معده درد در بارداری، یکی از شکایت‌های متداول خانم‌ها در دوران بارداری است که می‌تواند بسیار مزاحم باشد. معده درد در بارداری، اگرچه طبیعی است، اما با رعایت راهکارهای ساده قابل پیشگیری و درمان است. هرچند معده درد در بارداری به طور کلی بی‌خطر است، اما گاهی این درد می‌تواند با دردهای دیگری که از جنس مشکلات گوارشی نیستند اشتباه گرفته شود.
در این مقاله، به بررسی معده درد در بارداری و نیز دلایل دیگری که ممکن است باعث درد مشابه معده شوند، می‌پردازیم. علاوه بر این، علائمی که ممکن است به مشکلات جدی‌تری در دوران بارداری اشاره داشته باشند، توضیح داده می‌شوند تا بتوانید این علائم را از دردهای معده ساده تشخیص داده و به سرعت به پزشک خود مراجعه کرده و درمان مناسب را دریافت کنید.
درمان درد ناف در بارداری
معده درد در بارداری چیست
درد معده در بارداری یکی از عوارض طبیعی بودن بارداری است که ممکن است باعث نگرانی شود. این دردها عموماً به دلیل مشکلات معده مانند رفلاکس ایجاد می‌شوند و معمولاً خفیف و گذرا هستند. اکثر مواقع با استراحت، آزاد شدن از گازهای معده، تخلیه مدفوع و تغییر در رژیم غذایی قابل کنترل و درمان هستند. اما در صورتی که درد شدید باشد و با اقدامات معمول بر طرف نشود، لازم است تا پزشک مراجعه کنید تا علت آن بررسی و درمان مناسب انجام شود.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی😍
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
چه زمانی نگران معده درد در بارداری باشیم؟
دردهای شدید شکم گاهی با معده درد در بارداری اشتباه گرفته می‌شوند؛ اما اگر علاوه بر درد شکم، علائم زیر را نیز تجربه می‌کنید، باید بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید:
۱. خونریزی یا لکه‌بینی
۲. گرفتگی یا احساس فشار دائمی در شکم
۳. ترشح غیرطبیعی از واژن
۴. درد شدید یا مداوم در پایین کمر یا شکم
۵. سوزش یا درد هنگام دفع ادرار
۶. شکم‌دردی که با استراحت نیم الی یک ساعت بهتر نمی‌شود.
۷. تب
۸. لرز
۹. حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
۱۰. سیاهی‌رفتن چشم
۱۱. کاهش قابل‌توجه حرکات جنین بعد از هفته ۲۸ام
۱۲. انقباض‌های شکم قبل از هفته ۳۷ام که هر ۱۰ دقیقه و منظم رخ می‌دهند.
۱۳. دردی که شب‌ها یا هنگام دراز کشیدن بدتر می‌شود.
۱۴. تاری دید
۱۵. سردرد شدید یا مداوم
درد معده در دوران بارداری معمولاً شایع و بی‌خطر است. اما اگر علاوه بر درد معده، علائم دیگری نیز تجربه می‌کنید، همچون گرفتگی یا انقباض شکم، کاهش حرکت جنین، خونریزی، ترشحات غیرطبیعی، تب و لرز، حالت تهوع و استفراغ و هر علامت غیرطبیعی دیگری، به پزشک خود مراجعه کنید.
علت معده درد در بارداری
خیلی اوقات درد شکم یا معده در بارداری طبیعی و بی‌خطر است. رایج‌ترین دلایل شکم‌درد بارداری عبارتند از:
نفخ:
ارتفاع سطح پروژسترون در بدن در طول دوره بارداری باعث رخداد نفخ می‌شود، زیرا این عامل به تسهیل هضم غذا و تسلط ماهیچه‌های روده از طریق شل شدن آن‌ها کمک می‌کند. در ماه‌های آخر بارداری، نفخ بیشتر می‌شود به دلیل بزرگ شدن رحم، فشار اضافی بر روی روده‌ها و کندتر شدن فرآیند هضم غذا.
برای پیشگیری از این مشکل، مناسب است حجم وعده‌های غذایی را کاهش داده و به جای آن تعداد وعده‌ها را افزایش داد. همچنین از مصرف غذاهای چرب، سرخ شده و مواد نفاخ خودداری کنید. انجام فعالیت‌های ورزشی و افزایش تحرک نیز به بهبود فرآیند هضم غذا کمک می‌کند.
یبوست:
در دوران بارداری، ابتلا به یبوست به دلیل عواملی مانند مصرف مکمل آهن، رژیم غذایی کم‌فیبر، کم‌آبی بدن و تغییرات هورمونی بسیار شایع است.
برای پیشگیری از یبوست و شکم‌درد در دوران بارداری، می‌توانید از میوه و سبزیجاتی که حاوی فیبر زیادی هستند و مایعات بیشتری استفاده کنید. همچنین، ورزش‌کردن و کاهش حجم وعده‌های غذایی و افزایش تعداد آن‌ها نیز می‌تواند به کاهش خطر یبوست کمک کند. در صورتی که یبوست بسیار شدید باشد، پزشک ممکن است داروهای ملین را تجویز کند.
معده درد و سوزش سردل:
سوزش سردل و درد معده در طول دوره بارداری، به‌ویژه در سه‌ماهه دوم و سوم، بسیار رایج است. بر اساس یک مطالعه علمی، تقریباً ۴۵ درصد از خانم‌ها در این دوره از بارداری با این مشکل مواجه می‌شوند.
یکی از دلایل این سوزش سردل، تغییرات هورمونی است که باعث شل شدن ماهیچه‌هایی می‌شوند که از برگشت اسید معده به مری (رفلاکس) جلوگیری می‌کنند.
همچنین بزرگ شدن رحم باعث افزایش فشار بر روی معده می‌شود؛ این ممکن است باعث خروج سریع‌تر اسید معده و هضم ناقص مواد غذایی شود.
برای پیشگیری از این مشکلات، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
1. تعداد وعده‌های غذایی را زیاد کرده و حجم آن‌ها را کمتر کنید.
2. هنگام مصرف غذا، صاف بنشینید.
3. بین وعده‌های غذایی و خوابیدن حداقل ۳ ساعت فاصله قرار دهید.
4. از نوشیدن آبمیوه و نوشابه همراه با غذا پرهیز کنید.
5. هنگام خوابیدن، سر خود را بالاتر از بدن قرار دهید.
6. از مصرف کافئین، الکل و سیگار پرهیز کنید.
کشیدگی عضلات (رباط گرد رحمی):
به جز مشکلات گوارشی و دردهای معده درد در بارداری، عوامل دیگری هم وجود دارند که ممکن است باعث ایجاد درد شکم شوند. یکی از این عوامل، کشیدگی رباط‌های گرد رحم است.
دو رباط گرد بزرگ، رحم را به کشاله ران متصل و آن را در مکان قرار داده و نگه‌می‌دارند. وقتی که رحم به اندازه کافی بزرگ می‌شود تا فضای لازم برای رشد جنین فراهم شود، این رباط‌ها نیز به اندازه کافی انجام وظیفه خود را نمی‌توانند انجام دهند. به عبارت دیگر، این رباط‌ها کشیده می‌شوند. کشیدگی رباط‌ها می‌تواند منجر به درد مبهم یا تیرکشیدن در مناطق شکم، کشاله یا مفاصل ران شود. این درد معمولاً با تغییر موقعیت، عطسه زدن یا سرفه کردن شدت می‌یابد.
برای کاهش این نوع درد، می‌توانید از حالت نشسته یا خوابیده به‌آهستگی بلند شوید. هنگام عطسه زدن یا سرفه کردن، می‌توانید روی کمر خم شده و ران‌های خود را خم کنید. این کار می‌تواند فشار را از روی رباط‌های گرد رحم بردارد. همچنین، انجام تمرینات نرمشی روزانه نیز می‌تواند به کاهش درد ناشی از کشیدگی رباط‌ها کمک کند.
کرامپ:
در دوره سه‌ماهه اول و دوم بارداری، رحم به سرعت رشد می‌کند. این رشد عضلانی رحم ممکن است باعث کشیدگی و ایجاد کرامپ‌ها (گرفتگی شکم مشابه دردهای دوره پریود) شود. کرامپ‌هایی که در دوران بارداری رخ می‌دهند، معمولاً به شکل درد مبهم یا تیرکشیدن در منطقه شکم احساس می‌شوند.
این نوع دردها معمولاً به طور خودبخود رفع می‌شوند. استفاده از کمپرس گرم یا استحمام با آب گرم می‌تواند به بهبود سریع‌تر کرامپ‌ها کمک کند.
برکستون هیکس:
انقباض‌های برکستون هیکس (Braxton Hicks) به نظر دردهای شروع زایمان شباهت دارند، اما در واقع کاذب هستند، یعنی نشانه شروع واقعی زایمان نیستند. این انقباض‌ها غیرقابل پیش‌بینی و نامنظم هستند و باعث ایجاد فشار دردناک و ناخوشایند در شکم می‌شوند.
این دردها معمولاً در سه‌ماهه آخر بارداری رخ می‌دهند. بر خلاف دردهای واقعی زایمان، درد برکستون هیکس با گذشت زمان نه تنها شدیدتر و منظم‌تر نمی‌شود، بلکه به مرور زمان کمتر و کمتر می‌شود و در نهایت از بین می‌رود. تغییر موقعیت بدن یا راه رفتن می‌تواند به بهبود درد کمک کند.
علل خطرناک معده درد در بارداری
گرچه معده درد در بارداری در اکثر موارد مشکل جدی نیستند، اما برخی اوقات ممکن است علایمی بخصوص باعث شده وضعیتی خطرناک ایجاد شود. اشتباه گرفتن دردهای مشابه معده‌درد بارداری با دردهای خطرناک و شدید، ممکن است باعث تأخیر در درمان این مشکلات شود. به همین دلیل مهم است که با دلایل ممکن برای این دردها آشنا شوید و در صورت لزوم به پزشک خود مراجعه کنید.
۱. بارداری خارج از رحم:
در حالتی که لانه‌گزینی جنین در جایی غیر از رحم اتفاق بیفتد (معمولاً داخل لوله فالوپ)، بارداری خارج از رحم ایجاد می‌شود. علایم این نوع بارداری از هفته ۴ تا ۱۲ بارداری ظاهر می‌شوند و شامل موارد زیر است:
– خونریزی و درد شکم
– درد نوک شانه
– احساس ناراحتی هنگام دفع مدفوع و ادرار
این نوع بارداری خطرناک است و نیاز به درمان فوری دارد.
۲. سقط جنین:
در صورتی‌که درد در قسمت‌های پایین لگن یا کمر همراه با حالت تهوع، استفراغ و خونریزی واژن باشد، احتمال سقط جنین وجود دارد. علایم خاص سقط جنین شامل موارد زیر است:
– درد شکم
– کمردرد
– خونریزی واژن که با گذشت زمان شدیدتر می‌شود
– لکه‌بینی یا خروج لخته از واژن
– گرفتگی و انقباض منظم شکم
– تب
– ضعف و خستگی
لازم به ذکر است که دردها و گرفتگی شکم ممکن است در بارداری عادی هم اتفاق بیافتد و به معنای سقط جنین نباشند، اما بهتر است همه این موارد را با پزشک خود مطرح کنید.
۳. پره‌اکلامپسی:
پره‌اکلامپسی معمولاً بعد از هفته ۲۰ام بارداری رخ می‌دهد و با افزایش شدید فشار خون و پروتئین ادرار همراه است. عوامل خطر برای ابتلا به این بیماری شامل سابقه فشار خون بالا، اضافه‌وزن، دیابت و سن بالای ۳۵ یا زیر ۲۰ سال است.
علایم پره‌اکلامپسی شامل:
– درد در بالای و سمت راست شکم
– تنگی نفس
– حالت تهوع
– کاهش حجم ادرار
– فشارخون بالا
– سردردهای مکرر
– سیاهی‌رفتن چشم
– تغییر قدرت بینایی
– افزایش وزن ناگهانی
– ورم غیرطبیعی دست‌ها و صورت
۴. زایمان زودرس
اگر در دوره بارداری خود با انقباض‌های شکمی منظم و احساس فشار مواجه شده‌اید و سن بارداریتان کمتر از ۳۷ هفته است، لازم است با پزشک خود تماس بگیرید. این نوع معده درد در بارداری نشانه زایمان زودرس می‌باشد که نیازمند ارزیابی و بررسی سریع توسط پزشک می‌باشد.
۵. جدا شدن جفت
جدا شدن جفت زمانی رخ می‌دهد که قبل از تولد نوزاد، جفت به‌طور ناگهانی از دیواره رحم جدا می‌شود. یکی از علائم این مشکل، درد مداوم و سفت شدن شکم به مدت طولانی است. علائم دیگر شامل کمردرد، پارگی زودهنگام کیسه آب، و خروج ترشحات آبکی خونی از واژن می‌باشند.
این مشکل جدی است و می‌تواند زندگی مادر و جنین را تهدید کند. به همین دلیل، در صورت مشاهده این علائم باید به اورژانس مراجعه کنید.
۶. سندرم هلپ
سندرم هلپ (HELLP) یکی از خطرناک‌ترین مشکلات دوران بارداری است. هلپ مخفف شامل:
Hemolysis (همولیز یا خون‌کافت): به معنای تجزیه خیلی‌سریع گلبول‌های قرمز خون است که در نهایت باعث کم‌خونی می‌شود.
Elevated liver enzymes (افزایش آنزیم‌های کبد): افزایش آنزیم‌های کبدی نشان‌دهنده اختلال در عملکرد کبد و ترشح غیرطبیعی مواد شیمیایی کبد در خون از جمله آنزیم‌ها می‌باشد.
Low platelets (کمبود پلاکت): پلاکت‌ها به لخته‌شدن خون کمک می‌کنند و کاهش آن‌ها باعث افزایش خطر خونریزی می‌شود.
علت دقیق بروز این مشکل مشخص نیست؛ اما پژوهش‌ها نشان داده‌اند که ۱۵ درصد از خانم‌های مبتلا به پره‌اکلامپسی در آمریکا، به سندرم هلپ نیز مبتلا می‌شوند. با این‌حال، افرادی که پره‌اکلامپسی ندارند هم ممکن است به هلپ مبتلا شوند.
علائم سندرم هلپ شامل:
– درد در قسمت بالا و سمت راست شکم
– سردرد
– خستگی و خواب‌آلودگی
– حالت تهوع و استفراغ
– تاری دید، ازدست‌دادن بینایی یا هر مشکل دیگری در بینایی
– فشار خون بالا
– ورم (به‌خصوص در صورت و دست‌ها)
– افزایش وزن شدید یا ناگهانی
– خونریزی
– درد سر شانه
– تشدید درد هنگام تنفس عمیق
در صورت داشتن هرکدام از علائم فوق، باید به‌سرعت به پزشک مراجعه کنید زیرا عوارض ناشی از هلپ خطرناک هستند.
۷. عفونت ادراری
عفونت ادراری به‌راحتی قابل‌درمان است، اما اگر بی‌توجهی به آن شود، می‌تواند عواقب جدی داشته باشد. این مشکل با علائم زیر همراه است:
– احساس درد و سوزش هنگام دفع ادرار
– درد در قسمت پایین شکم
در صورت مشاهده علائم مشکوک به عفونت ادراری، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. علائم این مشکل عبارتند از:
– درد در پایین کمر، پهلوها (پایین دنده‌ها) یا بالای استخوان لگن
– تب
– حالت تهوع
– تعریق
– لرزش
۸. آپاندیسیت
آپاندیسیت به دلیل التهاب آپاندیس رخ می‌دهد. التهاب آپاندیس باعث ظهور علائمی مانند درد شدید شکم و انقباض می‌شود. در صورت عدم درمان این مشکل، احتمال ترکیدن آپاندیس وجود دارد.
۹. سنگ صفرا
طی دوره بارداری، بدن بیشتر پروژسترون ترشح می‌کند. پروژسترون باعث شل شدن عضلات می‌شود. در نتیجه، صفرا نمی‌تواند مایع صفرا را به‌طور موثر آزاد کند و سنگ صفرا ایجاد می‌شود. افرادی که سابقه سنگ صفرا دارند، بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند.
درد شکم ناشی از سنگ صفرا معمولاً به صورت درد تیز یا تیرکشیدن و یک‌طرفه است. این درد همراه با حالت تهوع و استفراغ به‌ویژه هنگام برخاستن از خواب رخ می‌دهد. از آنجا که درد ناشی از این مشکل ممکن است با دیگر بیماری‌ها اشتباه گرفته شود، اگر در معرض خطر ابتلا به سنگ صفرا هستید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
درمان خانگی و پیشگیری از معده درد در بارداری
برای کاهش علائم سوزش سردل و معده‌درد در دوره بارداری، می‌توانید از نکات زیر در تغذیه و رفتار خود استفاده کنید:
۱. به جای مصرف وعده‌های غذایی سنگین، چندین وعده غذایی سبک در طول روز بخورید.
۲. غذای خود را آهسته میل کنید و آن را خوب جوید.
۳. آب و مایعات را به جای همراه با غذا، بین وعده‌های غذایی بنوشید تا از افزایش فشار در معده جلوگیری کنید.
۴. از خوردن غذاهای سرخ‌شده، ادویه‌دار و چرب پرهیز کنید و به جای آن‌ها از غذاهای سبک و آرام بخورید.
۵. از میوه‌ها و آبمیوه‌های اسیدی مثل آب مرکبات و گوجه پرهیز کنید که می‌توانند علائم را تشدید کنند.
۶. مصرف کافئین را محدود کنید، به خصوص در دوران بارداری که حساسیت به آن افزایش می‌یابد.
۷. از سیگار کشیدن و مصرف الکل خودداری کنید، زیرا این مواد همچنین می‌توانند معده‌درد را تشدید کنند و به جنین آسیب بزنند.
علاوه بر این، می‌توانید از نکات رفتاری زیر نیز برای پیشگیری از معده درد در بارداری استفاده کنید:
۸. هنگام صرف غذا، صاف نشستن و از نشستن در حالت خمیده یا خوابیده خودداری کنید.
۹. غذا را در ساعات انتهایی شب نخورید و سعی کنید وعده‌های شام ویا دیگر وعده‌های غذایی را بازه زمانی قبل از خواب مصرف نکنید.
۱۰. بلافاصله بعد از صرف غذا، دراز نکشیدن را اجتناب کنید و به جای آن برای حداقل ۳۰ دقیقه قدم بزنید یا نشسته بمانید تا بهتر هضم شود.
۱۱. در هنگام خوابیدن، سعی کنید سر خود را بالاتر نگه دارید، مثلاً با قرار دادن یک بالش زیر شانه‌ها.
رعایت این نکات می‌تواند به شما کمک کند تا علائم سوزش سردل و معده درد در بارداری کاهش دهید و از تجربه بیشتری لذت ببرید. در هر صورت، همواره مشورت با پزشک خود را جدی بگیرید تا در صورت لزوم راهکارهایی مناسب برای شما تعیین شود.
معده درد در بارداری از چه زمانی شروع می‌شود؟
برخی از زنان ممکن است از سه‌ماهه اول بارداری شکم‌درد و گرفتگی شکم خفیف را تجربه کنند. این امور ممکن است به عوامل مختلفی مانند تغییرات هورمونی، رشد رحم و تنش در بندهای لیگامانتوز (باند‌هایی که رحم را در موقعیتش نگه می‌دارند) برمی‌گردد.
در بارداری، رشد رحم و فشار آن بر بخش‌های دیگر بدن ممکن است منجر به احساس درد و تنگی در شکم شود. این امور معمولاً به‌طور طبیعی و بدون خطری برای بارداری و جنین هستند. اگر این علائم به شدت ناخوشایند شوند یا با علائم دیگری همراه باشند، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا هر گونه مشکلی را از بین ببرید و اطمینان حاصل کنید که بارداری شما به درستی پیش می‌رود.
آیا معده درد در بارداری برای جنین ضرر دارد؟
معده درد در بارداری می‌تواند به عواملی مانند ترشح زیاد اسید معده، برگشت اسید معده به مری، سوءهاضمه، نفخ، یبوست و فشار وارد شده رحم بر روی معده برگردد. این امور بسیار رایج هستند و معمولاً ناشی از تغییرات طبیعی در بدن در دوران بارداری می‌باشند.
اما، برخی از معده درد در بارداری ممکن است خطرناک باشند و نشانه‌های مشکلات جدی باشند، از جمله:
– دردهای شدید و پریودیک در شکم که ممکن است نشانه زایمان زودرس یا مشکلات دیگر باشند.
– درد و خونریزی واژنی که ممکن است نشانه مشکلاتی مانند جدا شدن جفت، عفونت‌های تناسلی یا سایر مشکلات باشند.
– درد شدید در پایین شکم که ممکن است نشانه سندرم هلپ، آپاندیسیت یا سایر مشکلات جدی باشند.
در صورت تجربه هر گونه درد یا علایم غیرعادی در دوران بارداری، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید تا مشکل را بررسی کرده و درمان مناسب را اعمال کنید. همچنین، همواره مهم است که به احساسات و نگرانی‌های خود توجه کنید و اگر هر گونه سوال یا مشکلی دارید، با پزشک خود مشورت کنید.
آیا معده درد در بارداری به جنسیت جنین ربط دارد؟
خیر. جنسیت جنین بر اساس کروموزوم های مادر و پدر تعیین می شود و ارتباطی به معده درد در بارداری ندارد.
حرف آخر با دکتر فاطمه صالحی
نفخ، سوءهاضمه، یبوست و معده درد در بارداری اغلب طبیعی هستند و بیشتر از تغییرات هورمونی و بزرگ شدن رحم و وارد شدن فشار روی معده ناشی می‌شوند. این امور بسیار رایج هستند و معمولاً نشانه مشکلات جدی نیستند.
با این حال، همواره باید به خطرات مرتبط با بارداری نیز توجه کرد. برخی از مشکلات جدی مانند عفونت مجاری ادراری، بارداری خارج رحمی، جدا شدن جفت، سقط یا زایمان زودرس می‌توانند علائم مشابه با معده درد را ایجاد کنند. بنابراین، در صورت مشاهده هرگونه علامت غیرطبیعی یا نگران‌کننده دیگری به جز شکم درد، حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا مشکل را بررسی کرده و به درمان مناسب دست پیدا کنید.
درک و تفکیک بین علائم طبیعی بارداری و علائمی که نشانگر مشکلات جدی هستند، بسیار مهم است تا به اطمینان حاصل شود که بارداری به درستی پیش می‌رود و هرگونه مشکل مرتبط با آن به موقع شناسایی و درمان شود.
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
