سنگ کلیه در بارداری می‌تواند به عنوان یک مشکل پیچیده مطرح شود. در این دوره، برخی از عوامل مانند تغییرات هورمونی، افزایش فشار بر کلیه‌ها و تغییرات در رژیم غذایی می‌توانند باعث افزایش خطر تشکیل سنگ کلیه شوند. برای پیشگیری و مدیریت این مشکل در دوران بارداری، انجام مراقبت‌های مناسب از جمله نوشیدن آب به میزان کافی، رعایت رژیم غذایی سالم و مشاوره با پزشک بسیار حائز اهمیت است.
سنگ‌های کلیوی ممکن است وضعیتی بسیار دردناک باشند، به‌ویژه در صورتی که شما باردار باشید. هنگامی که درباره سنگ‌های کلیه در دوران بارداری صحبت می‌کنیم، منظور این نیست که بارداری باعث افزایش احتمال تشکیل سنگ‌های کلیه می‌شود، اما تشخیص و درمان آن در این دوره پیچیده‌تر است و روش‌های معمول درمان به دلیل خطرات ممکن برای جنین با چالش‌هایی مواجه هستند. در این مقاله، به بررسی علل ایجاد سنگ‌های کلیه در دوران بارداری، علائم، تشخیص و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.
علت ایجاد سنگ کلیه در بارداری
به‌رغم اینکه بارداری احتمال تشکیل سنگ کلیه را افزایش نمی‌دهد و ابتلا به سنگ کلیه در زنان باردار نسبتاً نادر است[۱]، اما برخی عوامل ممکن است منجر به تشکیل سنگ کلیه در زنان باردار شوند. برخی از عوامل شایع برای تشکیل سنگ کلیه در این دوره عبارتند از:
کمبود میزان مایعات در بدن
مصرف ناکافی مایعات در دوران بارداری می‌تواند باعث افزایش غلظت مواد معدنی مانند فسفر و کلسیم در ادرار شود، که این امر احتمال تشکیل سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. در دوران بارداری، بدن نسبت به حالت معمول به آب بیشتری نیاز دارد، بنابراین مصرف کافی آب در این دوره می‌تواند از احتمال تشکیل سنگ کلیه جلوگیری کند.
پیشینه ژنتیکی
زنانی که سابقه‌ی خانوادگی هیپرکلسیوری (وضعیتی که در آن مقدار کلسیم موجود در ادرار بیشتر از حالت طبیعی است) دارند، ممکن است در دوران بارداری به خطر بیشتری برای ابتلا به سنگ کلیه کلسیمی افزایش یابند.
بیماری التهابی روده
در افراد مبتلا به بیماری التهابی روده مانند کرون، مشاهده شده است که احتمال تشکیل سنگ کلیه (عموماً از نوع اگزالات کلسیم) افزایش می‌یابد. علت دقیق این پدیده هنوز مشخص نیست، اما محققان معتقدند که این ممکن است به دلیل کاهش میزان سیترات در ادرار باشد. سیترات یک ترکیب در ادرار است که می‌تواند از تشکیل سنگ‌های اگزالاتی جلوگیری کند.
بالا بودن میزان کلسیم بدن
در دوران بارداری، توصیه به مصرف قرص‌های مکمل مانند ویتامین دی و کلسیم به دلیل اهمیت سلامت بدن و جنین می‌شود. اما باید توجه داشت که مصرف بیش از حد کلسیم ممکن است فشار را بر کلیه‌ها افزایش دهد و منجر به تشکیل بلورهای کلسیمی در کلیه‌ها شود.
توصیه می‌شود که قبل از مصرف هرگونه مکمل، به ویژه در دوران بارداری، با پزشک خود مشورت کنید. این اقدام کمک می‌کند تا از احتمال اثرات جانبی و نامطلوب ناشی از افزایش بیش از حد ویتامین‌ها و املاح در بدن خود و جنین جلوگیری شود.
بزرگ شدن رحم
در ماه‌های آخر بارداری، به دلیل بزرگ شدن جنین و فشار رحم بر سیستم ادراری-کلیوی، ممکن است دفع ادرار با اختلال مواجه شود. این مسئله می‌تواند فشار مضاعفی بر کلیه‌ها وارد کند و منجر به تورم کلیه‌ها (هیدرونفروز) شود. در نتیجه، احتمال تشکیل سنگ کلیه افزایش می‌یابد. بنابراین، اهمیت دارد که در این دوره، مراقبت‌های لازم برای حفظ سلامت سیستم ادراری-کلیوی انجام شود.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی😍
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
علائم سنگ کلیه در بارداری
احساس درد شدید
واقعاً دردی که ناشی از حرکت سنگ در کلیه یا ورود آن به مجرای ادراری ایجاد می‌شود، معمولاً بسیار شدید و تیز است. این درد معمولاً یک‌طرفه است و به طور خاص به قسمت پشت و پایین دنده‌ها (لوکسها) تمایل دارد. ممکن است در طول حرکت سنگ، درد به ناحیه‌های پایین شکم و کشاله ران منتقل شود و شدت آن نیز متغیر باشد. اگر سنگ به مثانه حرکت کند، معمولاً درد به صورت تکرارشونده در ناحیه پایین شکم احساس می‌شود.
این دردها نباید نادیده گرفته شوند و بهتر است در صورت تجربه‌ی این نوع درد، به پزشک مراجعه کنید تا علت آن بررسی شود و درمان مناسب انجام شود.
درد در حین دفع ادرار
اگر سنگ به پایین حرکت کرده و در انتهای مجرای ادرار گیر کرده باشد، ممکن است در حین دفع ادرار درد و سوزش شدیدی را تجربه کنید. این وضعیت با نام دیسوریا شناخته می‌شود که ممکن است به دلیل گیر افتادن سنگ در مسیر ادراری باشد. این درد و سوزش ممکن است با درد ناشی از عفونت ادراری اشتباه گرفته شود.
خون در ادرار
هنگامی‌که سنگ کلیه حرکت می‌کند، ممکن است بافت‌های اطراف خود را آسیب دهد و به سلول‌های کلیه ضربه بزند که می‌تواند منجر به دفع خون در ادرار شود. وجود خون در ادرار را با نام هماتوریا یا هماتوری نیز می‌شناسند.
تشخیص سنگ کلیه در بارداری
رایج‌ترین روش تشخیص سنگ کلیه عموماً استفاده از سی‌تی اسکن است؛ اما در دوران بارداری، به دلیل خطراتی که این دستگاه‌ها برای جنین دارند، از روش‌های دیگری برای تشخیص سنگ کلیه استفاده می‌شود. به عنوان مثال، از سونوگرافی ادراری (ultrasound renal) به عنوان جایگزینی امن‌تر برای تشخیص سنگ کلیه در بارداری استفاده می‌شود. این روش تصویربرداری امن‌تری است که برای ارزیابی سنگ‌های کلیه و بررسی وضعیت ادراری مادر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آزمایش خون
تشخیص سنگ کلیه در بارداری معمولاً با آزمایش‌های خون و ادرار صورت می‌گیرد. در آزمایش ادرار، ممکن است خون، بلورهای کلسیم یا اسید اوریک تشخیص داده شود که این نشان‌دهنده وجود سنگ کلیه می‌باشد. همچنین، آزمایش کشت ادرار ممکن است برای تشخیص ارگانیسم‌های عفونتی مورد استفاده قرار گیرد و باعث می‌شود تا مقدار پادتن یا آنتی بادی که این ارگانیسم‌ها می‌سازند بشناسند
سونوگرافی
سونوگرافی کلیه یکی از روش‌های تشخیص سنگ کلیه در بارداری است. این روش بدون درد است و هیچ گونه تشعشعی ندارد. با این حال، مانند هر روش تصویربرداری دیگر، سونوگرافی معایبی نیز دارد. به عنوان مثال، در این روش ممکن است برخی از مدل‌های سنگ کلیه را شناسایی نکند و نتواند تفکیک کند که آیا کلیه به دلیل حاملگی بزرگ شده یا تورم کلیه به دلیل انسداد حاصل از سنگ کلیه است. همچنین، به دلیل محل قرارگیری رحم و جنین، امکان بررسی دقیق میزنای وجودی نیز در سونوگرافی وجود ندارد.
درمان سنگ کلیه در بارداری
درمان سنگ کلیه در بارداریباید با دقت و تحت نظر متخصص کلیه و مجاری ادراری انجام شود، زیرا وضعیت بارداری و سلامت مادر و جنین باید در نظر گرفته شود. در اینجا چند روش درمانی کلیه در دوران بارداری بررسی می‌شود:
1. استراحت مطلق: بسته به اندازه و موقعیت سنگ کلیه، پزشک ممکن است استراحت مطلق را توصیه کند تا از حرکت سنگ و افزایش درد جلوگیری شود.
2. مصرف مسکن‌ها: برخی از مسکن‌ها می‌توانند برای کنترل درد ناشی از سنگ کلیه در بارداری مفید باشند. اما استفاده از هر دارویی باید توسط پزشک تایید شود.
3. مصرف مایعات: نوشیدن مقادیر زیادی از مایعات می‌تواند به دفع سنگ کلیه کمک کند و از تشکیل سنگ جدید نیز جلوگیری نماید. مصرف مایعات باید به دلیل پیگیری توسط پزشک انجام شود.
4. تکنیک‌های غیردارویی: مانند تکنیک‌های ضربان صوتی (لیتوتریپسی) در برخی موارد می‌تواند برای شکستن سنگ کلیه استفاده شود، اما در دوران بارداری استفاده از این روش‌ها بسیار نادر است و تنها در موارد اورژانسی ممکن است مدنظر قرار گیرد و باید با دقت بسیار بالا و تحت نظر متخصص انجام شود.
5. مانیتورینگ مستمر: متخصص ممکن است نیاز به مانیتورینگ مستمر داشته باشد تا وضعیت سنگ کلیه و وضعیت بارداری را به طور دقیق نظارت کند و در صورت لزوم به تغییرات سریع واکنش نشان دهد.
در هر صورت، قبل از هرگونه تصمیمی در مورد درمان سنگ کلیه در بارداری، مهم است که با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین راه حل برای شما و جنینتان در نظر گرفته شود.
کلام آخر دکتر
سنگ کلیه در بارداری نیز مانند هر زمان دیگری ممکن است تشکیل شود، اما تشخیص و درمان آن در این دوره با چالش‌های خاصی روبه‌رو می‌شود. بنابراین بهترین راه برای پیشگیری از بروز این مشکل، شامل نوشیدن مقدار زیادی آب و رعایت تغذیه مناسب است. قبل از استفاده از هر گونه مکمل، با پزشک خود مشورت کنید. همچنین هر علامت یا نشانه‌ای که مشکوک به وجود سنگ کلیه باشد، باید به پزشک اطلاع داده شود تا اقدامات لازم در مراحل اولیه صورت گیرد.
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
