونوگرافی بیوفیزیکال در همان روزی که تست انجام می‌شود، آماده می‌شوند و می‌توانید بلافاصله بعد از آن با پزشک خود ملاقات کنید تا نتایج را مورد بررسی قرار دهید. پزشک متخصص زنان نتایج تست را به شما توضیح خواهد داد و هرگونه سوال یا ابهامی را که دارید را بررسی خواهد کرد.
چه عواملی در نتیجه سونوگرافی بیوفیزیکال اثر دارند؟
برخی عوامل می‌توانند بر نتیجه سونوگرافی بیوفیزیکال اثر گذار باشند و باعث تغییر در مجموع امتیاز شوند. این عوامل شامل موارد زیر می‌شوند:
1. وضعیت جنین در زمان انجام تست: موقعیت جنین در رحم و حرکات آن می‌تواند بر نتیجه تست تأثیر بگذارد. به‌عنوان مثال، خوابیدن جنین یا تغییر وضعیت آن می‌تواند تصاویر تست را تحت‌تأثیر قرار دهد.
2. سن بارداری: سن بالا یا پایین بارداری می‌تواند نتایج سونوگرافی را تحت تأثیر قرار دهد. برای مثال، سونوگرافی بیوفیزیکال در زودتر از ۳۳ هفته یا بعد از ۴۲ هفته بارداری ممکن است نتایج متفاوتی داشته باشد.
3. عوامل مصرفی توسط مادر: مصرف گلوکز، الکل، یا داروهایی مانند منیزیوم توسط مادر می‌تواند بر نتیجه سونوگرافی تأثیر بگذارد.
4. پارگی پرده‌های جنینی: پارگی مصنوعی یا زودرس پرده‌های جنینی می‌تواند به تغییر در نتایج سونوگرافی منجر شود.
5. فرآیند زایمان: نزدیکی به زمان زایمان و وضعیت رحم و جنین در این زمان می‌تواند بر نتیجه سونوگرافی بیوفیزیکال تأثیر بگذارد.
تفاوت سونوگرافی بیوفیزیکال با بیوفیزیکال پروفایل چیست؟
بیوفیزیکال پروفایل یک تست جامع برای ارزیابی وضعیت سلامت جنین است که در طی آن یک سونوگرافی و یک تست بدون استرس انجام می‌شود. به‌همین‌دلیل، گاهی به این تست به عنوان “سونوگرافی بیوفیزیکال” اشاره می‌شود. اما بیوفیزیکال پروفایل به‌طور خاص به ترکیب این دو تست اشاره دارد، که شامل سونوگرافی و تست بدون استرس می‌شود.
کلام آخر با دکتر فاطمه صالحی
انجام یک تست در دوره بارداری ممکن است باعث اضطراب شود، که این امر طبیعی است؛ اما باید به‌خاطر داشته باشید که پروفایل بیوفیزیکال یا BPP یک تست بی‌خطر برای شما و جنین است. انجام این تست، اگر لازم باشد، به تیم مراقبت از بارداری کمک می‌کند تا از سلامت جنین اطمینان حاصل کنند و در صورت لزوم زایمان را انجام دهند. با این حال، در اغلب موارد، همه چیز خوب است و تست تنها به عنوان احتیاط انجام می‌شود. اگر هرگونه نگرانی درباره انجام تست پروفایل بیوفیزیکال دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
