سونوگرافی یک تکنیک تصویربرداری پزشکی است که از امواج صوتی برای تولید تصاویر از داخل بدن انسان یا سایر اجسام استفاده میکند. این تکنیک بر اساس فرآیند بازتاب امواج صوتی از بافت‌ها و اعضای داخلی بدن عمل میکند. سونوگرافی در اطلاعات تصویری درباره اعضای مختلف بدن مانند قلب، کلیهها، کبد، رحم، تیروئید، مفاصل، و غیره فراهم میکند. این تکنیک در تشخیص مشکلات مختلف پزشکی مورد استفاده قرار میگیرد.
در زنان باردار، سونوگرافی یک ابزار مهم برای نظارت بر رشد جنین، تشخیص ناهنجاریها، و تعیین جنسیت جنین است. همچنین، میتوان از این تکنیک برای بررسی ساختار و عملکرد اندامهای جنین استفاده کرد. سونوگرافی نه تنها برای تشخیص بلکه برای راهنمایی در فرآیند‌های درمانی نیز به کار می‌رود. به عنوان مثال، در برخی جراحی‌ها، این روش به پزشکان کمک میکند تا بهترین مسیر را برای دسترسی به مناطق مشخص بدن انتخاب کنند.
یکی از مزایای اصلی این روش این است که از پرتوهای X استفاده نمی‌کند. این موضوع این روش را به ابزاری امن‌تر میکند، به ویژه در مورد بیمارانی که به تشعشع حساسیت دارند، مانند زنان باردار و به طور کلی، یک ابزار تصویربرداری غیر تهاجمی و موثر در تشخیص و نظارت بر مسائل پزشکی مورد استفاده قرار میگیرد.
در صورت رزو کردن از سایت و پیام از طریق واتساپ شامل 10 درصد تخفیف شوید.
سونوگرافی چگونه انجام می شود؟
با استفاده از یک اسکنر دستی یا مبدل متصل به رایانه انجام می شود. مبدل، امواج اولتراسونیکی را تولید میکند که با فرکانس بالا از طریق پوست از بدن میگذرد و توسط قسمتهای مختلف بدن منعکس میشود. امواج منعکس شده توسط مبدل شناسایی میشوند و سپس توسط رایانه ای که به مبدل متصل است تبدیل به تصاویر می شوند. سپس یک تصویر زنده روی صفحه رایانه نمایش داده می شود که امکان ضبط شدن برای بررسی بیشتر را نیز دارد.
اکثرا از شما خواسته می شود که به پشت یا پهلو دراز بکشید. ژل مخصوص روی پوست شما مالیده می شود و در آن ناحیه اسکن انجام می شود. دکتر مبدل را روی ژل حرکت می دهد و تصاویر را مشاهده میکند. ممکن است دکتر نیاز به وارد آوردن فشار به قسمتی از بدن شما داشته باشد، اما این کار معمولا دردناک نیست.
آیا مایلید در مورد سونوگرافی بارداری بدانید؟
سونوگرافی NT
یک اسکن غربالگری پیش از تولد برای تشخیص ناهنجاریهای کروموزومی در جنین است. از آنجایی که ناهنجاریهای کروموزومی میتواند منجر به اختلال در رشد قلبی عروقی شود، روشNT به عنوان یک ابزار غربالگری، در تشخیص مشکلاتی مانند سندرم داون، سندرم پاتاو، سندرم ادواردز و ناهنجاری غیر ژنتیکی استفاده می شود. دو اندازه گیری متمایز در این نوع وجود دارد که یکی اندازه شفافیت نوکال و ضخامت چین گردن و دیگری اندازه شفافیت نوکال معمولا در پایان سه ماهه اول، بین هفته های 11 و 3 روز و 13 هفته و 6 روز بارداری ارزیابی می شود.
ضخامت چین گردن در پایان سه ماهه دوم اندازه گیری می شود. با افزایش اندازه شفافیت نوکال، احتمال ناهنجاری کروموزومی و مرگ و میر افزایش می یابد. 65 درصد از بزرگ ترین شفافیت ها (بیش از 5/6 میلی‌متر) به دلیل ناهنجاری های کروموزومی است، در حالی که مرگ و میر در این اندازه 19 درصد است. اسکن نوکال نیز ممکن است به تأیید صحت تاریخ بارداری و زنده ماندن جنین کمک کند. سونوگرافی NT به پزشکان کمک میکند تا شانس ابتلای جنین به سندرم داون یا سایر ناهنجاریها را با دقت بیشتری تخمین بزنند.
سونوگرافی آنومالی اسکن
20 هفته ای یا سطح 2 نیز نامیده میشود در آن ساختارهای آناتومیک جنین، جفت و اندامهای لگن مادر را ارزیابی میکنند. این روش جزء مهم و رایج مراقبت های معمول دوران بارداری است. وظیفه این روش اندازه گیری جنین است تا ناهنجاری های رشد در اواخر بارداری به سرعت تشخیص داده شود. برای ارزیابی ناهنجاری های مادرزادی و حاملگی های چند قلویی و برنامه ریزی برای روش زایمان نیز کاربرد دارد.
این اسکن بین هفته های 18 تا 22 بارداری انجام می شود، اما اغلب در هفته 19 انجام می شود. قبل از هفته 18 بارداری، اندام های جنین ممکن است اندازه و رشد کافی برای ارزیابی در این روش نداشته باشند. اسکن هایی که بعد از هفته ۲۲ بارداری انجام می شوند، بسته به قوانین هر کشور، ممکن است توانایی ختم بارداری را محدود کنند.
آیا مایلید در مورد سونوگرافی اورژانسی بدانید؟
سونوگرافی سه بعدی
یک فناوری تصویربرداری حجمی است که نمای سه بعدی از ساختارهای داخلی بدن را ارائه می دهد. روش سه بعدی اغلب در کاربردهای جنینی، قلبی، ترانس رکتوم و داخل عروقی استفاده می شود.
داده های سه بعدی معمولا به صورت تعداد زیادی تصویر توموگرافی متوالی از طریق حرکت حسگر به دست میآیند. هر تصویر توموگرافی باید همراه با اطلاعات موقعیت آن جمع آوری شود تا یک مجموعه داده سه بعدی ساخته شود. اطلاعات موقعیت دقیق از طریق یک سنسور موقعیت الکترومغناطیسی، یک ژیروسکوپ الکتریکی متصل به پروب یا با تعریف حرکت قبلی به دست می آید.
کاربرد سونوگرافی سه بعدی
در زنان باردار و مراحل زایمان به عنوان یک ابزار تصویربرداری پیشرفته استفاده میشود و کاربردهای گوناگونی دارد. در زیر به برخی از کاربردهای این تکنیک در زنان باردار و زایمان اشاره می شود:
1. شناسایی ناهنجاریهای جنین:
می تواند به بهترین شکل ناهنجاری های ساختاری جنین را نمایش دهد. این شامل اسکلتی، سیستم عصبی، قلب و دیگر اعضای حیاتی می شود.
2. بررسی قلب جنین:
می توان ضربان قلب جنین را به صورت واقعی زمانی مشاهده کرد. این امکان به پزشکان کمک می کند تا بهبود بخشی و سلامت قلب جنین را نظارت کنند.
3. راهنمایی جراحی:
به عنوان یک ابزار راهنمایی در فرآیند عمل استفاده می شود. به عنوان مثال، در صورت نیاز به عمل زایمان سزارین، تصاویر دقیق و سه بعدی از جنین و محیط رحم می توانند به پزشکان در انجام عملکرد بهتر و دقیق تر کمک کنند.
4. تصویربرداری از عروق:
در برخی موارد، برای تصویربرداری از عروق و سیستم وریدی در مناطق مختلف بدن نیز مورد استفاده قرار می گیرد. این ممکن است در تشخیص مشکلات عروقی یا تشخیص خون ریزی‌ها مفید باشد.
5. بی حسی منطقه‌ای:
می توانند در تصمیم گیری در مورد نحوه اعمال بی حسی منطقه ای (اگزیتاشن) در زمان زایمان کمک کنند.
به طور کلی، این روش به پزشکان و متخصصان سلامت زنان در تشخیص و مدیریت مشکلات بارداری و زایمان کمک میکند و اطلاعات دقیق و تصاویر واقعی به آنها ارائه می دهد.
سونوگرافی رشد جنین
به استفاده تخصصی از امواج صوتی برای بررسی و در نتیجه تعیین وضعیت یک زن باردار و جنین او اشاره دارد. سونوگرافی رشد جنین باید فقط در صورت نیاز مبرم بالینی انجام شود.
برخی از کاربردهای این نوع عبارتند از:
- برای تشخیص جنین زنده
- برای تخمین سن بارداری
- برای تشخیص ناهنجاریهای مادرزادی
- برای ارزیابی موقعیت جنین
- برای ارزیابی موقعیت جفت
- برای بررسی عوارض بارداری قبلی
- برای بررسی دیابت مادر یا فشارخون بالا
- برای بررسی دلیل اندازه کوچکتر یا بزرگتر از حد انتظار شکم مادر
- برای تعیین اینکه آیا حاملگی چند قلو وجود دارد یا خیر
در انجام این کاربرد از شما خواسته می شود که به پشت یا پهلو دراز بکشید و ناحیه زیر شکم خود را در معرض دید قرار دهید. این روش معمولا حدود 30 الی 45 دقیقه طول می کشد.
معمولا بدون درد است. اما ممکن است درجات مختلفی از ناراحتی ناشی از فشار وجود داشته باشد به خصوص اگر نیاز به مثانه پر داشته باشید زیرا مبدل را روی شکم شما حرکت میدهند. در مواقعی ممکن است دکتر مجبور باشد فشار بیشتری وارد کند تا به جنین نزدیک‌تر شود و ساختار آن را بهتر تجسم کند. این ناراحتی موقتی است. همچنین ممکن است از ژل محلول در آب روی شکم خود خوشتان نیاید.
سونوگرافی شکم
روشی مفید برای بررسی اندامهای داخلی از جمله کبد، کیسه صفرا، طحال، پانکراس، کلیهها و مثانه است. این روش میتواند به تشخیص انواع مشکلات و ارزیابی آسیب ناشی از بیماری در این اندامها کمک کند. از آنجایی که سونوگرافی تصاویر زنده ارائه میدهد، میتواند برای موارد زیر نیز استفاده شود:
- روش‌هایی مانند بافت برداری سوزنی که در آن از سوزن برای نمونه‌برداری از سلول‌های اندامهای مختلف برای آزمایش‌های تشخیصی استفاده میشود.
- به پزشک کمک میکند تا منشا بسیاری از دردهای شکمی مانند وجود سنگ در کیسه صفرا یا کلیه را تشخیص دهد.
- به شناسایی علت بزرگ شدن اندامهای شکمی کمک میکند.
- سونوگرافی داپلر نوع خاصی از این روش است که رگهای خونی اصلی را بررسی میکند. تصاویر بدست آمده از این نوع روش به پزشک کمک میکند تا انسداد جریان خون مانند لخته، ایجاد پلاک در داخل رگ و ناهنجاری مادرزادی را مشاهده و ارزیابی کند.
سونوگرافی لگن
یکی از روشهای نظارت بر سلامت جنین در دوران بارداری نیز هست. این نوع سونوگرافی علاوه بر زایمان، برای معاینه رحم، تخمدانها، مثانه و غده پروستات نیز استفاده میشود.
اغلب برای تشخیص علت مشکلات زیر به کار می رود:
- درد لگن
- خونریزی غیر طبیعی
- مشکلات قاعدگی
- کیستهای تخمدان
- فیبروئید رحم
- سرطانهای تخمدان و رحم
- سنگ کلیه و مثانه
سونوگرافی ترانس واژینال
زن باید مثانه خود را تخلیه کند و رو به بالا به پشت دراز بکشد. مبدل اولتراسوند برای این آزمایش باید وارد واژن شود. قبل از قرار دادن مبدل در واژن، یک پوشش محافظ و ژل برای روان شدن روی آن قرار میگیرد.
فقط 5 تا 8 سانتیمتر اول از مبدل در واژن قرار میگیرد. پزشک ممکن است آن را به اطراف حرکت دهد تا تصاویری از زوایای مختلف به دست آورد. شایع ترین دلیل استفاده از آن، جستجوی علت درد لگن است. اکثر بیماران معتقدند که این معاینه راحتتر از معاینه دستی توسط پزشک زنان است.
آیا مایلید در مورد انجام آمینوسنتز بدانید؟
سونوگرافی ترانس رکتال
برای انجام سونوگرافی بر روی غده پروستات، مبدل باید از طریق رکتوم وارد بدن شود تا امواج صوتی بتوانند به پروستات برسند. مانند سایر روش های ذکر شده در بالا، مبدل قبل از قرار گرفتن در بدن با یک پوشش محافظ پوشانده و روان میشود. مبدل باید به اطراف حرکت کند تا تصاویر از زوایای مختلف به دست آید. این معاینات معمولا با دراز کشیدن بیمار به پهلوی چپ و خم شدن زانوها به سمت قفسه سینه انجام میشود.
در صورت مشاهده ضایعه در طول معاینه، پزشک ممکن است بافتبرداری را توصیه کند. در بافت برداری، کارشناس مربوطه از تصاویر اولتراسوند برای هدایت یک سوزن به سمت غده پروستات و برداشت نمونه ای از بافت غیر طبیعی استفاده میکند. بافت برداری با هدایت اولتراسوند آنچنان تهاجمی نیست و فقط به یک برش کوچک نیاز دارد.
سونوگرافی کاروتید و آئورت شکمی
شریانی کاروتید روشی سریع و غیرتهاجمی برای شناسایی انسداد جریان خون در شریانهای گردن به مغز است که ممکن است باعث سکته مغزی شود. سونوگرافی آئورت شکمی نیز در درجه اول برای ارزیابی اتساع عروق استفاده میشود. بزرگ شدن غیر طبیعی آئورت معمولا ناشی از بیماری آترواسکلروتیک است.
در این روش بیمار روی یک میز معاینه متحرک قرار میگیرد. یک ژل شفاف روی ناحیه ای که مورد بررسی قرار میگیرد، مالیده می شود. ژل به مبدل کمک میکند تا راحت تر حرکت کند و حفره های هوا بین مبدل و پوست را از بین ببرد، زیرا امواج صوتی نمیتوانند در هوا نفوذ کنند. سپس دکتر یا رادیولوژیست مبدل را محکم روی پوست فشار داده و در امتداد ناحیه مورد نظر حرکت میدهد. سپس تصاویر را روی صفحه نمایش مشاهده میکند و در صورت لزوم عکس میگیرد.
آیا مایلید در مورد مراقبت های پریناتالوژی بدانید؟
سونوگرافی کبد
یکی از روشهای تصویربرداری غیر تهاجمی است که با استفاده از امواج صوتی اطلاعات در مورد اندازه، شکل، و عملکرد کبد را فراهم میکند. این روش به عنوان یک ابزار تشخیصی مهم در ارزیابی بیماریهای کبد و مسائل مرتبط با آن به کار می‌رود. سونوگرافی کبد به دلیل عدم نیاز به استفاده از پرتوهای X و قیمت نسبتاً کمتر نسبت به برخی از روشهای دیگر، به عنوان یک ابزار ارزان قیمت و موثر در تشخیص و مدیریت مشکلات کبد مورد استفاده قرار میگیرد.
سونوگرافی کلیه
یک روش تصویربرداری غیر تهاجمی است که از امواج صوتی برای تولید تصاویر از ساختارها و عملکرد کلیهها استفاده میکند. این روش به پزشکان اطلاعات مهمی در مورد اندازه، شکل، و وضعیت عملکردی کلیهها ارائه میدهد و میتواند در تشخیص برخی از مشکلات شایع کلیهها نقش مهمی داشته باشد. با توجه به قابلیت‌های سونوگرافی کلیه در تشخیص و نظارت بر مشکلات مختلف، این روش به عنوان یک ابزار مهم در ارتقاء سلامت کلیهها مورد استفاده قرار میگیرد.
سونوگرافی عروقی
یک تکنیک تصویربرداری غیر تهاجمی است که از امواج صوتی برای تصویربرداری و بررسی جریان خون در اطراف عروق، شریان‌ها، و سیاهرگ‌ها استفاده میشود. این روش به پزشکان اطلاعات مفصلی در مورد ساختار و عملکرد عروق و سیاهرگ‌ها، افتراق بین عروق نرمال و مناطق متاثر از مشکلات مختلف عروقی، و نقاط مختلفی از جریان خون در اطراف عروق فراهم میکند. سونوگرافی عروقی به دلیل عدم نیاز به استفاده از پرتوهای X و اطلاعات دقیقی که ارائه میدهد، به عنوان یک ابزار ارزان قیمت و موثر در تشخیص و مدیریت مشکلات عروقی مورد استفاده قرار میگیرد.
سونوگرافی تیروئید
یک روش تصویربرداری است که از امواج صوتی برای تشخیص و تصویربرداری از غدد تیروئید استفاده میکند. این روش به پزشکان امکان میدهد تا ساختار داخلی غدد تیروئید را بررسی کنند و به ارزیابی احجام، تغییرات، و مشکلاتی که ممکن است در این غده‌ها رخ دهد، بپردازند. سونوگرافی تیروئید به دلیل سهولت استفاده، عدم نیاز به استفاده از پرتوهای X، و دقت در تشخیص، به عنوان یک ابزار مهم در تشخیص و مدیریت مشکلات مختلف غده تیروئید مورد استفاده قرار میگیرد.
سونوگرافی همودینامیک (گردش خون)
سرعت خون را میتوان در رگ های خونی مختلف مانند سرخرگ مغزی میانی یا آئورت پایینرو، توسط پروبهای داپلر اولتراسوند با روشی نسبتا ارزان و کم خطر و با مانیتورهای قابل حمل، اندازهگیری کرد. این روش نوعی ارزیابی جریان خون غیرتهاجمی از طریق پوست را ارائه میدهد.
سونوگرافی گوش و حلق و بینی (سر و گردن)
بیشتر اندام های گردن از جمله تیروئید و غدد پاراتیروئید، غدد لنفاوی و غدد بزاقی، با این روش و با فرکانس بالا همراه با جزئیات آناتومیک استثنایی به خوبی دیده می شوند. این روش تصویربرداری ترجیحی برای تومورها و ضایعات تیروئید است و استفاده از آن در ارزیابی، برنامه ریزی قبل از عمل و مراقبت بعد از عمل بیماران مبتلا به سرطان تیروئید مهم است. بسیاری از بیماریهای خوشخیم و بدخیم دیگر در سر و گردن را نیز میتوان با کمک ان تشخیص و روش های هدایت شده توسط آن، ارزیابی و مدیریت کرد.
سونوگرافی ریه
برای ارزیابی ریه ها در شرایط مختلف از جمله مراقبتهای ویژه، اورژانس، جراحی تروما و همچنین پزشکی عمومی استفاده می شود. این روش تصویربرداری برای ارزیابی تعدادی از ناهنجاریهای ریوی و همچنین برای هدایت روش‌هایی مانند بافتبرداری آسپیراسیون سوزنی استفاده میشود. اگرچه هوای موجود در ریهها اجازه نفوذ خوب امواج اولتراسوند را نمی دهد، اما میتوان از تفسیر آثار خاص ایجاد شده در سطح ریه برای تشخیص ناهنجاری ها استفاده کرد.
سونوگرافی اسکلتی عضلانی
برای بررسی تاندون ها، عضلات، اعصاب، رباط ها، توده های بافت نرم و سطوح استخوانی استفاده می شود. این روش در تشخیص رگ به رگ شدن رباط، کشیدگی عضلات و آسیب شناسی مفاصل مفید است. این روش یک جایگزین یا مکمل برای تصویربرداری با اشعه ایکس در تشخیص شکستگی مچ دست، آرنج و شانه برای بیماران تا 12 سال است.
سخن آخر
با انواع مختلف این ابزار و کاربردهای هر کدام از آنها آشنا شدیم. همچنین نحوه عملی انجام هر کدام از آنها را نیز آموختیم. دکتر فاطمه صالحی جراح متخصص زنان و زایمان و نازایی در تهران از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دارای تخصص فلوشیپ پریناتالوژی می باشند چنانچه قصد سونوگرافی جنین را دارید می توانید از طریق ثبت نام در واتساپ شامل 10درصد تخفیف هم شوید.
در پایان، مراقبت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من یک تعهد عظیم است. به عنوان جراح متخصص زنان و زایمان، هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و خوب برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و مهمی که برای سلامت و شادی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و پشتیبانی کنم.
