آزمایش HPV یکی از ابزارهای مهم برای شناسایی سویه‌های پرخطر ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) است. این آزمایش می‌تواند به تشخیص زودهنگام عفونت و پیشگیری از عوارض احتمالی آن کمک کند. انجام منظم آزمایش HPV به شما این امکان را می‌دهد که در صورت وجود مشکل، به‌موقع اقدام به درمان کنید. در این مطلب، به بررسی کامل آزمایش زگیل تناسلی، زمان مناسب برای انجام آن و مراحل این آزمایش می‌پردازیم. همچنین به سؤالات متداول در این زمینه پاسخ داده‌ایم. پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات دقیق‌تر و آشنایی کامل با این آزمایش، تا پایان مقاله همراه ما باشید.
آزمایش HPV چیست و چرا اهمیت دارد؟
آزمایش HPV یا ویروس پاپیلوم انسانی (Human Papillomavirus) یک ویروس است که انواع مختلفی دارد. برخی از این انواع از طریق تماس نزدیک پوست به پوست، به‌ویژه در حین رابطه جنسی، منتقل می‌شوند و شایع‌ترین عامل بیماری‌های مقاربتی (STD) به شمار می‌آیند.
بیش از ۱۰۰ نوع مختلف HPV وجود دارد که می‌توانند باعث ایجاد توده‌های مزاحم مانند زگیل بر روی دست، پا و صورت شوند. برخی از انواع بی‌ضرر این ویروس ممکن است منجر به زگیل تناسلی شوند. با این حال، تنها تعداد محدودی از سویه‌های پرخطر HPV قادرند سرطان دهانه رحم ایجاد کنند. به همین دلیل، زنان مبتلا به این انواع خاص HPV ممکن است در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان دهانه رحم قرار گیرند. شایع‌ترین انواع HPV که باعث سرطان می‌شوند، نوع ۱۶ و ۱۸ هستند. آزمایش DNA HPV برای شناسایی این سویه‌ها به کار می‌رود، بنابراین انجام آزمایش HPV به‌طور منظم ضروری است.
در آزمایش زگیل تناسلی، که به آزمایش زگیل تناسلی نیز شناخته می‌شود، نمونه‌ای از سلول‌های دهانه رحم گرفته می‌شود تا وجود علائم عفونت با انواع پرخطر HPV که ممکن است به سرطان دهانه رحم منجر شوند، بررسی گردد. این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا خطر پیشرفت سرطان دهانه رحم را ارزیابی کند. اگر شما مبتلا به HPV هستید، بهتر است درباره انجام آزمایش‌های اضافی و تعداد دفعات بررسی وضعیت دهانه رحم با پزشک خود مشورت کنید.
تجربه، امداد و مراقبتی با عشق
با دکتر فاطمه صالحی
متخصص زنان، زایمان و فلوشیپ فوق تخصصی طب مادر
آفر ویژه دکتر فاطمه صالحی
دکتر فاطمه صالحی، متخصص پریناتولوژی با فوق تخصص در حوزه مراقبت و درمان زنان باردار و نوزادان، خدمات خود را در تهران ارائه می‌دهد. اکنون شما می‌توانید با ارتباط از طریق واتساپ، وی را جهت گرفتن وقت مشاوره ملاقات کرده و از تخفیف 10 درصد نیز بهره‌مند شوید. این فرصت را از دست ندهید و با تماس با دکتر فاطمه صالحی، به بهترین مشاوره و مراقبت برای مراقبت از سلامت شما و نوزادتان دست پیدا کنید.
آزمایش HPV چه زمانی و برای چه کسانی انجام می‌شود؟
زمان انجام آزمایش HPV بستگی به سن و وضعیت سلامت شما دارد. برای زنان بین ۲۱ تا ۲۹ سال، توصیه می‌شود که هر ۳ سال یکبار آزمایش پاپ اسمیر انجام دهند. اگر نتیجه آزمایش پاپ اسمیر طبیعی باشد، نیاز به انجام آزمایش DNA HPV نخواهد بود. اگرچه عفونت‌های HPV در این گروه سنی شایع است، اما اغلب این عفونت‌ها به طور خودبخود طی ۱ تا ۲ سال برطرف می‌شوند. برخی کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که از سن ۲۵ سالگی آزمایش DNA HPV را شروع کنید و در صورتی که نتیجه طبیعی بود، آزمایش را هر ۵ سال یکبار تکرار کنید.
اگر به عفونت‌های HPV پرخطر مرتبط با سرطان دهانه رحم مبتلا هستید، ممکن است نیاز به انجام آزمایش‌های مکرر داشته باشید.
برخی از شرایط که نیاز به تست ویروس پاپیلوما انسانی بیشتر دارند عبارتند از:
- ضعف سیستم ایمنی؛
- ابتلا به سرطان دهانه رحم؛
- نتایج غیرطبیعی در بیوپسی دهانه رحم یا پاپ اسمیر، که ممکن است نشان دهد تغییرات سلولی ناشی از HPV باشد؛
- ابتلا به سرطان اوروفارنکس (سرطان گلو)، که معمولاً به دلیل انواع پرخطر HPV (به‌ویژه نوع ۱۶) از طریق رابطه جنسی دهانی ایجاد می‌شود؛
- زنان بالای ۳۰ سال (بین ۳۰ تا ۶۵ سال): حتی اگر نتایج آزمایش طبیعی باشد، توصیه می‌شود که هر ۵ سال یکبار تست ویروس پاپیلوما انسانی انجام شود، به صورت مستقل یا همراه با آزمایش پاپ اسمیر؛
- داشتن شریک جنسی مبتلا به HPV؛ در این صورت، خطر انتقال ویروس بیشتر خواهد بود؛
- تماس با داروی دی اتیل استیل بسترول (DES) قبل از تولد: این دارو در گذشته برای پیشگیری از سقط جنین و زایمان زودرس تجویز می‌شد و ارتباط آن با افزایش خطر سرطان دهانه رحم در زنان که در دوران جنینی در معرض DES قرار داشتند، ثابت شده است.
انواع آزمایش HPV
آزمایش‌های مختلفی برای تشخیص HPV و بیماری‌های مرتبط با آن وجود دارد که شامل موارد زیر می‌شود:
۱. آزمایش اسید استیک
در برخی موارد، پزشک ممکن است از روش بازرسی بصری با استفاده از اسید استیک برای بررسی نواحی خاصی از دهانه رحم استفاده کند که دسترسی به آنها در هنگام آزمایش پاپ‌اسمیر یا HPV DNA دشوار است. در این روش، پزشک محلولی بر پایه سرکه را روی دهانه رحم می‌ریزد و سلول‌های غیرطبیعی که به رنگ سفید در می‌آیند، به‌راحتی قابل تشخیص خواهند بود.
۲. آزمایش کولپوسکوپی
اگر نتیجه آزمایش پاپ‌اسمیر نشان‌دهنده سلول‌های غیرطبیعی باشد یا تست ویروس پاپیلوما انسانی مثبت باشد، پزشک ممکن است آزمایش کولپوسکوپی را تجویز کند. در این روش، از یک ابزار نوری به نام کولپوسکوپ برای بزرگ‌نمایی دهانه رحم و مشاهده سلول‌های ناهنجار استفاده می‌شود. در این زمان، ممکن است پزشک بیوپسی نیز انجام دهد و نمونه‌ای از سلول‌ها برای بررسی‌های بیشتر به آزمایشگاه ارسال کند.
۳. بیوپسی و نمونه‌برداری
این روش معمولاً همراه با کولپوسکوپی انجام می‌شود. پزشک در این روش نمونه‌ای از سلول‌های دهانه رحم را برداشته و آنها را زیر میکروسکوپ برای بررسی‌های دقیق‌تر می‌فرستد.
۴. آزمایش‌های بر پایه DNA
آزمایش HPV DNA برای شناسایی سویه‌های پرخطر ویروس که ممکن است به سرطان دهانه رحم منجر شوند، استفاده می‌شود. این آزمایش برای بخش‌های دیگر بدن مانند فرج، واژن، پنیس، اسکلروتوم، رکتوم و مقعد تأیید نشده است، زیرا سرطان‌های مرتبط با HPV در این نواحی کمتر شایع هستند. اگر بالای ۳۰ سال دارید و نتیجه آزمایش پاپ‌اسمیر شما غیرطبیعی است، پزشک آزمایش DNA HPV را تجویز می‌کند. این آزمایش معمولاً همزمان با تست پاپ‌اسمیر انجام می‌شود و به آن “تست همزمان” یا “کوتست” HPV/پاپ‌اسمیر گفته می‌شود.
۵. آزمایش HPV مقعدی
در حال حاضر، آزمایش زگیل تناسلی تنها برای تشخیص عفونت‌های HPV در دهانه رحم معتبر است و مخصوص زنان است. برای مردان هیچ آزمایش زگیل تناسلی تأییدشده‌ای وجود ندارد. با این حال، در برخی موارد خاص مانند پس از جراحی هیستروسکوپی یا در صورتی که افراد مبتلا به HIV باشند، غربالگری HPV مقعدی ممکن است مفید باشد. این غربالگری از ۳۵ سالگی برای زنان تراجنسیتی مبتلا به HIV و مردانی که با مردان مبتلا به HIV رابطه جنسی دارند، پیشنهاد می‌شود.
۶. تست پاپ‌اسمیر
آزمایش پاپ‌اسمیر برای بررسی وجود سلول‌های غیرطبیعی در دهانه رحم و ارزیابی احتمال سرطان استفاده می‌شود. این آزمایش باید از سن ۲۱ سالگی به صورت منظم انجام شود تا تغییرات سلولی و علائم سرطان دهانه رحم را شناسایی کند. در صورتی که زیر ۳۰ سال هستید، بیشتر عفونت‌های HPV به‌طور خودبخود از بین می‌روند، اما پس از ۳۰ سالگی، ممکن است نیاز به آزمایش‌های مکرر داشته باشید تا خطر سرطان و نیاز به درمان مشخص شود.
آیا تست HPV و پاپ‌اسمیر با یکدیگر متفاوت هستند؟
تست پاپ‌اسمیر یکی از روش‌های رایج برای شناسایی احتمال ابتلا به عفونت HPV و برخی بیماری‌های مرتبط با آن است. در این آزمایش، تغییرات سلولی دهانه رحم بررسی می‌شود که می‌تواند نشانه‌ای از سرطان رحم باشد؛ همچنین، ویروس HPV یکی از دلایل اصلی ابتلا به سرطان دهانه رحم است. در کنار پاپ‌اسمیر، آزمایش‌های دیگری نیز برای تشخیص عفونت HPV و بیماری‌های مربوط به آن انجام می‌شوند.
این دو آزمایش شباهت‌ها و تفاوت‌هایی دارند که به شرح زیر است:
- آزمایش زگیل تناسلی به‌منظور بررسی عفونت HPV در دهانه رحم انجام می‌شود و سویه‌های پرخطر HPV را شناسایی می‌کند که ممکن است باعث پیشرفت سرطان دهانه رحم شوند. با این حال، این آزمایش به‌تنهایی نمی‌تواند سلول‌های پیش‌سرطانی یا سرطانی را شناسایی کند.
- آزمایش پاپ‌اسمیر برای شناسایی تغییرات سلولی یا سلول‌های غیرطبیعی در دهانه رحم استفاده می‌شود، اما نمی‌تواند به‌طور مستقیم HPV را تشخیص دهد.
هر دو آزمایش معمولاً با استفاده از اسپکولوم انجام می‌شود، اما آزمایش زگیل تناسلی می‌تواند به‌صورت خانگی و بدون نیاز به معاینه لگن نیز انجام شود.
تست ویروس پاپیلوما انسانی می‌تواند به‌طور مستقل یا همراه با تست پاپ‌اسمیر انجام شود. اگر تست پاپ‌اسمیر به‌تنهایی انجام شود و نتیجه آن غیرطبیعی باشد، همان نمونه می‌تواند برای آزمایش HPV استفاده شود. همچنین، اگر آزمایش HPV نتیجه مثبت (غیرطبیعی) داشته باشد، همان نمونه می‌تواند برای بررسی تغییرات سلولی و سلول‌های غیرطبیعی مورد استفاده قرار گیرد.
چگونه برای آزمایش HPV و پاپ‌اسمیر آماده شویم؟
روش نمونه‌گیری در تست ویروس پاپیلوما انسانی و پاپ‌اسمیر مشابه است. توصیه می‌شود این آزمایش‌ها در دوران پریود انجام نشوند و بهتر است حداقل ۵ روز پس از پایان پریود آزمایش انجام گیرد. همچنین، برخی فعالیت‌ها ممکن است بر نتیجه آزمایش تأثیر بگذارد. برای دقت بیشتر در نتایج، حداقل ۲ روز قبل از انجام آزمایش، از موارد زیر خودداری کنید:
- استفاده از تامپون
- استفاده از فوم، ژل یا کرم‌های ضدبارداری (اسپرم‌کش‌ها)
- مصرف کرم‌ها یا داروهای واژینال
- شستشوی واژن با آب یا سایر مایعات
- داشتن رابطه جنسی واژینال
در صورت استفاده از کیت آزمایش خانگی HPV، قبل از جمع‌آوری نمونه، حتماً دستورالعمل‌های همراه کیت را با دقت مطالعه کنید.
نحوه انجام آزمایش HPV
آزمایش HPV یک تست آزمایشگاهی است که توسط پاتولوژیست بررسی می‌شود. رایج‌ترین روش جمع‌آوری نمونه برای این آزمایش، پاپ‌اسمیر است. در صورتی که برای بررسی سرطان دهانه رحم تست ویروس پاپیلوما انسانی انجام می‌دهید، باید روی تخت دراز بکشید و پاهایتان را روی رکاب قرار دهید. این آزمایش تنها چند دقیقه زمان می‌برد و پزشک مراحل زیر را انجام می‌دهد:
- از ابزاری پلاستیکی یا فلزی به نام اسپکولوم برای باز کردن واژن و مشاهده دهانه رحم استفاده می‌کند. در ابتدای ورود اسپکولوم ممکن است احساس سرما کنید. اگر ناراحتی دارید، می‌توانید از پزشک درخواست کنید که از اسپکولوم کوچک‌تر استفاده کند.
- در مرحله بعد، پزشک با استفاده از یک ابزار کوچک به نام اسپاچول یا یک براش نرم و کوچک، سلول‌های دهانه رحم را جمع‌آوری می‌کند. ممکن است در این مرحله احساس انقباض خفیفی داشته باشید.
- سپس نمونه سلولی برای بررسی به آزمایشگاه ارسال می‌شود.
پس از نمونه‌گیری، می‌توانید به راحتی به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهید. آزمایش اصلی زمانی انجام می‌شود که پاتولوژیست نمونه سلولی را برای بررسی DNA HPV مورد آزمایش قرار می‌دهد.
نکته ۱: آزمایش HPV معمولاً بخشی از معاینه روتین لگن است. در طی این معاینه، پزشک رحم، تخمدان‌ها و ناحیه تناسلی شما را بررسی می‌کند. با این حال، معاینه لگن همیشه شامل آزمایش HPV نیست. بنابراین، هنگام انجام معاینه لگن، از پزشک بپرسید که آیا تست ویروس پاپیلوما انسانی هم انجام می‌شود یا خیر.
نکته ۲: در صورتی که سرطان اوروفارنکس دارید، معمولاً به آزمایش دیگری برای بررسی HPV نیاز نخواهید داشت، زیرا سرطان اوروفارنکس با نمونه‌برداری از بافت گلو تشخیص داده می‌شود و این نمونه معمولاً از نظر HPV نیز بررسی می‌شود.
واژینوپلاستی چیست و چرا انجام می شود ؟
نتیجه و تفسیر آزمایش زگیل تناسلی
نتیجه آزمایش HPV در برگه جواب شما به صورت‌های زیر نمایش داده می‌شود:
- منفی (Negative) با رنگ سیاه
- مثبت (Positive) با رنگ قرمز
۱. نتیجه منفی آزمایش HPV
نتیجه منفی/طبیعی آزمایش HPV به این معناست که HPV پرخطر در نمونه شما شناسایی نشده است. در برخی موارد، نتیجه منفی به این معنی است که ممکن است تا ۵ سال نیازی به انجام آزمایش زگیل تناسلی مجدد نداشته باشید. با این حال، پزشک به شما خواهد گفت که چه زمانی باید دوباره آزمایش را انجام دهید. از طرفی، اگر هم‌اکنون HPV ندارید، بهتر است واکسن آن را دریافت کنید. این واکسن می‌تواند شما را در برابر سویه‌های پرخطر HPV محافظت کند. همچنین، اگر شریک جنسی شما خانم است، توصیه می‌شود او نیز واکسن HPV را دریافت کند.
۲. نتیجه مثبت آزمایش HPV
نتیجه مثبت/غیرطبیعی آزمایش HPV به این معنا نیست که شما سرطان دارید یا حتما به آن مبتلا خواهید شد. این آزمایش فقط احتمال وجود یک سویه پرخطر HPV را نشان می‌دهد که می‌تواند خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را در آینده افزایش دهد. برخی از آزمایش‌ها همچنین قادرند تعیین کنند که آیا سویه‌های HPV ۱۶ یا HPV ۱۸ در نمونه شما وجود دارند یا خیر. ممکن است شما سویه پرخطر HPV را داشته باشید، اما بدن شما قادر باشد با عفونت مبارزه کرده و هیچ‌گاه به سرطان دهانه رحم مبتلا نشوید.
به طور معمول، سیستم ایمنی بدن به طور طبیعی و بدون ایجاد مشکلی برای سلامتی، عفونت HPV را طی دو سال از بین می‌برد. با این حال، در برخی موارد، عفونت‌های HPV پرخطر ممکن است برای سال‌ها یا حتی دهه‌ها در بدن باقی بمانند و منجر به تغییرات پیش‌سرطانی (دیسپلازی دهانه رحم) شوند که در نهایت می‌تواند منجر به سرطان دهانه رحم گردد.
۳. نتیجه منفی کاذب
نتیجه منفی کاذب به این معناست که شما ممکن است عفونت HPV داشته باشید، ولی آزمایش آن را شناسایی نمی‌کند. به عبارت دیگر، بدن شما عفونت را کنترل می‌کند، اما HPV هنوز در بدن شما وجود دارد. این وضعیت می‌تواند باعث تأخیر در روند آزمایش‌ها و احتمالاً منجر به نتیجه مثبت در آزمایش‌های بعدی شود، حتی بدون تماس مجدد با ویروس.
۴. نتیجه مثبت کاذب
نتیجه مثبت کاذب به این معناست که آزمایش نشان می‌دهد شما HPV دارید، در حالی که در واقع چنین نیست. این نوع نتیجه می‌تواند شما را به انجام آزمایش‌های اضافی مانند نمونه‌برداری از دهانه رحم یا تکرار آزمایش‌ها وادار کند، در حالی که در حقیقت نیازی به این اقدامات ندارید.
آیا آزمایش HPV می تواند نتیجه غلط داشته باشد؟
بله، همانند سایر آزمایش‌ها، نتیجه تست ویروس پاپیلوما انسانی نیز ممکن است مثبت کاذب یا منفی کاذب باشد.
آیا مثبت بودن نتیجه آزمایش HPV به‌معنای ابتلا به سرطان دهان رحم است؟
خیر، این آزمایش تنها حضور سویه‌های پرخطر HPV که می‌توانند عامل سرطان دهانه رحم باشند را نشان می‌دهد و به معنای ابتلا به سرطان نیست. هرچند ممکن است عفونت به‌طور طبیعی و با کمک سیستم ایمنی از بین برود، اما برای پیشگیری از ابتلا به سرطان یا تشخیص زودهنگام آن، انجام ارزیابی‌های منظم ضروری است.
مدت‌زمان جواب‌دهی آزمایش HPV چقدر است؟
انجام آزمایش زگیل تناسلی فقط چند دقیقه زمان می‌برد. بسته به آزمایشگاه، زمان دریافت نتیجه آزمایش زگیل تناسلی ممکن است بین ۳ تا ۱۰ روز طول بکشد.
آیا تست HPV رایگان وجود دارد؟
آیا HPV در آزمایش‌های بیماری‌های مقاربتی نشان داده می‌شود؟
تشخیص hpv با آزمایش خون امکان‌پذیر است؟
کلام آخر
آزمایش HPV یک ابزار حیاتی برای شناسایی سرطان قبل از تبدیل سلول‌های سالم دهانه رحم به سلول‌های سرطانی است. اگر شما جنسیت مؤنث دارید (و دهانه رحم دارید) و بین ۳۰ تا ۶۵ سال سن دارید، انجام منظم آزمایش پاپ‌اسمیر، آزمایش زگیل تناسلی یا تست همزمان HPV/پاپ‌اسمیر ضروری است. به یاد داشته باشید که نتیجه مثبت آزمایش HPV نباید موجب نگرانی یا خجالت شما شود؛ اما عدم انجام ارزیابی‌های منظم می‌تواند شما را در معرض خطر قرار دهد. بنابراین، آزمایش زگیل تناسلی را جزئی از برنامه مراقبتی خود قرار دهید. 
در پایان، حفاظت از سلامت زنان و جنین‌ها برای من به عنوان یک پزشک جراح متخصص زنان و زایمان، یک تعهد عظیم محسوب می‌شود. هدف من ایجاد تجربه‌های ایمن و مطمئن برای هر زن باردار و خانواده‌اش است. در این مسیر، با اطمینان و اعتماد متقابل، هر روز به نقش جذاب و حیاتی که برای سلامت و خوشبختی زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنم، پیش می‌روم. اگر سوال یا نگرانی دارید، همیشه در دسترس هستم تا شما را راهنمایی کنم و حمایت کنم.
